Tre-garth

Pentref yng nghymuned Llandygái, Gwynedd, Cymru, yw Tre-garth neu Tregarth ( ynganiad ). Fe'i lleolir rhwng Bethesda a dinas Bangor gerllaw Afon Ogwen. Saif Chwarel y Penrhyn rhwng Tregarth a Bethesda, a thyfodd y pentref yn bennaf fel trigfan i'r chwarelwyr. O'r boblogaeth o tua 1,000, mae o gwmpas 70% yn siarad Cymraeg.

Tre-garth

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.18°N 4.1°W
Cod OS	SH603678
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Siân Gwenllian (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Claire Hughes (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Siân Gwenllian (Plaid Cymru) ac yn Senedd y DU gan Claire Hughes (Llafur).

Hanes

Yn ystod y streic fawr yn Chwarel y Penrhyn, dychwelodd rhai o'r gweithwyr i'r chwarel yn ystod y streic, ac ystyrid hwy yn "Fradwyr" gan y gweddill. Symudodd nifer o'r rhain o Fethesda i Dregarth, lle'r adeiladwyd tai ar eu cyfer gan Arglwydd Penrhyn. Gelwid un stryd yn Nhregarth yn "Stryd y Gynffon" am flynyddoedd wedyn.

Ar un adeg yr oedd dwy reilffordd yn rhedeg trwy'r pentref, sef cangen oedd yn rhedeg i Fethesda o'r brif lein LNWR, a gaewyd yn 1963, a Rheilffordd Chwarel y Penrhyn oedd yn cael ei defnyddio i gario llechi i Porth Penrhyn i'w hallforio, ac a gaewyd yn 1962. Agorwyd darn o drac yr hen reilffordd fel Lôn Las Ogwen.

Enwogion

Ymhith enwogion sy'n enedigol o Dregarth a'r cyffiniau mae:

• Hugh Brython Hughes (1848-1913), awdur llyfrau plant Cymraeg
• Syr Ifor Williams, un o ysgolheigion Cymreig mwyaf yr 20g
• Ifor Bowen Griffith
• T. Gwynn Jones, cerddor (nid y bardd)
• John Ogwen, actor a aned mewn gwirionedd yn Sling

Trac yr hen reilffordd, Tregarth

Gweler hefyd

• Lôn Las Ogwen
• Sling

Dolenni allanol

• Gwefan Canolfan Amgylchedd Moelyci

Trefi a phentrefi Gwynedd

Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw  · Y Bala  · Bethesda  · Blaenau Ffestiniog  · Caernarfon  · Cricieth  · Dolgellau  · Harlech  · Nefyn  · Penrhyndeudraeth  · Porthmadog  · Pwllheli  · Tywyn
Pentrefi
Aberangell  · Aberdaron  · Aberdesach  · Aberdyfi  · Aber-erch  · Abergwyngregyn  · Abergynolwyn  · Aberllefenni  · Abersoch  · Afon Wen  · Arthog  · Beddgelert  · Bethania  · Bethel  · Betws Garmon  · Boduan  · Y Bont-ddu  · Bontnewydd (Arfon)  · Bontnewydd (Meirionnydd)  · Botwnnog  · Brithdir  · Bronaber  · Bryncir  · Bryncroes  · Bryn-crug  · Brynrefail  · Bwlchtocyn  · Caeathro  · Carmel  · Carneddi  · Cefnddwysarn  · Clynnog Fawr  · Corris  · Croesor  · Crogen  · Cwm-y-glo  · Chwilog  · Deiniolen  · Dinas, Llanwnda  · Dinas, Llŷn  · Dinas Dinlle  · Dinas Mawddwy  · Dolbenmaen  · Dolydd  · Dyffryn Ardudwy  · Edern  · Efailnewydd  · Fairbourne  · Y Felinheli  · Y Ffôr  · Y Fron  · Fron-goch  · Ffestiniog  · Ganllwyd  · Garndolbenmaen  · Garreg  · Gellilydan  · Glan-y-wern  · Glasinfryn  · Golan  · Groeslon  · Llanaber  · Llanaelhaearn  · Llanarmon  · Llanbedr  · Llanbedrog  · Llanberis  · Llandanwg  · Llandecwyn  · Llandegwning  · Llandwrog  · Llandygái  · Llanddeiniolen  · Llandderfel  · Llanddwywe  · Llanegryn  · Llanenddwyn  · Llanengan  · Llanelltyd  · Llanfachreth  · Llanfaelrhys  · Llanfaglan  · Llanfair  · Llanfihangel-y-Pennant (Abergynolwyn)  · Llanfihangel-y-Pennant (Cwm Pennant)  · Llanfihangel-y-traethau  · Llanfor  · Llanfrothen  · Llangelynnin  · Llangïan  · Llangwnadl  · Llwyngwril  · Llangybi  · Llangywer  · Llaniestyn  · Llanllechid  · Llanllyfni  · Llannor  · Llanrug  · Llanuwchllyn  · Llanwnda  · Llanymawddwy  · Llanystumdwy  · Llanycil  · Llithfaen  · Maentwrog  · Mallwyd  · Minffordd  · Minllyn  · Morfa Bychan  · Morfa Nefyn  · Mynydd Llandygái  · Mynytho  · Nantlle  · Nantmor  · Nant Peris  · Nasareth  · Nebo  · Pant Glas  · Penmorfa  · Pennal  · Penrhos  · Penrhosgarnedd  · Pen-sarn  · Pentir  · Pentrefelin  · Pentre Gwynfryn  · Pentreuchaf  · Pen-y-groes  · Pistyll  · Pontllyfni  · Portmeirion  · Prenteg  · Rachub  · Y Rhiw  · Rhiwlas  · Rhos-fawr  · Rhosgadfan  · Rhoshirwaun  · Rhoslan  · Rhoslefain  · Rhostryfan  · Rhos-y-gwaliau  · Rhyd  · Rhyd-ddu  · Rhyduchaf  · Rhydyclafdy  · Rhydymain  · Sarnau  · Sarn Mellteyrn  · Saron  · Sling  · Soar  · Talsarnau  · Tal-y-bont, Abermaw  · Tal-y-bont, Bangor  · Tal-y-llyn  · Tal-y-sarn  · Tanygrisiau  · Trawsfynydd  · Treborth  · Trefor  · Tre-garth  · Tremadog  · Tudweiliog  · Waunfawr