Pierre Abélard

Athronydd ysgolaidd, awdur yn yr iaith Ladin a chyfansoddwr o Lydaw oedd Pierre Abélard (Lladin: Petrus Abaelardus, 1079 – 21 Ebrill 1142). Daeth yn enwog ledled Ewrop yn yr Oesoedd Canol fel un o sefydlwyr diwinyddiaeth sgolastigiaeth ac oherwydd ei gariad at Héloïse.

Pierre Abélard
Ganwyd	Pierre Abélard  1079  Ar Palez
Bu farw	21 Ebrill 1142  Chalon-sur-Saône
Dinasyddiaeth	Teyrnas Ffrainc, Ffrainc
Alma mater	École cathédrale de Paris
Galwedigaeth	diwinydd, athronydd, cyfansoddwr, ieithydd, bardd, hunangofiannydd, rhesymegwr, llenor, crefyddwr
Swydd	abad
Adnabyddus am	Sic et Non, Dialectica
Mudiad	y cyfnod Clasurol, Ysgolaeth, enwoliaeth
Priod	Héloïse d’Argenteuil

Abélard a Héloïse, darlun canoloesol

Bywgraffiad

Ganed Abélard ger Nantes yn 1079. Astudiodd dan yr athronydd Enwoliaethol Roscellinus ac wedyn aeth i astudio ym Mharis dan Guillaume de Champeaux. Gwrthododd athroniaeth realaeth ei athro mewn cyfres o ddadleuon a enillodd fri iddo fel athronydd. Cafodd ei apwyntio yn athro a thrôdd at astudio diwinyddiaeth ; oherwydd ei ynglyniad wrth dulliau rhesymegol cafodd ei gyhuddo o hyrwyddo heresi.

Syrthiodd Abélard mewn cariad â lleian ifanc o'r enw Héloïse (1101 - 1164), nith Fulbert, un o ganoniaid Notre-Dame de Paris. Dysgai Abélard y ferch ifanc yn nhŷ Fulbert. Cawsant blentyn a phriodasant yn ddirgel. Ond pan ddaeth y carwriaeth anghyfreithlon i'r golwg dialodd Fulbert ar Abélard trwy logi band o droseddwyr i'w ddal a thorri ei geilliau. Erlidwyd Abélard gan yr awdurdodau eglwysig hefyd a bu rhaid iddo ffoi am loches o fynachlog i fynachlog, yn cynnwys Abaty Sant Gildas yn Llydaw (1128-1134). Roedd Sant Bernard yn arbennig o feirniadol o'i waith ac yn ei gyhuddo o fod yn heretig. Treuliodd ddau gyfnod yn y carchar a gorffenodd ei ddyddiau yn Abaty Cluny, lle cafodd nawdd ac amddiffyn gan yr abad caredig.

Fel llenor, mae Abélard yn enwog am y gyfres o lythyrau rhyngddo â Hélöise, a apwyntiwyd ganddo yn abades lleiandy Paraclete, a sefydlwyd ganddo ei hun.

Gwaith

• Theologia (yn y llyfr hwn, Abelard yw'r cyntaf i ddefnyddio'r gair theologia (diwinyddiaeth)
• Dialectica
• Historia Calamitatum ('Hanes y Anffodau')
• Six planctus (cerddoriaeth)
• Ymddiddan rhwng athronydd, Iddew a Christion (1142)

Diwinyddiaeth

Tudalen o'r Apologia Ne juxta Boethianum

• Theologia Summi Boni
• Theologia Christiana
• Theologia Scholarium
• Sic Et Non
• Ethica sive Scito te ipsum
• Dialogus inter Philosophum, Christianum et Iudaeum
• Soliloqium
• Commentaria In Epistolam Pauli ad Romanos
• Problemata Heloissae
• Apologia Ne juxta Boethianum
• Confessio fidei Universis
• Confessio fidei ad Heloisam
• Sermones - Epistola introductoria Abaelardi
• Expositio Orationis Dominicae
• Expositio Symboli Apostolorum
• Expositio Symboli Athanasii
• Expositio in Hexaemeron

Athroniaeth

• Dialectica
• De intellectibus
• Glossae super Topica
• Introductiones parvulorum
• Logica Ingredientibus
• Logica Nostrorum Petitioni
• De generibus et speciebus
• Sententie secundum Magistrum Petrum