Ζόλα Μπαντ
Η Ζόλα Πίτερζε, πρώην Ζόλα Μπαντ (Zola Pieterse-Budd, γενν. 26 Μαΐου 1966) είναι δρομέας μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Συμμετέσχε, τρέχοντας στον δρόμο των 3000 μέτρων, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 εκπροσωπώντας τη Μεγάλη Βρετανία και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 εκπροσωπώντας τη Νότια Αφρική. Παρότι δεν κέρδισε ποτέ σε μεγάλη διοργάνωση στίβου εκτός από το Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου («Μπρούνο Ζάουλι») του 1985, ήταν δύο φορές παγκόσμια πρωταθλήτρια ανώμαλου δρόμου[3], ενώ κατέρριψε δύο φορές το παγκόσμιο ρεκόρ στον δρόμο των 5000 μέτρων (το 1984 χωρίς να της αναγνωρισθεί και το 1985). Μετά τη Νότια Αφρική και τη Μ. Βρετανία, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στις ΗΠΑ το 2008, και τρέχει ακόμη σε μαραθωνίους και υπερμαραθωνίους.[4][5] Ο καλύτερος χρόνος της στον δρόμο του ενός μιλίου (4.17,57 το 1985) αποτελεί ακόμα το ρεκόρ Μεγάλης Βρετανίας. Η Μπαντ ξεχώριζε επίσης από το ότι συνήθως αγωνιζόταν (και προπονιόταν) ξυπόλητη.
| Ζόλα Μπαντ | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 26 Μαΐου 1966[1] Μπλουμφοντέιν |
| Χώρα πολιτογράφησης | Νότια Αφρική (έως 1984)[2] Ηνωμένο Βασίλειο (από 1984)[2] Νότια Αφρική |
| Ύψος | 164 cm  |
| Βάρος | 48 kg |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Αγγλικά |
| Σπουδές | Hoërskool Sentraal |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | δρομέας μεσαίων αποστάσεων μαραθωνοδρόμος δρομέας υπερμαραθωνίου |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Σταδιοδρομία
ΕπεξεργασίαΣτη Νότια Αφρική
ΕπεξεργασίαΗ Μπαντ γεννήθηκε στο Μπλουμφοντέιν της Νότιας Αφρικής και έγινε γνωστή για πρώτη φορά σε ηλικία μόλις 17 ετών, όταν κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ στον δρόμο των 5000 μέτρων με χρόνο 15 λεπτά και 1,83 δευτερόλεπτο.[6] Επειδή όμως η επίδοση αυτή επιτεύχθηκε στη Ν. Αφρική, που τότε ήταν αποκλεισμένη από διεθνείς αγώνες εξαιτίας της πολιτικής της των φυλετικών διακρίσεων (απαρτχάιντ), η Διεθνής Ένωση Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF) αρνήθηκε να την επικυρώσει ως νέο επίσημο παγκόσμιο ρεκόρ.
Το 1985 η Μπαντ κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ των 5000 μ. επισήμως, με 14.48,07, έχοντας πλέον τη βρετανική υπηκοότητα.[7]
Στη Μεγάλη Βρετανία
ΕπεξεργασίαΗ λαϊκή βρετανική εφημερίδα Daily Mail έπεισε τον πατέρα της Μπαντ να την πιέσει να κάνει αίτηση για την απόκτηση της βρετανικής υπηκοότητας, με αιτιολογικό ότι ο παππούς της ήταν Βρετανός. Θα απέφευγε έτσι τον διεθνή αθλητικό αποκλεισμό της Ν. Αφρικής, ώστε να μπορέσει να αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λος Άντζελες το 1984. Με ισχυρές πιέσεις από την εφημερίδα, η βρετανική υπηκοότητα της δόθηκε σχεδόν αμέσως και η αθλήτρια μετακόμισε στο Γκίλντφορντ της νότιας Αγγλίας. Τα παραπάνω προκάλεσαν συζητήσεις εξαιτίας της αποκτήσεως της υπηκοότητας υπό συνθήκες ειδικής εύνοιας. Ομάδες κατά του απαρτχάιντ διαδήλωσαν δυναμικά και κατάφεραν να αναδείξουν την ειδική μεταχείριση της αθλήτριας, καθώς άλλοι αιτούντες ανέμεναν κάποτε επί χρόνια για να τους δοθεί η υπηκοότητα.
Λίγο μετά η Μπαντ υποχρεώθηκε να αποσυρθεί από έναν αγώνα 1500 μέτρων στην κοντινή στο σπίτι της πόλη Κρώλεϋ, όταν το δημοτικό συμβούλιο απέσυρε την πρόσκλησή του ελάχιστα πριν τον αγώνα.[8]
Η Μπαντ έτρεξε την πρώτη της κούρσα στη Μ. Βρετανία στο Σέντραλ Παρκ του Ντάρτφορντ, στο Κεντ, διανύοντας τα 3000 μέτρα σε 9 λεπτά και 2,6 δευτερόλεπτα, με ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη του BBC.[9] Πρόλαβε και έτρεξε και σε άλλους βρετανικούς αγώνες πριν τους Ολυμπιακούς, κερδίζοντας το βρετανικό πρωτάθλημα στα 1500 μέτρα και τους προκριματικούς για συμμετοχή στους Ολυμπιακούς στα 3000 μ. (με χρόνο 8.40), κερδίζοντας έτσι μια θέση στη βρετανική ολυμπιακή ομάδα. Πρόλαβε να σημειώσει και ένα παγκόσμιο ρεκόρ στο μη ολυμπιακό αγώνισμα του δρόμου των 2000 μέτρων, τον Ιούλιο του 1984, με χρόνο 5.33,15.[10] Σχολιάζοντας τον αγώνα για το BBC, ο Ντέιβιντ Κόλμαν αναφώνησε: «Το μήνυμα τώρα θ' αστράψει σε όλο τον κόσμο: η Ζόλα Μπαντ δεν είναι παραμύθι».
Οι Ολυμπιακοί του 1984 και η συνέχεια
Επεξεργασία
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984, χάρη στην απουσία-μποϊκοτάζ της Σοβιετικής Ενώσεως και των περισσότερων ανατολικών χωρών, τα ΜΜΕ είχαν χαρακτηρίσει τον δρόμο των 3000 μ. ως μία μονομαχία μεταξύ της Μπαντ και της Αμερικανίδας παγκόσμιας πρωταθλήτριας Μαίρυ Ντέκερ. Λίγοι πρόσεξαν ότι η συμμετέχουσα Ρουμάνα Μαρίτσικα Πούικα είχε τον καλύτερο χρόνο εκείνο το έτος.
Η Ντέκερ επέβαλε γρήγορο ρυθμό από την αφετηρία του τελικού αγώνα, με τη Μπαντ να ακολουθεί πολύ κοντά της. Ο ρυθμός έγινε λίγο αργότερος αμέσως μετά τα μισά της διαδρομής, οπότε η Μπαντ ανέλαβε να οδηγήσει την κούρσα, τραβώντας την Ντέκερ, την Πούικα και τη Βρετανίδα Γουέντυ Σμιθ-Σλάυ από την προπορευόμενη ομάδα.
Στα 1700 μ. συνέβη η πρώτη σύγκρουση: η Ντέκερ άγγιξε το πόδι της Μπαντ, κάνοντάς τη να χάσει ελαφρώς την ισορροπία της, ωστόσο αμφότερες διατήρησαν την πρωτοπορία τους. Δύο δευτερόλεπτα πριν συμπληρωθεί το πρώτο πεντάλεπτο, το αριστερό πόδι της Μπαντ έσπρωξε τον μηρό της Ντέκερ, με αποτέλεσμα η Μπαντ να χάσει την ισορροπία της και να βρεθεί στον δρόμο της Ντέκερ. Το παπούτσι της Ντέκερ χτύπησε τότε με δύναμη τον αστράγαλο της Μπαντ και τον μάτωσε. Σε βιντεοταινίες που εξετάσθηκαν αργότερα έδειξαν ότι η Μπαντ φαινόταν να πονά, ωστόσο διατήρησε την ισορροπία της και συνέχισε τον αγώνα.
Αντιθέτως, η Ντέκερ έχασε την ισορροπία της και έπεσε κάτω προς τα εμπρός, αφού προσπάθησε να κρατηθεί από τον αριθμό στην πλάτη της Μπαντ, τον οποίο και ξήλωσε. Η Ντέκερ δεν μπόρεσε να τερματίσει εξαιτίας τραυματισμού στον μηρό της.[11]
Η Μπαντ, σαφώς επηρεασμένη από το περιστατικό, συνέχισε να οδηγεί για λίγο ακόμα τον αγώνα, αλλά τελικώς έμεινε πίσω, τερματίζοντας έβδομη μέσα σε δυνατό ήχο αποδοκιμασιών. Ο χρόνος της ήταν 8.48, ενώ το ατομικό ρεκόρ της στην απόσταση ήταν 8.37. Η Πούικα κέρδισε τον αγώνα με επίδοση 8.35,96. Στην αυτοβιογραφία της μετά από χρόνια, η Μπαντ έγραψε ότι επίτηδες επεβράδυνε λίγο ώστε να μείνει έξω από τα μετάλλια, επειδή δεν θα άντεχε να αντιμετωπίσει την τελετή απονομής ενός μεταλλίου ενώπιον ενός εχθρικού κοινού, το οποίο θα υπερασπιζόταν την ομοεθνή του. Αναφέρει ακόμα πως επεχείρησε να ζητήσει συγγνώμη από την Ντέκερ στην έξοδο μετά τον αγώνα, αλλά η Ντέκερ ήταν αναστατωμένη και της αποκρίθηκε "Don’t bother!".[12] Μετά την Πούικα, δεύτερη στον αγώνα ήρθε η Σλάυ και τρίτη η Καναδέζα Λυν Κανούκα-Γουίλιαμς (καμιά από τις δύο δεν κατέκτησε άλλο μετάλλιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες σε όλη τη σταδιοδρομία τους).
Παρά το ότι η Μπαντ αποδοκιμάσθηκε έντονα από τους Αμερικανούς θεατές, η εξεταστική επιτροπή που συνέστησε η IAAF έκρινε πως δεν ευθυνόταν για τη σύγκρουση. Η Ντέκερ δήλωσε πολλά χρόνια αργότερα: «Ο λόγος που έπεσα δεν ήταν καθόλου, όπως πιστεύουν μερικοί, η εσκεμμένη από μέρους της σύγκρουση με τη Μπαντ. Ο λόγος που έπεσα ήταν ότι δεν είχα καθόλου εμπειρία στο να τρέχω μέσα σε ένα πυκνό γκρουπ αθλητών.»[13] Γενικώς πάντως είναι ευθύνη του ακολουθούντος δρομέα να αποφύγει την επαφή με τον προπορευόμενό του. Αρχικώς τα αμερικανικά ΜΜΕ πήραν το μέρος της Ντέκερ, ενώ τα βρετανικά υποστήριζαν τη Μπαντ.
Το 2002 το περιστατικό συγκαταλέχθηκε ανάμεσα στις «100 κορυφαίες στιγμές του αθλητισμού» του Channel 4.
Η Μπαντ αγωνίσθηκε σε διεθνείς διοργανώσεις εκπροσωπώντας το Ηνωμένο Βασίλειο (Μεγάλη Βρετανία) το 1985 και το 1986. Τον Φεβρουάριο του 1985 έγινε παγκόσμια πρωταθλήτρια ανώμαλου δρόμου, αλλά στη συνέχεια ηττήθηκε πολλές φορές σε αγωνίσματα στίβου.
Πολύ καλύτερα τα κατάφερε με τις επιδόσεις: κατέρριψε τα ρεκόρ Ηνωμένου Βασιλείου και ολόκληρης της Βρετανικής Κοινοπολιτείας στα 1500 μ. (με χρόνο 3.59,96), στο 1 μίλι (με 4.17,57), στα 3000 μ. (με 8.28,83) και στα 5000 μ. (με 14.48,07). Στην τελευταία απόσταση μάλιστα κατέρριψε με αυτή την επίδοση και το παγκόσμιο ρεκόρ με διαφορά 10 δευτερολέπτων. Νίκησε επίσης στα 3000 μ. στο Ευρωπαϊκό Κύπελλο Στίβου («Μπρούνο Ζάουλι») του 1985. Οι καλύτεροι χρόνοι της στα 1500 μ. το 1 μίλι και τα 3000 μ. σημειώθηκαν σε αγώνες με την Ντέκερ και την Πούικα. Η Μπαντ τερμάτισε τρίτη και στις τρεις αυτές κούρσες, πίσω από την Ντέκερ και την Πούικα.
Το 1986 άρχισε με την Μπαντ να υπερασπίζεται επιτυχώς τον παγκόσμιο τίτλο της στον ανώμαλο δρόμο στην Ελβετία και να επιτυγχάνει παγκόσμιο ρεκόρ κλειστού στίβου στα 3000 μ. με 8.39,79. Ωστόσο, μετά από δυο-τρεις νίκες με καλούς χρόνους στην αρχή της καλοκαιρινής περιόδου στα 1500 και στα 3000 μ., ηττήθηκε επανειλημμένα από αθλήτριες τις οποίες θα έπρεπε να είχε νικήσει εύκολα. Αγωνίσθηκε στα 1500 και στα 3000 μέτρα στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου, αλλά τερμάτισε 9η και 4η αντιστοίχως. Αργότερα έγινε γνωστό ότι υπέφερε από οδυνηρό τραυματισμό στο πόδι για μεγάλο μέρος της περιόδου, και για τον ίδιο λόγο δεν συμμετείχε σε αγώνες το 1987.
Προσωπική ζωή
ΕπεξεργασίαΑντιδικίες, γάμος και επιστροφή στη Ν. Αφρική
ΕπεξεργασίαΣτις αρχές του 1988 η Μπαντ άρχισε να αγωνίζεται και πάλι με μερικούς αγώνες ανώμαλου δρόμου. Ωστόσο τότε αρκετά αφρικανικά κράτη ισχυρίσθηκαν ότι είχε συμμετάσχει σε κάποιον αγώνα στη Νότια Αφρική και για τον λόγο αυτό επέμειναν ότι θα έπρεπε να αποκλεισθεί από κάθε διεθνή αγώνα. Η Μπαντ ισχυρίσθηκε ότι είχε απλώς παρακολουθήσει ως θεατής τον συγκεκριμένο αγώνα. Η IAAF όμως δέχθηκε την κατηγορία και απαγόρευσε στην Μπαντ να συμμετέχει σε διεθνείς διοργανώσεις, οπότε η αθλήτρια επέστρεψε στη Νότια Αφρική. Αποσύρθηκε από κάθε αγώνα στο εξωτερικό για αρκετά χρόνια, και μόνο μετά τον τερματισμό του καθεστώτος φυλετικών διακρίσεων, οπότε η Νότιος Αφρική έγινε και πάλι δεκτή από τη διεθνή αθλητική κοινότητα, εκπροσώπησε τη Ν. Αφρική στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης το 1992, τρέχοντας στα 3000 μέτρα, όπου όμως δεν κατόρθωσε να προκριθεί στον τελικό.
Το 1989 η Μπαντ παντρεύτηκε τον Μάικ Πίτερζε (Mike Pieterse) και απέκτησαν μαζί μία κόρη, τη Λάιζα, και δύο δίδυμα (Αζέλ και Μάικ). Το ίδιο έτος εκδόθηκε η αυτοβιογραφία της με τον σύντομο τίτλο Zola (με τη βοήθεια του συγγραφέα Hugh Eley).[12] Η Μπαντ παραμένει ακόμα και σήμερα κάτοχος αρκετών εθνικών ρεκόρ Ηνωμένου Βασιλείου και Νότιας Αφρικής (νεανίδων και γυναικών), ενώ κατέχει ακόμη δύο παγκόσμια ρεκόρ νεανίδων: στο 1 μίλι και στα 3000 μέτρα.
Εγκατάσταση στις ΗΠΑ
Επεξεργασία Μετά από φήμες ότι ο σύζυγός της είχε ερωτικό δεσμό με την πρώην Μις Νότια Αφρική Άγκαθα «Πίνκι» Πέλσερ[14], η Μπαντ εξασφάλισε νομική εντολή περιορισμού κατά της Πέλσερ, όταν η τελευταία την απείλησε με όπλο και πολιόρκησε την Μπαντ και τα παιδιά της επί επτάωρο.[15] Με τα τρία της παιδιά, η Μπαντ-Πίτερζε εγκαταστάθηκαν στη Μυρτλ Μπητς της Νότιας Καρολίνας των ΗΠΑ τον Αύγουστο του 2008 και αργότερα ενώθηκε μαζί τους εκεί και ο σύζυγός της Μάικ.[16] Αρχικώς είχε βίζα δύο ετών, που της επέτρεπε να αγωνίζεται σε αγώνες βετεράνων αθλητών στις ΗΠΑ. Επιπλέον, είναι εθελόντρια προπονήτρια στην ομάδα στίβου του «Παραλιακού Πανεπιστημίου της Καρολίνας» (Coastal Carolina University), ενώ συνεχίζει να αγωνίζεται ακόμα και σήμερα, και μάλιστα σε μαραθωνίους και υπερμαραθωνίους, δείχνοντας δείγματα σπάνιας ευελιξίας στις αποστάσεις και διάρκειας αθλητικής σταδιοδρομίας.
Τα τέκνα της αγωνίζονται επίσης σε δρόμους αντοχής: Στις 2 Μαΐου 2009, σε τοπικό αγώνα στο Όραντζμπεργκ (Νότια Καρολίνα), αφού κέρδισε τον αγώνα 12 χιλιομέτρων γυναικών, είδε την κόρη της Λάιζα (17 ετών) να νικά στον αγώνα της κατηγορίας 12-19 ετών με χρόνο 30.17.[17]
Πολιτιστικές επιδράσεις
ΕπεξεργασίαΣήμερα στη Νότια Αφρική τα δημοτικά μίνι-λεωφορεία/ταξί που μοιράζονται περισσότεροι του ενός πελάτες, αποκαλούνται με το παρατσούκλι «Ζόλα Μπαντ» για την ταχύτητά τους. Η τραγουδίστρια Μπρέντα Φάσι είχε ένα τραγούδι-επιτυχία κατά τη δεκαετία του 1980 με τίτλο «Zola Budd». Τον Σεπτέμβριο του 2004 η Μπαντ κατέλαβε την 66η θέση στις ψήφους για τους «Μεγάλους Νοτιοαφρικανούς» όλων των εποχών (για το αντίστοιχο πρόγραμμα του ελληνικού «Μεγάλοι Έλληνες»). Τέλος, στις 20 Ιουλίου 2012 ο σταθμός BBC Radio 4 μετέδωσε ένα ραδιοφωνικό θεατρικό έργο του Ρίτσαρντ Μονκς με θέμα τις πολιτικές και μιντιακές ενέργειες για τη μεταφορά της Μπαντ στη Βρετανία σε ηλικία 17 ετών, με τον πατέρα της, με το κείμενο να υπονοεί ότι ήταν απρόθυμη και νοσταλγούσε την πατρίδα της.[18]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 World Athletics database. 68278.
- ↑ 2,0 2,1 more
.arrs .run /runner /1643. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2023. - ↑ Mackay, Duncan; Meldrum, Andrew (10 Αυγούστου 2005). «Zola Pieterse finds peace in native land». The Guardian (Λονδίνο). https://www.theguardian.com/uk/2005/aug/10/southafrica.past1.
- ↑ Zola Budd Pieterse: 'I couldn't ask for anything more', Eddie Wooten, 2014.
- ↑ Zola Budd Pieterse wins Charleston Marathon Αρχειοθετήθηκε 2014-01-21 στο Wayback Machine., David Quick, The Post and Courier, 18 Ιανουαρίου 2014.
- ↑ Driscoll, Dennis G. (6 Ιουλίου 2004). «Barefoot Running: A Natural Step For The Endurance Athlete?». Master Track & Field News – Daily Newsletter from Ross Dunton, USA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2005.
- ↑ «1985: Budd smashes 5,000m record». BBC On This Day. 26 Αυγούστου 2005. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/26/newsid_2535000/2535703.stm.
- ↑ «SPORTS PEOPLE; Miss Budd Withdraws». The New York Times. 19 Απριλίου 1984. https://www.nytimes.com/1984/04/19/sports/sports-people-miss-budd-withdraws.html.
- ↑ «Dartford Harriers History». Dartford Harriers Athletic Club. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2010.
- ↑ Perkiömäki, Mika. «World Record progression in women's running events». World-Wide Track & Field Statistics On-Line DoIt.
- ↑ Galford, Ellen (1996). The XXIII Olympiad. Los Angeles: World Sport Research & Publications Inc. σελ. 184. ISBN 1-888383-21-6.
- ↑ 12,0 12,1 Zola Budd· Hugh Eley (1 Ιανουαρίου 1989). Zola: The Autobiography of Zola Budd. Partridge. ISBN 978-1-85225-089-8.
- ↑ Parker-Pope, Tara (1 Αυγούστου 2008). «An Olympic Blast From the Past». Well – Tara Parker-Pope on Health.
- ↑ Independent Newspapers Online. «Zola left in tears yet again». Independent Online. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2015.
- ↑ «Zola Budd wins court order against gun siege woman». Mail Online. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2015.
- ↑ «Olympic Diary: Budd rolls back the years but time can't heal Wade's wounds». The Independent. https://www.independent.co.uk/sport/olympics/olympic-diary-budd-rolls-back-the-years-but-time-cant-heal-wades-wounds-2308700.html. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2015.
- ↑ 2009 Orangeburg SC Festival of Roses 12k/5k Results – Strictly Running Αρχειοθετήθηκε 21 February 2010[Date mismatch] στο Wayback Machine.
- ↑ «Afternoon Drama – Zola». BBC. 20 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012.