Po’owli
| Po’owli Melamprosops phaeosoma
| |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Passeriformes |
| Teulu: | Drepanididae |
| Genws: | Melamprosops[*] |
| Rhywogaeth: | Melamprosops phaeosoma |
| Enw deuenwol | |
| Melamprosops phaeosoma | |
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Po’owli (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: po’owliaid) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Melamprosops phaeosoma; yr enw Saesneg arno yw Po’ouli. Mae'n perthyn i deulu'r Mêl-gropwyr Hawaii (Lladin: Drepanididae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1]
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn M. phaeosoma, sef enw'r rhywogaeth.[2]
Teulu
golyguMae'r po’owli yn perthyn i deulu'r Mêl-gropwyr Hawaii (Lladin: Drepanididae) ac i deulu'r Fringillidae sef 'y Pincod'. Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Apapane | Himatione sanguinea |  |
| Caneri Principé | Crithagra rufobrunnea |  |
| Q777369 | Carpodacus waltoni eos |  |
| Llinos goch Blanford | Agraphospiza rubescens |  |
| Llinos goch Tibet | Carpodacus roborowskii |  |
| Llinos goch dywyll | Procarduelis nipalensis |  |
| Mêl-gropiwr copog | Palmeria dolei |  |
| Tewbig Saõ Tomé | Crithagra concolor |
Hanes ei ddifodiant
golyguYn endemig i Hawaii, cafodd y po'owli olaf, fel pob po’owli, yng nghoedwig law Maui’s Hana, ar lethrau Mynydd Haleakalā – “tŷ’r haul” – lle mae’n bwrw glaw drwy’r amser. Fe'i gelwir hefyd yn 'mêl ddringwr wynebddu', ac fe'i darganfuwyd gyntaf mor ddieweddar a 1973. Yna, amcangyfrifodd ymchwilwyr gyfanswm y boblogaeth yn 200 o adar.
Rhoddodd yr ysgolhaig Mary Kawena Pukui ei henw i’r aderyn, sy’n golygu “pen du”. Mae ei llyfr o ddiarhebion Hawäi yn cynnwys yr un hwn: Hāhai nō ka ua i ka ululāʻau, “mae'r glaw yn dilyn y goedwig”. Mae ystyr dwbl i'r ymadrodd: awgrym a rhybudd ydyw. I ddod o hyd i ddŵr, edrychwch am goedwigoedd. Ond hefyd: pe bai un elfen o ecosystem yn cael ei dinistrio, bydd eraill yn sicr o ddilyn.
Erbyn 1997, dim ond pum po’owli oedd ar ôl. Y flwyddyn honno, ar ddiwrnod anarferol o ddisglair, daliodd ymchwilwyr un am y tro cyntaf. Erbyn y mileniwm newydd, dim ond tri po’ouli oedd ar ôl. Er eu bod yn byw ychydig gilometrau oddi wrth ei gilydd, maent yn annhebygol o fod wedi cyfarfod erioed. Yn lle hynny - efallai allan o unigrwydd, efallai allan o ddryswch - roedd pob un yn treulio amser gyda adar pigbraff Maui [2], a oedd â galwad debyg.
Yn 2004, cafodd y po'ouli un cyfle olaf. Cymerodd chwe pherson 18 mis a $300,000 i ddal aderyn. Yn rhyfeddol, dyma’r un unigolyn ag yr oedd Baker wedi ei faglu saith mlynedd ynghynt, pan ddaeth y person cyntaf i ddal po’owli byw. Yn yr amser hwnnw, roedd yr aderyn wedi colli llygad. Roedd yn hen – o leiaf naw – ac roedd caethiwed yn straen. Bu farw ym Maui 11 wythnos yn ddiweddarach, rhwng 10pm a 11.30pm, ar 26 Tachwedd, o fethiannau ar ei organau.
Efe oedd y po'owli diwethaf a welwyd erioed. Ni allai ymchwilwyr oedd yn gobeithio dal benyw ddod o hyd i'r naill na'r llall o'r adar oedd ar ôl. Yn 2019, datganodd yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur fod y rhywogaeth wedi darfod.[3]
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
- ↑ Guardian 4 Mai 2022[1]
Safonwyd yr enw Po’owli gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.