Cynffon sidan
| Cynffon sidan Bombycilla garrulus
| |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Passeriformes |
| Teulu: | Bombycillidae |
| Genws: | Cynffonau sidan |
| Rhywogaeth: | Bombycilla garrulus |
| Enw deuenwol | |
| Bombycilla garrulus
| |
| |
| Dosbarthiad y rhywogaeth | |
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Cynffon sidan (sy'n enw benywaidd; enw lluosog: cynffonnau sidan) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Bombycilla garrulus; yr enw Saesneg arno yw Bohemian waxwing. Mae'n perthyn i deulu'r Cynffonau sidan (Lladin: Bombycillidae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1] Dyma aderyn sydd i'w gael yng ngwledydd Prydain ac mae i'w ganfod yng Nghymru.
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn B. garrulus, sef enw'r rhywogaeth.[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yng Ngogledd America, Asia, Ewrop ac Affrica.
Maen nhw yn y genws Bombycilla; weithiau cynhwysir genws arall: Phainoptila. Eu lliwiau amlycaf yw brown, llwyd golau a phlu sgleiniog gyda llun llygad du arnynt, cynffon sgwar ac adenydd gyda phig, neu fin. Ceir ychydig o gochni ar ymyl (pig) yr adain, weithiau. Dyma pam y rhoddwyd yr enw ar y teulu hwn o adar.
Yr ymwelydd â Chymru
golyguMae'r gynffon sidan yn ymwelydd gaeaf achlysurol â Chymru, ond gallai gyrraedd mewn niferoedd mawr, yn enwedig, mae'n debyg, ar ôl cynhaeaf gwael o ffrwythau yn eu cynefin arferol yn Sgandinafia<angen cyfeiriad>. Roedd gaeaf 2010 yn un o'r gaeafau hynny, pan gyrhaeddon nhw fel petaen nhw wedi rhagweld y gaeaf caled a chynnar oedd ar y ffordd iddynt.
- Blynyddoedd y gynffon sidan yng Nghymru: 1788 Dinbych; 1906 Llanuwchllyn; 1859 Caerdydd; 1898 Corwen; 1921 Rhos ar Wy; 1927 Llysfaen; 1942 Dolgarrog; 1946
Aberdaugleddau; 1947 Caerdydd, Llangollen a Bangor; 1952 sir Drefaldwyn; 1965 mewnlifiad mawr; 1966 (nifer o leoedd); 1988 Aberogwen; 2004 Rhuthun; 2008 Llandudno ac Aberogwen; 2010 (Bangor).
- Dyma hanes Cymreig un o gofnodion cyntaf Prydain o gynffon sidan o Garth Meilo, Dinbych[3]:
- Rhagfyr 1788: The following extract from a letter...should prove of interest because it refers to one of the first Waxwings recorded as visiting this country,and it is remarkable that the specimen, although now 120 years old, should still be in good condition.
- Mr. R.D. Roberts [awdur y llythyr] writes:" The quotation in your 'Vertebrate Fauna of North Wales' from Pennant's ' British Zoology,' under the heading 'Waxwing' is interesting to me in as much as the bird referred to is in my possession, and though shot in 1788 is in perfect condition. The account on the back of the case being nearly illegible through age I recently had copies printed, and enclose one." The label reads as follows: Bohemian Chatterer or Waxwing. (Bombycilla Garrula.) Kill'd during the cold Frost County of Denbigh, by Mr. William Dod, of Edge, in Cheshire. It was perching in one of the Fir Trees in the Avenue to the House.
Perthynas â Dyn
golyguMae peth tystiolaeth bod adar cynffon sidan yn cael eu dal a'u harddangos:
- Llysfaen; Rhagfyr 1927: Week before Xmas, Appleby tells me, 4 waxwings during frost before Xmas at Llysfaen, 1 was shot & 1 caught & 2 escaped, to be exhibited at Bird Show, Llandudno on Feb 22...[4]
Teulu
golyguMae'r cynffon sidan yn perthyn i deulu'r Cynffonau sidan (Lladin: Bombycillidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Cynffon Sidan Japan | Bombycilla japonica |  |
| Cynffon sidan | Bombycilla garrulus |  |
| Cynffon sidan y cedrwydd | Bombycilla cedrorum |  |
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
- ↑ British Birds: Awst 1908
- ↑ Dyddiadur Lorrimer Thomas, Tywyn, Abergele Llandudno; 22 Chwefror 1928
Safonwyd yr enw Cynffon sidan gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.