Κλαζομενές

Οι Κλαζομενές (Κλαζομεναί) ήταν σημαντική αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας, στην Ιωνία, νότια της Σμύρνης.

Κλαζομενές

Νόμισμα από τις Κλαζομενές επί του οποίου απεικονίζεται φτερωτό αγριογούρουνο, χρονολογούμενο από το 499 π.Χ.
Τοποθεσία	Βουρλά, Επαρχία Σμύρνης, Τουρκία
Περιοχή	Ιωνία
Συντεταγμένες	38°21′29.4″N 26°46′3.3″E
Είδος	Οικισμός

Οι πόλεις της αρχαίας Ιωνίας

Ιστορία

Τετράδραχμο των Κλαζομενών, 375-360 π.Χ.

Οι Κλαζομενές ιδρύθηκαν από αποίκους με αρχηγό τον Πυρφόρο από την Κολοφώνα. Πολύ γρήγορα, άκμασαν και προόδευσαν σε μια μεγάλη και πολυάνθρωπη πόλη, με σημαντικά πλούτη, όπως διαφαίνεται και από τις ονομαστές αποικίες που ίδρυσε (τα Άβδηρα στη Θράκη και τη Ναύκρατη στην Αίγυπτο), αλλά και από τον «θησαυρό» που αφιέρωσε στους Δελφούς. Οι Κλαζομενές συμμετείχαν στην Α' Αθηναϊκή Συμμαχία, ενώ ήρθαν σε αντίθεση με τους κατοίκους της μικρασιατικής Κύμης για την κυριότητα της Λεύκης.

Από το 380 π.Χ. οι Κλαζομενές ήταν κάτω από την περσική κυριαρχία, μέχρι που καταλήφθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος ένωσε την πόλη με το απέναντι ομώνυμο νησάκι χτίζοντας ένα κυματοθραύστη, λείψανα του οποίου σώζονται ακόμα και σήμερα. Αργότερα, οι Κλαζομενές υπάχθηκαν στο βασίλειο των Πτολεμαίων και κατόπιν στους βασιλιάδες της Περγάμου. Μετά τον Πρώτο Μιθριδατικό Πόλεμο η πόλη υπέφερε από αλλεπάλληλες επιθέσεις πειρατών. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή κηρύχθηκε «ελεύθερη πόλη» και διατηρήθηκε και στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία με το όνομα Κλαζομένη.

Κάτοικοι

Από τις αρχαίες Κλαζομενές καταγόταν ο φιλόσοφος Αριστομένης. Η φράση «Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν», που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, σχετίζεται με την απρέπεια πρέσβεων των Κλαζομενών να λερώσουν τους θρόνους των εφόρων της Σπάρτης, συμπεριφερόμενοι με αλαζονεία και περιφρόνηση. Ήταν, επίσης, πατρίδα του προσωκρατικού φιλοσόφου Αναξαγόρα.

Τα «κλαζομένια αγγεία»

Ως «κλαζομένια αγγεία» είναι γνωστή κατηγορία αγγείων που κατασκευάζονταν στις Κλαζομενές τον 7ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. Από αυτά πολύ λίγα σώθηκαν, καθώς οι Κλαζομένιοι συνήθιζαν να θάβουν τους νεκρούς τους μέσα σε πήλινες σαρκοφάγους χωρίς να τοποθετούν πλάι στον νεκρό κτερίσματα.

Τα κλαζομένια αγγεία είναι μελανόμορφα και χαρακτηρίζονται από τον ανοικτόχρωμο πηλό, τον πλούσιο διάκοσμο και το γυαλιστερό λευκό χρώμα των γυμνών μερών των σωμάτων.

Πρότυπο κλαζομένιου αγγείου του 7ου αιώνα βρίσκεται στο Μουσείο του Μονάχου: φέρει μεγάλο πώμα, διακοσμημένο με μία σειρά ζώων και μία Σειρήνων, ενώ στην κοιλιά του παριστάνεται χορός 16 γυναικών μπροστά σε βωμό. Στη λαβή του πώματος εικονίζονται δύο ανάγλυφες γυναικείες κεφαλές. Επίσης, τμήματα από κλαζομένιο αγγείο βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών.

Οι σαρκοφάγοι των Κλαζομενών

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι κλαζομένιες σαρκοφάγοι, από τη νεκρόπολη της πόλεως, χρονολογούμενες συνήθως στην περίοδο 650 ως 550 π.Χ.. Αποτελούνται από το κυρίως σώμα και το καπάκι. Φέρουν ζωγραφικές διακοσμήσεις που ακολουθούν στην τεχνοτροπία τους την αγγειογραφία της εποχής. Οι διακοσμήσεις καλύπτουν το παχύ περιχείλωμα της σαρκοφάγου και έχουν ως θέμα τους συνήθως διάφορα ζώα, γρύπες, Σφίγγες, Σειρήνες, Κενταύρους, αρματοδρομίες και φυτικά ή γραμμικά σχέδια. Εκτός από μία ή δύο περιπτώσεις, οι σαρκοφάγοι ανήκουν στον μελανόμορφο ρυθμό με υπόλευκη επιφάνεια. Από τα ωραιότερα σωζόμενα δείγματα είναι η σαρκοφάγος του Βρετανικού Μουσείου, της οποίας διατηρείται και το σαμαρωτό καπάκι, και εκείνη του Μουσείου του Βερολίνου. Κλαζομένιες σαρκοφάγοι, 4 τον αριθμό, υπάρχουν και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών.

Πηγές

• Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Χάρη Πάτση), τόμος 17