Edith Wharton

Awdures Americanaidd o linach Gymreig oedd Edith Wharton neu i'w ffrindiau: Pussy Jones (24 Ionawr 1862 - 11 Awst 1937) sy'n cael ei hystyried yn nodigedig am ei gwaith fel nofelydd, bardd, cyfieithydd ac awdur rhyddiaith. Roedd o deulu cyfoethog iawn o Efrog Newydd a disgrifiodd y gymdeithas honno yn ei llyfrau. Hi oedd y fenyw gyntaf i ennill Gwobr Pulitzer am lenyddiaeth, a hynny yn 1921 a'r Hall of Fame yn 1996.

Edith Wharton
Ganwyd	Edith Newbold Jones  24 Ionawr 1862  Dinas Efrog Newydd
Bu farw	11 Awst 1937  Saint-Brice-sous-Forêt
Man preswyl	Dinas Efrog Newydd, The Mount, Castel Sainte-Claire
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Galwedigaeth	llenor, nofelydd, bardd, cyfieithydd, rhyddieithwr, hanesydd celf
Adnabyddus am	The Mount, The Age of Innocence, The Touchstone, The House of Mirth, The Reef, The Custom of the Country, Summer, Roman Fever, The Decoration of Houses, The Greater Inclination, Crucial Instances, Old New York
Arddull	nofel ramant
Prif ddylanwad	Henry James, Vernon Lee
Tad	George Frederic Jones
Mam	Lucretia Stevens Rhinelander
Priod	Edward Robbins Wharton
Perthnasau	Mary Mason Jones
Gwobr/au	Chevalier de la Légion d'Honneur, 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod, Gwobr Pulitzer am Ffuglen
llofnod

Magwraeth

Wharton yn ferch ifanc, gan Edward Harrison Mai (1870)

Ganed Edith Newbold Jones yn Ninas Efrog Newydd ar 24 Ionawr 1862; George Frederic Jones a Lucretia Stevens Rhinelander oedd ei rhieni. Dywedir fod y dywediad Saesneg "keeping up with the Joneses" yn wreiddiol yn cyfeirio at deulu ei thad.

Ganed a maged Wharton yn ystod y Rhyfel Cartref America (1861–1865); er nad yw Wharton ei hun, tra'n disgrifio bywyd ei theulu, nid yw'n crybwyll y Rhyfel - ac eithrio bod eu teithiau i Ewrop ar ôl y Rhyfel yn ganlyniad i ddibrisio arian cyfred America. O 1866 i 1872, ymwelodd y teulu Jones â Ffrainc, yr Eidal, yr Almaen a Sbaen. Yn ystod ei theithiau, daeth yr Edith ifanc yn rhugl mewn Ffrangeg, Almaeneg ac Eidaleg. Pan oedd yn naw oed, dioddefodd o dwymyn y teiffoid, a fu bron â'i lladd hi.

Bu farw yn Saint-Brice-sous-Forêt o strôc ac fe'i claddwyd yn Cimetière des Gonards.

Y llenor

Yn 15 oed, ymddangosodd cyhoeddodd gyfieithiad o gerdd Almaeneg "Was die Steine Erzählen" ("Yr Hyn a Ddywed y Cerrig") gan Heinrich Karl Brugsch, y talwyd iddi $50. Nid oedd ei theulu am i'w henw ymddangos mewn print gyda'r gerdd, gan nad oedd ysgrifennu yn cael ei ystyried yn alwedigaeth briodol i fenyw o gymdeithas ei chyfnod.

Ymhlith y gwaith pwysig a nodedig yr ysgrifennodd y mae: The Mount, The Age of Innocence, The Touchstone, The House of Mirth, The Reef, The Custom of the Country, Summer, Roman Fever, The Decoration of Houses, The Greater Inclination, Crucial Instances a Old New York.

Aelodaeth

Bu'n aelod o Academi Celfyddydau a Llythyrau America am rai blynyddoedd.

Anrhydeddau

• Dros y blynyddoedd, derbyniodd nifer o anrhydeddau, gan gynnwys: Chevalier de la Légion d'Honneur, 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod (1996), Gwobr Pulitzer am Ffuglen (1921) .

Gweithiau

Ffynhonnell: Campbell, Donna M. "Works by Edith Wharton". Washington State University. Cyrchwyd 22 Ionawr 2018.

Nofelau

• The Valley of Decision, 1902
• The House of Mirth, 1905
• The Fruit of the Tree, 1907
• The Reef (novel)|The Reef, 1912
• The Custom of the Country, 1913
• The Triumph of Night, 1916
• Summer (novel)|Summer, 1917
• The Marne, 1918
• The Age of Innocence, 1920 (Pulitzer Prize winner)
• The Glimpses of the Moon (novel)|The Glimpses of the Moon, 1922
• A Son at the Front, 1923
• The Mother's Recompense, 1925
• Twilight Sleep, 1927
• The Children, 1928
• Hudson River Bracketed, 1929
• The Gods Arrive, 1932
• The Buccaneers, 1938 (unfinished)

Nofelau bychan

• The Touchstone, 1900
• Sanctuary, 1903
• Madame de Treymes, 1907
• Ethan Frome, 1911
• Bunner Sisters, 1916
• Old New York (novellas)|Old New York, 1924
  1. False Dawn; 2. The Old Maid; 3. The Spark; 4. New Year's Day
• Fast and Loose: A Novelette, 1938 (written in 1876–1877)

Cerddi

• Verses, 1878
• Artemis to Actaeon and Other Verse, 1909
• Twelve Poems, 1926

Storiau byrion

• The Greater Inclination, 1899, includes Souls Belated.
• Crucial Instances, 1901
• The Descent of Man and Other Stories, 1904
• The Other Two, 1904
• The Hermit and the Wild Woman and Other Stories, 1908
• Tales of Men and Ghosts, 1910
• Xingu and Other Stories, 1916
• Here and Beyond, 1926
• Certain People, 1930
• Human Nature, 1933
• The World Over, 1936
• Ghosts, 1937
• Roman Fever and Other Stories, 1964
• Madame de Treymes and Others: Four Novelettes, 1970
• The Ghost Stories of Edith Wharton, 1973
• The New York Stories of Edith Wharton, 2007

Ffeithiol

• The Decoration of Houses, 1897
• Italian Villas and Their Gardens, 1904
• Italian Backgrounds, 1905
• A Motor-Flight Through France, 1908 (travel)
• Fighting France: From Dunkerque to Belfort, 1915 (war)
• French Ways and Their Meaning, 1919
• In Morocco, 1920 (travel)
• The Writing of Fiction, 1925 (essays on writing)
• A Backward Glance, 1934 (autobiography)
• Edith Wharton: The Uncollected Critical Writings, Edited by Frederick Wegener, 1996
• Edith Wharton Abroad: Selected Travel Writings, 1888–1920, 1995, Edited by Sarah Bird Wright

Golygydd

• The Book of the Homeless, 1916