Dwfe

Gwasarn yw dwfe neu dufet (o'r Ffrangeg duvet, sy'n golygu 'manblu' neu 'plucen') neu carthen blu sy'n cynnwys bag fflat meddal wedi'i lenwi â manblu, plu, gwlân, sidan neu deunydd synthetig amgen, ac fel arfer yn cael eu diogelu â gorchudd symudol, yn debyg i glustog ac achos gobennydd. Mae pobl sy'n cysgu yn aml yn defnyddio duvet heb ddalen gwely uchaf, gan y gellir tynnu'r gorchudd duvet yn hawdd a'i olchi mor aml â'r ddalen isaf. Deilliodd duvets yn Ewrop wledig ac fe'u llenwyd â phluau hwyaid fwythblu neu gwyddau. Mae'r ansawdd gorau yn cael ei gymryd o'r hwyaden fwythblu, gan fod ei manblu yn adnabyddus am ei effeithiolrwydd fel ynysydd thermol.

Gwasarn duvet heb orchydd

Mewn Saesneg llafar yn Awstralia, gelwir duvet hefyd yn doona. Yn Saesneg Americanaidd, gellir ei alw'n comforter; fodd bynnag, mae comforter fel arfer yn fath gwahanol o wasarn nad yw mor drwchus, nad oes ganddo orchudd, ac a ddefnyddir yn aml dros ddalen uchaf. Yn y Deyrnas Unedig, gelwir duvet hefyd yn gwilt cyfandirol ('Continental Quilt').

Hanes

Gwely gyda carthen blu

O gyfnod y Llychlynwyr, roedd pobl ar arfordir gogleddol Norwy yn defnyddio duvets o manblu hwyiaid fwythblu. O'r 16g, dechreuodd pobl gyfoethog ledled Ewrop brynu a defnyddio duvets o'r fath. Yn y stori Y Dywysoges a'r Bysen o 1835, mae'r awdur, Hans Christian Andersen yn sôn am dywysoges sy'n gorwedd ar 10 dwfe mwythblu.

Yng nghanol y 18g, roedd syndod i Thomas Nugent, un o Saeson ar y Grand Tour, a oedd wedyn yn pasio drwy Westffalia yn yr Almaen yn 1749:

There is one thing very particular to them, that they do not cover themselves with bed-clothes, but lay one feather-bed over, and another under. This is comfortable enough in winter, but how they can bear their feather-beds over them in summer, as is generally practised, I cannot conceive.

Yn ei lyfr "Taith i ganol y Ddaear" mae'r awdur Ffrengig. Jules Verne yn ymwneud â Hans, y canllaw a argymhellwyd i'r prif gymeriad ar gyfer ei daith

... was no more than an eider hunter, a bird whose plumage consists of the greatest wealth of the island (Iceland). This feather, called quilt, is collected without the need to abuse its locomotive faculties. At the beginning of the summer, the eider female, a very beautiful duck, builds its nest among the rocks of the fjords, from which the whole coast is bristling. The nest is built, it is upholstered with the fine new feathers that she herself It starts from your belly. Immediately the hunter arrives, or rather, the harvester, cogebel nest, and the female begins her work again. The same operation is repeated while the female plumage has to be disposed of, and when it has been stripped of everything, the male arrives. As the hard and rude pen of this has no value in commerce, the hunter does not take the trouble to steal it and therefore the nest is concluded. Then the female lays her eggs, the children are born and the quilt harvest is repeated the following year.

—Jules Verne, Y Daith i Ganol y Ddaear, pennod XI.

Disgrifiad

Pluen Hwyaden fwythblu

Gellir llenwi duvet modern, fel sach cysgu, â manblu neu blu o ansawdd, sidan, gwlân, cotwm, neu ffibrau artiffisial fel deunydd polyester.

Gall duvets leihau cymhlethdod gwneud gwely, gan y gellir eu defnyddio heb ddalen uchaf, blancedi neu gwiltiau neu orchuddion gwely eraill. Gellir gwneud duvets yn gynhesach na blancedi heb fynd yn drwm. Mae'r duvet ei hun yn ffitio mewn gorchudd wedi'i wneud yn arbennig, fel arfer o gotwm neu gymysgedd cotwm-polyester. Gellir tynnu'r gorchudd duvet a'i olchi mor aml â'r dalennau gwaelod ac achosion gobennydd. Gellir glanhau'r duvet ei hun yn llawer anaml, ac yn dibynnu ar ei gynnwys, efallai y bydd angen glanhau sych arbenigol.

Er bod comforter yn yr U.D.A. yn ei hanfod yr un fath â duvet o ran adeiladu, mae'n cael ei ddefnyddio braidd yn wahanol. Yn yr Unol Daleithiau, defnyddir comforter ar ben y daflen wastad, yn aml heb orchudd.

Mantais y garthen blu yw bod yn llawer ysgafnach na gorwedd neu gysgu o dan sawl haen o wasarn neu flancedi a charthen drom Gymreig ar eu pen. Mae'r dwfe hefyd llawer haws i'w golchi gan bod modd diosg y gorchudd a'i olchu tra'n gadael y gwasarn ei hun i fod.

Amrywiadau rhanbarthol

Duvets yw'r math mwyaf cyffredin o orchudd gwelyau, yn enwedig yng ngogledd Ewrop. Daethant yn boblogaidd ledled y byd ar ddiwedd yr 20g.

Daeth teithiwr o Brydain yn yr Almaen yn y 1930au iddynt: "She even learned to like feather quilts ('they don't seem to know about blankets -- perhaps they didn't have them in the middle ages')"

Fe'i gelwid yn wreiddiol yn "gwilt cyfandirol" ar draws Awstralia, ac yn aml gelwir duvet yn doona, sef yr enw brand a grëwyd gan Kimptons (Northern Feather). Prynodd y Tontine Group y nod masnach ym 1991 pan gymerodd ei berchennog, Pacific Dunlop, dros Feather Northern. Mae "Doona" yn tarddu o'r term "dyne" ('down' yn Saesneg, 'manblu') cyfatebol yn Nenmarc ac yn Norwyeg ac roedd yr adwerthwr IKEA yn ei boblogeiddio yn y 1970au.

Mewn gwledydd Asia fel India a Phacistan, gelwir duvets yn "gwiltiau ralli" neu razai.

Perfformiad thermol (gradd tog)

Mae gwneuthurwyr yn graddio perfformiad eu duvets yn "togs", mesuriad o inswleiddio thermol. Mae hyn yn galluogi'r prynwr i ddewis duvet sy'n briodol i'r tymor: po uchaf yw'r sgôr tog, y cynhesaf yw'r duvet.

Mae rhai gweithgynhyrchwyr wedi marchnata set o duvetiau cyfun sy'n cynnwys un 4.5 tog ac un 9.0 tog. Mae'r pwysau ysgafn ar gyfer yr haf a'r un canolig ar gyfer y gwanwyn a'r hydref; gyda'i gilydd, mae 13.5 tog wedi'i gynllunio ar gyfer y gaeaf. Gall gweithgynhyrchwyr hefyd gynnig hyd at 15 duvet tog.

Safonau a meintiau

Mae confensiynau gweithgynhyrchu modern wedi arwain at nifer fawr o feintiau a safonau.

Mewn diwylliant poblogaidd

Defnyddir y term "diwrnod duvet" mewn rhai gwledydd i ddisgrifio lwfans o un diwrnod neu fwy y flwyddyn pan all cyflogeion ffonio i mewn a dweud nad ydynt yn dod i mewn i'r gwaith, er nad oes ganddynt unrhyw wyliau wedi'u harchebu ac nad ydynt yn sâl. Daeth darpariaeth y budd hwn yn ffasiynol ar ddiwedd y 1990au gyda llawer o gwmnïau mwy yn y DU.

Dolenni

• "Mina" (2002-02-05). "How to fit a Duvet Cover: The One-minute Guide". BBC.
• Ffordd o roi dwfe tu fewn y gorchudd
• 5 types of duvets and how to decide which is best for you