Αερόφωνο

Στην ορολογία της μουσικολογίας και ειδικότερα στον κλάδο της οργανολογίας -την επιστήμη της μελέτης και ταξινόμησης των μουσικών οργάνων- αερόφωνα ονομάζονται τα μουσικά όργανα στα οποία ο ήχος παράγεται μέσω της δόνησης μιας στήλης αέρα, χωρίς την κατά συνθήκη χρήση χορδών, μεμβρανών κλπ.

Ένα βιβλιόσχημο ρεγκάλ, αερόφωνο της εποχής του Μπαρόκ και της Αναγέννησης. Το όργανο παίζεται από δυο άτομα: Το ένα πατά τα πλήκτρα και το άλλο χειρίζεται τους φυσητήρες.

Είδη αερόφωνων

Τα αερόφωνα υποδιαιρούνται σε δύο κατηγορίες:

Ελεύθερα αερόφωνα

Σ' αυτά, η δονούμενη στήλη αέρα δεν περικλείεται από το ίδιο το όργανο, αλλά δονείται στο εξωτερικό μέρος αυτών. Ορισμένα παραδείγματα ελεύθερων αερόφωνων περιλαμβάνουν την αιολική άρπα, το αρμόνιο, το ρεγκάλ κλπ.

Κλειστά αερόφωνα

Τα κλειστά αερόφωνα, ή κοινώς λεγόμενα πνευστά, η δονούμενη στήλη αέρα βρίσκεται εντός του οργάνου και παράγεται συνήθως με την εκπνοή του εκτελεστή. Η εν λόγω κατηγορία, όπου μεγάλο ρόλο παίζει η δόνηση του σώματος του ίδιου του οργάνου, διαιρείται σε τρεις κύριες υποκατηγορίες:

• τα ελεύθερα ξύλινα ή μεταλλικά πνευστά (π.χ. φλάουτα), που με τη σειρά τους εμπίπτουν σε διάφορες υποκατηγορίες (με ή χωρίς επιστόμιο, με ή χωρίς οπές, κλειστά ή ανοιχτά, κωνικά ή κυλινδρικά κλπ.
• τα γλωττιδόφωνα ξύλινα πνευστά, τα οποία χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: τα μονής γλωττίδας (π.χ. κλαρινέτο, σαξόφωνο) και τα διπλής γλωττίδας (π.χ. όμποε, ζουρνάς), καθώς και σε υποκατηγορίες όπως τα παραπάνω.
• τα χάλκινα πνευστά, στα οποία η δόνηση του αέρα οφείλεται στη δόνηση των χειλέων του εκτελεστή, τα οποία υποδιαιρούνται στα φυσικά (χωρίς πιστόνια, οπές ή κλειδιά, όπως η σάλπιγγα και ο κάρνυξ) και τα χρωματικά (π.χ. κορνέτα, τρομπέτα, τρομπόνι, τούμπα, σουζάφωνο).

Ορισμένα αερόφωνα, λόγω της περίπλοκης κατασκευής τους, μπορούν να κατατάσσονται σε παραπάνω από μία υποκατηγορίες, αναλόγως των επιμέρους χαρακτηριστικών τους· π.χ. η γκάιντα θεωρείται μεν ελεύθερο αερόφωνο, αλλά και πνευστό, αφού ο εκτελεστής εκπνέει εντός του οργάνου. Το εκκλησιαστικό όργανο είναι μια κατηγορία από μόνο του, αφού περιλαμβάνει πολλές επιμέρους υποκατηγορίες, και γι' αυτό είναι προτιμότερο να κατατάσσεται ως πληκτροφόρο.

Δείτε επίσης

• Χορδόφωνα
• Ιδιόφωνα
• Μεμβρανόφωνα
• Ηλεκτρόφωνα

Βιβλιογραφία

• Baines, A. The Oxford companion to musical instruments, λήμμα Classification of musical instruments § Aerophones, Οξφόρδη, 1992 ISBN 0-19-311334-1
• Δράκος, Γ. (2003). Τα μουσικά όργανα. Αθήνα: Σμυρνιωτάκης.
• Τράιου, Ε. (Επ.) (1998). Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα. Ένθετο Καθημερινή Επτά Ημέρες 18/1/1998. Αθήνα: Καθημερινή.
• Αβέρωφ, Ε. (1992). Εισαγωγή στην οργανογνωσία. Αθήνα: Φίλιππος Νάκας.
• Άνθης, Σ. (2008). Η ιστορία της τρομπέτας. Αθήνα: Φίλιππος Νάκας.