Εξάρχεια

Τα Εξάρχεια είναι συνοικία της Αθήνας που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και εκτείνεται γύρω από την ομώνυμη πλατεία. Σημαντικό κτήριο στα όρια της συνοικίας είναι το ιστορικό συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Εξάρχεια
Η Πλατεία Εξαρχείων με το άγαλμα των τριών Ερώτων
Εξάρχεια 37°59′10″N 23°44′5″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Αθηναίων
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Οριοθέτηση

Τα Εξάρχεια οριοθετούνται δυτικά από το ιστορικό συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και την οδό Ζαΐμη, νοτιοδυτικά από τις οδούς Σόλωνος και Μπόταση οι οποίες χωρίζουν τα Εξάρχεια από την περιοχή της Πλατείας Κάνιγγος και νοτιοανατολικά, από την οδό Χαριλάου Τρικούπη μέχρι το ύψος της οδού Καλλιδρομίου, η οποία χωρίζει τη συνοικία από τη Νεάπολη και τα Πευκάκια. Τα Εξάρχεια οριοθετούνται βόρεια από την οδό Δεληγιάννη, που τα χωρίζει από τη συνοικία Μουσείο.

Ιστορία

Το νεότερο όνομα της περιοχής προήλθε από κάποιον Ηπειρώτη έμπορο Έξαρχο, που στην οδό Θεμιστοκλέους διατηρούσε μεγάλο -για τα δεδομένα της εποχής- κατάστημα γενικού εμπορίου. Αρχικά στη συνοικία αυτή κατοικούσαν οικοδόμοι και τεχνίτες από τις Κυκλάδες, ενώ από το 1865 που εντάχθηκε και στο σχέδιο πόλης άρχισε σταδιακά να αναπτύσσεται.

Η στέγαση εκεί των τμημάτων του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου της Αθήνας, προσέλκυσε από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας, διανοούμενους και φοιτητές. Στα Εξάρχεια έγινε η πρώτη εξέγερση φοιτητών, τα Σκιαδικά, αποτελώντας έτσι ήδη από τότε σημείο αγώνα των φοιτητών. Το 1901 οι φοιτητές, με αφορμή τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική, πραγματοποίησαν διαδηλώσεις με αποτέλεσμα την παραίτηση της κυβέρνησης και του Αρχιεπισκόπου.

Στα Δεκεμβριανά, η περιοχή δοκιμάστηκε καθώς ένα τμήμα ελεγχόταν από Ελασίτες που ήταν οχυρωμένοι στον λόφο του Στρέφη και τα γύρω κτήρια, και ένα άλλο από κυβερνητικούς στο Χημείο και το Κολωνάκι. Σημειώθηκαν αρκετές συγκρούσεις, ενώ για λίγο καιρό στην μπλε πολυκατοικία οι Ελασίτες είχαν εγκαταστήσει πολυβόλο.

Τον Νοέμβριο του 1973 η περιοχή έγινε επίκεντρο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης τα Εξάρχεια συγκέντρωσαν διανοούμενους, αναρχικούς, φοιτητές, αριστερούς ενώ αποτελούν περιοχή όπου στεγάστηκαν τα γραφεία οργανώσεων της κοινοβουλευτικής και εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, καθώς και χώρος δράσης για αναρχικές ομάδες. Η έντονη αυτή πολιτικοποίηση έχει προκαλέσει αρκετές φορές εκτεταμένες επιχειρήσεις της αστυνομίας στην περιοχή, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Επιχείρηση Αρετή που έλαβε χώρα το 1984 με πρόφαση την απομάκρυνση των πανκ από την πλατεία. Τον Νοέμβριο του 1985 η δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από αστυνομικό των ΜΑΤ προκάλεσε εκτεταμένα επεισόδια, με αποτέλεσμα την κατάληψη του Χημείου που τελείωσε με την άρση του πανεπιστημιακού ασύλου για πρώτη φορά. Τον Δεκέμβριο του 2008, με την δολοφονία ενός άλλου 15χρονου, του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, από τις σφαίρες αστυνομικού στην οδό Μεσολογγίου, ξεκίνησαν από τα Εξάρχεια και γενικεύτηκαν σε ολόκληρη τη χώρα οι ταραχές του Δεκεμβρίου 2008.

Η παρουσία διανοούμενων αλλά κι η έντονη πολιτικοποίηση που κυριαρχεί στα Εξάρχεια ώθησε στην παρουσία πολλών βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών στη περιοχή, ενώ φιλοξενούν και πολλές τυπογραφικές επιχειρήσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η περιοχή έγινε επίσης κέντρο της αγοράς ειδών πληροφορικής, καθώς πάρα πολλά καταστήματα του είδους εμφανίστηκαν στην οδό Στουρνάρα και τις καθέτους της.

Σημείο αναφοράς για την περιοχή αποτέλεσε για δεκαετίες η μπλε πολυκατοικία στη γωνία πλατείας Εξαρχείων και οδού Αραχώβης, η οποία υπήρξε αρχιτεκτονικό σύμβολο για την εποχή της και στην οποία πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια ο Φρέντυ Γερμανός, ο Αλέκος Σακελλάριος, ο Αλέξης Μινωτής, ο Δημήτρης Χορν, ο Δημήτρης Μυράτ καθώς επίσης η Σοφία Βέμπο και ο Λεωνίδας Κύρκος.

Τοπική ομάδα είναι ο Αστέρας Εξαρχείων.

Διάσημοι κάτοικοι

Στην περιοχή των Εξαρχείων κατοίκησαν και δραστηριοποιήθηκαν σημαντικοί άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων ενώ αποτελεί μέχρι και σήμερα στέκι διανοουμένων. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι Δημήτριος Φιλιππότης, Νικόλαος Γύζης, Γεώργιος Σουρής, του οποίου οι απόγονοι κατοικούν ακόμα και σήμερα στην οδό Καλλιδρομίου, η Μίνα Γιάννου, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο οποίος διέμενε στην Καλλιδρομίου, και για μία εποχή στην μπλε Πολυκατοικία, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, που διέμενε στη συμβολή των οδών Κουντουριώτου & Οικονόμου όπου και πέθανε, η Σοφία Βέμπο, που έμενε στην μπλε πολυκατοικία, η Κατίνα Παξινού, ο Φρέντυ Γερμανός, η τραγουδίστρια Αρλέτα (Ιουστινιανού και Καλλιδρομίου) και ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου που έμεινε στην οδό Δεληγιάννη 3 κ.ά.. Σημαντικό κεφάλαιο επίσης για την περιοχή αποτελούν οι Παύλος Σιδηρόπουλος, Νικόλας Άσιμος και Κατερίνα Γώγου καθώς συνέδεσαν την καλλιτεχνική τους σταδιοδρομία με τα Εξάρχεια.

Συγκοινωνίες

Στα Εξάρχεια έχουν αφετηρία μεγάλο πλήθος αστικών γραμμών λεωφορείων και τρόλεϊ του συστήματος συγκοινωνίας της Αθήνας. Σχετικά κοντά βρίσκονται οι σταθμοί Πανεπιστήμιο, Ομόνοια και Βικτώρια του μετρό της Αθήνας, ενώ έχουν ξεκινήσει από το 2022 οι πρόδρομες εργασίες για τον σταθμό στην πλατεία Εξαρχείων στην υπό μελέτη γραμμή 4. Με το μετρό η πλατεία θα αποκτήσει σταθμό μέσου σταθερής τροχιάς για πρώτη φορά από το 1937, οπότε καταργήθηκε το τραμ 14 που εξυπηρετούσε την περιοχή με στάση επί της πλατείας.

Φωτοθήκη

• 
  Το άγαλμα των τριών Ερώτων στην πλατεία Εξαρχείων
• 
  Αρχιτεκτονική της περιοχής
• 
  Η Οδός Πατησίων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Εξαρχείων-Νεάπολης
• Αστέρας Εξαρχείων