Pyrrhus, brenin Epiros
Brenin Epiros, ac am gyfnod brenin Macedonia, oedd Pyrrhus, Groeg: Πύρρος (318 CC-272 CC).
| Pyrrhus, brenin Epiros | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 318 CC  Epirus |
| Bu farw | 272 CC Argos |
| Dinasyddiaeth | Epirus |
| Galwedigaeth | gwleidydd, person milwrol |
| Swydd | strategos |
| Tad | Aeacides of Epirus |
| Mam | Phthia of Epirus |
| Priod | Antigone, Lanassa, Bircenna |
| Plant | Alexandros II of Epirus, Olympias II of Epirus, Ptolemi, Helenus |
| Llinach | Aeacidae |
Roedd yn fab i Aeacides, brenin Epirus, o lwyth Groegaidd y Molossiaid. Diorseddwyd ei dad pan oedd Pyrrhus yn ddwy oed. Priododd Pyrrhus ag Antigone, llysferch Ptolemi I Soter, brenin yr Aifft, a chafodd gymorth Ptolemi i adennill gorsedd Epiros.
Yn 281 CC, roedd dinas Roegaidd Tarentum yn ne yr Eidal yn wynebu ymosodiad gan fyddin Gweriniaeth Rhufain, ac apeliasant ar Pyrrhus am gymorth. Cytunodd Pyrrhus, a daeth a byddin i'r Eidal. Gorchfygodd y Rhufeiniaid ym Mrwydr Heraclea yn 280 CC, ac eto ym Mrwydr Asculum yn 279 CC, ond er iddo fod yn fuddugol, dioddefodd ei fyddin golledion difrifol.
Yn 278 CC, aeth a'i fyddin i ynys Sicilia, lle bu'n ymladd yn erbyn y Carthaginiaid. Cipiodd gaer Eryx oddi wrthynt yn 277 CC. Erbyn iddo ddychwelyd o Sicilia i'r Eidal, roedd y Rhufeiniad wedi codi byddin fawr, a phenderfynodd Pyrrhus ddychwelyd i Epiros.
Yn 272 CC, ymosododd ar Sparta i geisio rhoi Cleonymus ar yr orsedd. Wrth ymosod ar Argos, lladdwyd ef pan daflodd hen wraig deilsen ato, gan ei daro'n anymwybodol a rhoi cyfle i un o filwyr Argos ei ladd. Dilynwyd ef ar orsedd Epiros gan ei fab, Alexander II.
Rhoddodd ei enw i'r ymadrodd "buddugoliaeth Byrrhig"; buddugoliaeth lle mae'r colledion mor uchel nes ei gwneud yn ddiwerth. Pan longyfarchwyd ef ar ei fuddugoliaeth ym Mrwydr Asculum, dywedir iddo ateb "Byddai un fuddugoliaeth arall debyg yn fy nifetha" (Groeg: Ἂν ἔτι μίαν μάχην νικήσωμεν, ἀπολώλαμεν.)