Γιόζεφ Χάυντν

Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (γερμανικά: Franz Joseph Haydn‎‎· 31 Μαρτίου ή 1 Απριλίου 1732 – 31 Μαΐου 1809) (αναφέρεται και γράφεται και ως Χάυδν), ήταν Αυστριακός συνθέτης, από τους σημαντικότερους της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο «πατέρας» της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική — συμφωνίες και μουσική δωματίου — καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες. Ο ίδιος περιέγραψε την απομόνωσή του από άλλους συνθέτες και μουσικά ρεύματα με το σχόλιο: «Ήμουν χωρισμένος από τον κόσμο, κανείς γύρω μου δεν μπορούσε να με τρελάνει και να βασανίσει τον εαυτό μου, και έτσι έπρεπε να γίνω πρωτότυπος».

Γιόζεφ Χάιντν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Joseph Haydn (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση	31  Μαρτίου 1732 (unspecified calendar, assumed Gregorian) Ρόραου
Θάνατος	31  Μαΐου 1809 (unspecified calendar, assumed Gregorian) Βιέννη
Τόπος ταφής	Bergkirche
Χώρα πολιτογράφησης	Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αλεμαννική Γερμανικά
Εκπαίδευση	Διδάκτωρ Μουσικής
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συνθέτης διευθυντής ορχήστρας μουσικολόγος πιανίστας
Αξιοσημείωτο έργο	Symphony No. 100 Symphony No. 101 Το τραγούδι των Γερμανών
Επηρεάστηκε από	Γιόχαν Γιόζεφ Φουξ
Περίοδος ακμής	1740
Οικογένεια
Σύζυγος	Anna Haydn
Γονείς	Ματίας Χάυντν
Αδέλφια	Μίχαελ Χάιντν Γιόχαν Εβανγκέλιστ Χάιντν
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	αρχιμουσικός εκκλησιαστικής μουσικής
Βραβεύσεις	Επίτιμος πολίτης της Βιέννης (1804)
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Η μελοποίηση από τον Χάυντν του ποιήματος «Gott halte Franz, den Kaiser, Unser guten Kaiser Franz!», το τραγούδι του αυτοκράτορα, έκανε πρεμιέρα το 1797, έγινε ο αυστριακός αυτοκρατορικός ύμνος και, με διαφορετικά κείμενα, μεταγενέστερα ο γερμανικός εθνικός ύμνος.

Βιογραφία

Νεανικά χρόνια

Ο Χάυντν γεννήθηκε το 1732 στο χωριό Ρόραου (Rohrau) της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο Χάυντν λαμβάνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Γιόχαν Ματίας Φρανκ και ειδικότερα στο πιάνο και το βιολί. Σε ηλικία επτά ετών γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Εγκαταλείποντας την παιδική χορωδία, ο Χάυντν αναγκάζεται να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Αυτή την περίοδο, που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια, καταγράφονται κάποια επιπλέον μαθήματα μουσικής σύνθεσης με τον Νίκολα Πόρπορα (Nicola Porpora), σημαντικό Ιταλό συνθέτη και δάσκαλο τραγουδιού.

Μουσικός διευθυντής

Πορτραίτο του Χάυντν, Λούντβιχ Γκούτενμπρουν (π. 1770).

Το 1759 (ή το 1757) ο Χάυντν διορίζεται ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του κόμη Καρλ φον Μόρτσιν, όπου διευθύνει μία μικρή ορχήστρα, για την οποία συνθέτει και την πρώτη του συμφωνία. Σύντομα όμως, όλοι οι μουσικοί της αυλής απολύονται λόγω οικονομικών δυσχερειών του κόμη. Το γεγονός αυτό θεωρείται ορόσημο στην καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Χάυντν, καθώς το 1761 βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ (Paul Anton Eszterházy), το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας, αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμη των οργάνων.

Σε αυτή τη θέση θα παραμείνει για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη της φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυντν. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού (1785-1786), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45), καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων.

Λονδίνο και Βιέννη

Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικολάου το 1790, ο διάδοχος του Αντώνιος αποφασίζει να απολύσει όλους τους μουσικούς της αυλής. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στον Χάυντν να αποδεχτεί την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Γιόχαν Πέτερ Σάλομον (Johann Peter Salomon) για μία περιοδεία στο Λονδίνο με την υποστήριξη μιας μεγάλης ορχήστρας. Στα πλαίσια αυτής της περιοδείας, ο Χάυντν συνθέτει συνολικά δώδεκα συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η συμφωνία Της Εκπλήξεως (αρ. 94) και η Στρατιωτική (αρ. 100). Οι αποκαλούμενες και συμφωνίες του Λονδίνου, τυγχάνουν μεγάλης απήχησης και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν.

Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυντν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, ολοκληρώνει δύο ορατόρια, τη Δημιουργία (Die Schöpfung) και τις Εποχές (Die Jahreszeiten), του 1798 και 1801 αντίστοιχα. Τα κείμενα για τα δύο αυτά ορατόρια έγραψε ο βαρόνος Γκότφριντ φον Σβίτεν και για την Δημιουργία βασίστηκε στη Γένεση και το έργο του Μίλτον Ο χαμένος παράδεισος. Θεωρείται πως τα έργα αυτά είναι επηρεασμένα από τη μουσική του Χαίντελ και ειδικότερα από το ορατόριο του Μεσσία, καθώς κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, ο Χάυντν ήρθε σε επαφή με το έργο του Χαίντελ.

Έργο

Τα έργα του Χάυντν είναι αριθμημένα με βάση την ημερομηνία ολοκλήρωσής τους. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται συχνά η ταξινόμηση του Anthony van Hoboken που καθιερώθηκε το 1957. Συνολικά το μουσικό έργο του Χάυντν περιλαμβάνει:

• Ορατόρια και όπερες
• 12 λειτουργίες, με χαρακτηριστικά δείγματα τη Λειτουργία του Νέλσον και τη Λειτουργία των τυμπάνων (αριθμοί έργων 1-12).
• 104 συμφωνίες (ή 108 σύμφωνα με την ταξινόμηση του Hoboken)
• 84 κουαρτέτα εγχόρδων
• 31 τρίο με πιάνο
• 60 σονάτες για πιάνο

Δείτε επίσης

• Κατάλογος συνθετών κλασικής μουσικής

Βιβλιογραφία

Βιβλιογραφικές πηγές

• Haydn: Chronicle and Works, H. C. Robbins Landon (Indiana University Press, 1976-1980).
• Deutsch, Otto Erich (1965). Mozart: A Documentary Biography. Stanford: Stanford University Press – μέσω Internet Archive. 
• Dies, Albert Christoph (1810). Biographische Nachrichten von Joseph Haydn nach mündlichen Erzählungen desselben entworfen und herausgegeben [Biographical Accounts of Joseph Haydn, written and edited from his own spoken narratives]. Vienna: Camesinaische Buchhandlung.  English translation in: Dies, Albert Christoph (1963). «Biographical Accounts of Joseph Haydn». Στο: Gotwals, Vernon. Haydn: Two Contemporary Portraits. (translation by Vernon Gotwals). Milwaukee: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-02791-9.  One of the first biographies of Haydn, written on the basis of 30 interviews carried out during the composer's old age.
• Finscher, Ludwig (2000). Joseph Haydn und seine Zeit. Laaber: Laaber-Verlag. ISBN 978-3-921518-94-6.  Highly detailed discussion of life and work; in German.
• Geiringer, Karl· Geiringer, Irene (1982). Haydn: A Creative Life in Music (3rd έκδοση). University of California. ISBN 978-0-520-04316-9.  The first edition was published in 1946 with Karl Geiringer as the sole author.
• Griesinger, Georg August (1963). «Biographical Notes Concerning Joseph Haydn». Στο: Vernon Gotwals. Haydn: Two Contemporary Portraits. Μτφρ. Vernon Gotwals. Milwaukee: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-02791-9.  A translation from the original German: Biographische Notizen über Joseph Haydn (1810). Leipzig: Breitkopf und Härtel. Like Dies's, a biography produced from interviews with the elderly Haydn.
• Hadden, James (1902). Haydn. J. Dent.  Reissued 2010 by Cambridge University Press.
• Hughes, Rosemary (1970). Haydn (Revised έκδοση). New York: Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-460-02281-1.  Originally published in 1950. Gives a sympathetic and witty account of Haydn's life, along with a survey of the music.
• Jones, David Wyn (2009a). The Life of Haydn. Oxford University Press.  Focuses on biography rather than musical works; an up-to-date study benefiting from recent scholarly research on Haydn's life and times.
• Jones, David Wyn (2009b). Oxford Composer Companions: Haydn. Oxford University Press.  A comprehensive one-volume collection of detailed contributions by Haydn scholars.
• Landon, H. C. Robbins (1976–1980). Haydn: Chronicle and Works. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-37003-7.  An extensive compilation of original sources in five volumes.
• Landon, H. C. Robbins· Jones, David Wyn (1988). Haydn: His Life and Music. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-37265-9.  Biography chapters by Robbins Landon, excerpted from Landon 1976–1980 and rich in original source documents. Analysis and appreciation of the works by Jones.
• Larsen, Jens Peter (1980). «Joseph Haydn». The New Grove Dictionary of Music and Musicians.  Published separately as The New Grove: Haydn. New York: Norton. 1982. ISBN 978-0-393-01681-9. 
• Redfern, Brian L. (1970). Haydn: A Biography, with a Survey of Books, Editions & Recordings (στα Αγγλικά). Archon Books. ISBN 978-0-208-00886-2. 
• Webster, James; Feder, Georg (2001). «Joseph Haydn». The New Grove Dictionary of Music and Musicians.  Published separately as a book: The New Grove Haydn. New York: Macmillan. 2002. ISBN 978-0-19-516904-1.  Careful scholarship with little subjective interpretation; covers both life and music, and includes a very detailed list of works.

Κριτική ανάλυση

• Brendel, Alfred (2001). «Does classical music have to be entirely serious?». Στο: Margalit, Edna· Margalit, Avishai. Isaiah Berlin: A Celebration. Chicago: University of Chicago Press. σελίδες 193–204. ISBN 978-0-226-84096-3.  On jokes in Haydn and Beethoven.
• Keefe, Simon P. 2023. Haydn and Mozart in the Long Nineteenth Century: Parallel and Intersecting Patterns of Reception. Cambridge: Cambridge University Press. (ISBN 978-1-009-25437-3) (hbk).
• Proksch, Bryan (2015). Reviving Haydn: New Appreciations in the Twentieth Century. Rochester, New York: University of Rochester Press. ISBN 978-1-58046-512-0.  Surveys the decline in Haydn's reputation in the nineteenth century before examining the factors that led to a resurgence in the twentieth.
• Rosen, Charles (1997). The classical style: Haydn, Mozart, Beethoven (2nd έκδοση). New York: Norton. ISBN 978-0-393-31712-1.  First edition published in 1971. Covers much of Haydn's output and seeks to explicate Haydn's central role in the creation of the classical style. The work has been influential, provoking both positive citation and work (e.g., Webster 1991) written in reaction.
• Rosen, Charles (1988). Sonata forms (2nd έκδοση). New York: Norton. . Further discussion of Haydn's style and technique as it relates to sonata form.
• Sisman, Elaine (1993). Haydn and the Classical Variation. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-38315-9. 
• Sutcliffe, W. Dean (1989). «Haydn's Musical Personality». The Musical Times 130 (1756): 341–344. doi:10.2307/966030. 
• Webster, James (1991). Haydn's "Farewell" symphony and the idea of classical style: through-composition and cyclic integration in his instrumental music. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-38520-6.  This book focuses on a single work, but contains many observations and opinions about Haydn in general.

Περαιτέρω ανάγνωση

• Celestini, Federico (2010). «Aspekte des Erhabenen in Haydns Spätwerk». Στο: Celestini, Federico· Dorschel, Andreas. Arbeit am Kanon. Vienna: Universal Edition. σελίδες 16–41. ISBN 978-3-7024-6967-2.  On the sublime in Haydn's later works; in German.
• Clark, Caryl, επιμ. (2005). The Cambridge Companion to Haydn. Cambridge Companions to Music. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83347-9.  Covers each of the genres Haydn composed in as well as stylistic and interpretive contexts and performance and reception.
• Clark, Caryl· Day-O'Connell, Sarah, επιμ. (2019). The Cambridge Haydn Encyclopedia. Cambridge: University of Cambridge Press. ISBN 9781107129016.  Sixty-seven scholars contribute over eighty entries as well as seven longer thematic essays on biography and identity, ideas, institutions, musical materials, people and networks, performance, and place.
• Griffiths, Paul (1983). The String Quartet. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01311-3. 
• Hughes, Rosemary (1966). Haydn String Quartets. London: BBC.  A brief (55-page) introduction to Haydn's string quartets.
• Macek, Bernhard A. (2012). Haydn, Mozart und die Großfürstin. Eine Studie zur Uraufführung der "Russischen Quartette" op. 33 in den Kaiserappartements der Wiener Hofburg (στα Γερμανικά). Vienna: Schloß Schönbrunn Kultur- und Betriebsges.m.b.H. ISBN 978-3-901568-72-5. 
• Sutcliffe, W. Dean (1992). Haydn, string quartets, op. 50. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39103-0.  Covers not just Op. 50 but also its relevance to Haydn's other output as well as his earlier quartets.
• Tolley, Thomas (2017). «'Divorce a la mode': The Schwellenberg Affair and Haydn's Engagement with English Caricature». Music in Art: International Journal for Music Iconography 42 (1–2): 273–307. ISSN 1522-7464. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Albert Christoph Dies: (German) Biographische Nachrichten von Joseph Haydn. Wien: Camesinaische Buchhandlung, 1810.
• Βιογραφία (Project Gutenberg)—Βιογραφία του Χάυντν, του J. Cuthbert Hadden (1902) σε ηλεκτρονική μορφή.
• Παρτιτούρες (Mutopia Project).
• Ο Χάυντν και η Κλασική περίοδος.
• Missa Brevis Sancti Johannis de Deo MP3 Creative Commons Recording.
• "Joseph Haydn" by Karl Geiringer, Raymond L. Knapp, H. C. Robbins Landon, Encyclopædia Britannica.
• Ελεύθερες παρτιτούρες από τον Γιόζεφ Χάυντν στο International Music Score Library Project
• Joseph Haydn-Institut (in German)
• The Haydn Society of North America