Cengê Ereb-İsrailio 1948

Cengê Ereb - İsrail 1948 ya zi Cengê Ereb - İsrailio Yewın yew cengo ke mabênê 1948 - 1949 de mıntıqa Fılistini de biyo. Herbê Dınyayê Dıyıne ra dıme, qedbiyayışê kolononizasyonê Fılistini (terefê İngılızan) ra dıme Mayıs 14, 1948 de Konseyê Mıllio Cıhudi yew deklarasyon çap kerdo u xoseriya İsraili ilan kerdo. Xoseriya ra yew roc dıme Mayıs 15 de DYA u Yewiya Sovyetan İsraili nas kerdo. No hedisey ra zaf ver, eskerê İngılızan mıntıqa Fılistini terkkerdış rê sıfte kerdo. Sazbiyayışê İsraili ra yew saet dıme Liga Erebi ceng ilan kerdo İsrail. Mısır, Suriya u Iraq hiri heti ra tearruz rê dest kerdê pey u zaf raver şiyo ema ebe mıdefayê İsrailio planıni ceng şı aleyhê Ereban. Bahdo Urdun, Erebıstanê Seudi u Lubnan zi ceng rê tey biyê.

Ceng

Sazbiyayışê İsraili ra yew saet dıme Erebi İsrail rê ceng ilan kerdo. Amorê Ereban , amorê Cıhudan ra zaf biyo ema mınasebetê diplomatiki de İsrail goreyê dewletê Ereban ra deha raver şiyo. Ceng de İsrail Dewletê Yewbîyayeyî yê Amerîka ra u Yewiya Sowyeti ra zaf pist (desteg) diyo u İngıltere zi seba İsrail problem nêbiyo. Ordiyê Ereban terefê qralê Mısıri Faruq u qralê Urduni Ebdullah ra kumuta biyo ema strateciyê nê qralan yewbini ra zaf dûri biyo. No problem ra ê sûka Ammani de te lewe ameyê. Mısır tewr verên sûka Ğezali işğal kerdo. Qral Ebdullah zi Qudıso Kıhani grewto çunkê cayê Qudıso Kıhan zaf stratecik u muhım biyo. Hetê bini ra İsrail zi Yafa, Galie u Nazarredi işğal kerdo. No hedise ra dıme Ordiyê Mısıri sûka Negevi grewto u ebe no hedisey hetê veroc ra zımey rê erdê İsraili de ırtıbat birno. Hetê Urduni ra , Ordiyê Qral Ebdullahi Qudısê Rocvetışi grewto ema deha raver nêşiyo. Hetê İsraili ra ordiyê İsraili verocê Fılistin grewto. Eyni zeman de İsrail Yewiya Sowyetira zaf teyyarey herno u ebe teyyarey, paytextê dewletê Ereban ; Qahira, Şam, Beğdad u Amman rê raya hewa ra tearruz kerdo. Ebe pistê (destegê) dewletê Dewletê Amerikayo Yewbiyaey, Yewiya Sowyeti u dewletanê Ğerbiyıcan, dewletê Erebi zaf tenge de mendê, çunkê Erebi qet dewleti ra pist nêgrewtê. İsrail ceng ra ameyo ğelıb u dewletê Erebi sulh waşto.

Ceng ra dıme

Ceng ra dıme İsrail ebe heme dewletê Ereban pe ameyo u sulh kerdo. Erdê İsraili de %50 ra %78 rê herabiyayış biyo. 700,000 ra zafêr Fılistinıc wetenê inan terk kerdo u şıyê dewletê cirani. Ebe no terkkerdış, problemê Fılistinıcano multecibiyayışi ameyo meydan u no problem heta ewro dewam keno. Eyni şekıl de mabênê 1948 - 1952 de yew milyoni ra zafêr Cıhudi dewletanê Ereban terk kerdê. Urdun Şeriaya Rocawani rê, Mısır şeridê Ğezay rê esker teqviye kerdo. Kontrolê sûka Yeruşelimi biyo dı letey ; rocvetışê sûka Yeruşelimi Urduni rê aid biyo u rocawanê sûka Yeruşelimi İsrail rê aid biyo. No ceng de İsrail zaf kare kerdo. İsrail ra dıme Urdun zaf kare kerdo.