Παλλήνη Αττικής

Αυτό το λήμμα αφορά τη σύγχρονη πόλη. Για την αρχαία πόλη και τον αρχαίο δήμο της Αντιοχίδας φυλής, δείτε: Παλλήνη Αντιοχίδας.

Το «Παλλήνη» ανακατευθύνει εδώ. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Παλλήνη (αποσαφήνιση).

Η Παλλήνη είναι δημοτική ενότητα του Δήμου Παλλήνης, μαζί με τον Γέρακα και την Ανθούσα. Εκτείνεται 15 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του κέντρου της Αθήνας και ο πραγματικός πληθυσμός της είναι 16.415 κάτοικοι (2011). Η Παλλήνη ανήκει στο πολεοδομικό συγκρότημα Αθηνών. Απλώνεται σε έκταση 18.702 στρεμμάτων, ανάμεσα στους πρόποδες του Πεντελικού όρους και του Υμηττού, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα κομβικό πέρασμα από το Λεκανοπέδιο στα Μεσόγεια. Θέση της σύγχρονης πόλης αποτελεί το ιστορικό κέντρο του αρβανίτικου οικισμού Χαρβάτι. Ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής της Περιφέρειας Αττικής.

Παλλήνη Αττικής
Παλλήνη Αττικής 38°0′9″N 23°52′26″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Παλλήνης Αττικής
Υψόμετρο	150 μέτρα
Πληθυσμός	17.371 (2021)
Ταχ. κωδ.	153 00–153 99
Τηλ. κωδ.	210
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Άγιος Τρύφων

Ιστορία

Αρχαιότητα

Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, η περιοχή έλαβε την ονομασία της από τον πρώτο της βασιλιά Πάλλα (Πάλλαντας) γιο του Βασιλέα της Αθήνας Πανδίονα. Κατά την αρχαιότητα αποτελούσε δήμο της Αθήνας και μάλιστα από τους παλαιότερους, όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς και αρχαίες επιγραφές, και ανήκε στην Αντιοχίδα φυλή. Ο δημότης της αρχαίας Παλλήνης λεγόταν Παλληνεύς. Η Παλλήνη γειτόνευε με τους αρχαίους δήμους Γαργηττού και Αγνούντα, ευρισκόμενη στον δρόμο μεταξύ του Μαραθώνα και του κύριου οικισμού της Αθήνας, στην περιοχή του λόφου Σταυρού του Γέρακα. Έτσι η αρχαία Παλλήνη τοποθετείται δυτικότερα από τη σύγχρονη δημοτική ενότητα Παλλήνης, στις τοποθεσίες μεταξύ Μπαλάνας, Γέρακα και Σταυρού.

Κατά τη μυθολογία όταν οι 50 Παλλαντίδες, οι γιοι του Πάλλαντα- αδελφός του Αιγέα και θείος του Θησέα, εξεγέρθηκαν σε πόλεμο κατά του Θησέα, που θεωρούσαν ότι έχει σφετεριστεί τον θρόνο - βαδίζοντας προς Αθήνα άφησε μέρος του στρατού του με τους δυο γιους του στη θέση Γαργηττό στήνοντας εκεί ενέδρα κατά του Θησέα. Η γειτνίαση της Παλλήνης με την αρχαία Γαργηττό αποδεικνύεται και από άλλο αρχαίο θρύλλο που αναφέρει ότι ο Ευρυσθένης τάφηκε στη Γαργηττό ακριβώς απέναντι από τον φημισμένο αρχαίο ναό της Παλληνίδος Αθηνάς.

Κατά την περίοδο των Πεισιστρατιδών στην περιοχή του σημερινού Δήμου Παλλήνης (στον Γέρακα, κοντά στο ιερό της Παλληνίδος Αθηνάς) συνέβησαν δύο μάχες, η πρώτη το 541 π.Χ. όταν ο Πεισίστρατος νίκησε τους Αθηναίους και επέβαλλε την τυραννία για τρίτη φορά. Σε ανάμνηση της νίκης του Πεισίτρατου και των Πεισιστρατίδων (Ιππίας και Ιππίαρχος) στήθηκε ο λέων (λέων της Παλλήνης), που ακόμα και σήμερα μετά από 2500 χρόνια υπάρχει στην Κάντζα στην Οδό Λεονταρίου της Παλλήνης. Η δεύτερη μάχη διεξήχθει το 510 π.Χ. όταν τα στρατεύματα του Ιππία (γιου του Πεισίστρατου) ηττήθηκαν από τον βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη και τους Αθηναίους Αλκμεωνίδες.

Από την Παλλήνη πέρασε ο Μαραθωνοδρόμος αγγελιοφόρος όταν από τον Μαραθώνα έτρεξε στην Αθήνα το 490 π.χ. να αναγγείλει το «νενικήκαμεν».

Η Παλλήνη ήταν η πατρίδα του Αμεινία (μικρότερου αδερφού του Αισχύλου και του Κυναίγειρου) που διακρίθηκε στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. (Ηρόδοτος σI, 93) όταν επιτέθηκε πρώτος κατά των Περσών και τιμήθηκε σαν ήρωας αργότερα από τους Αθηναίους.

Νεότερη Ελλάδα

Νερόμυλος του «Παλατιού», της έπαυλης του Ρουζιού, του 19ου αιώνα

Κατά την Τουρκοκρατία η περιοχή αποκαλούνταν Χαρβάτι. Μετά την απελευθέρωση, το Χαρβάτι ανήκε στον Γεώργιο Αργυρόπουλο, σύζυγο της Ραλλούς Καρατζά, κόρης του Φαναριώτη ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας κατά την περίοδο (1812-18) Ιωάννη Καρατζά. Ο Γεώργιος Αργυρόπουλος είχε το Χαρβάτι ως προίκα στην κόρη του Ελένη Αργυροπούλου, όταν αυτή παντρεύτηκε το Γάλλο Πρέσβη Αχιλλέα Ρουάν Achille Rouen (πρώτο πρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα). Η Ελένη Αργυροπούλου, με τη διάλυση του γάμου της με τον Αχιλλέα Ρουάν, πούλησε το ένα τρίτο του κτήματος στον Γάλλο ναύαρχο Μπρουά (Armand Joseph Bruat). Το 1843, τα 2/3 του Χαρβατίου αγόρασε από αυτήν ο Αλέξανδρος Ρουζιού (Alexandre Louis Joseph de Roujoux), Γάλλος ο οποίος είχε έλθει στην Ελλάδα το 1834, προστατευόμενος του Ιωάννη Κωλέττη και από το 1842 πρόξενος της Γαλλίας στη Σύρο. Ο Ρουζιού αγόρασε και το υπόλοιπο 1/3 από τον Μπρουά και έχτισε με τη γυναίκα του Ανθούσα Ρουζού μια έπαυλη που αργότερα αποκαλούσαν "το Παλάτι". Ο Ρουζιού (ή Ρουζού) πέθανε το 1852 χρεωμένος λόγω του Χαρβατίου, παρόλο που όλοι περίμεναν ότι θα είχε σημαντική επιτυχία, αφού προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τις τελευταίες τεχνικές για την καλλιέργεια και εκμετάλλευσή του. Επόμενος ιδιοκτήτης ήταν για ένα μικρό χρονικό διάστημα, για ένα εξάμηνο ο Δήμαρχος Αθηναίων Κουτσικάρης και στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία της κας Δαμασκηνού. Το 1874, το Χαρβάτι αγόρασε ο εφοπλιστής Ιωάννης Θεοφιλάτος και το 1904 η Μαρία Δημητρίου Μ. Καλλιφρονά. Το 1913, με βάση το νόμο 1702 το Χαρβάτι απαλλοτριώνεται κατά 2/3 και 10.000 στρέμματα κατανέμονται σε 48 οικογένειες. Το Χαρβάτι αποτελούσε έδρα κοινότητας που περιελάμβανε τα χωριά Κάντζα και Κάτω Χαρβάτι με περίπου πληθυσμό μόλις 900 κατοίκους (1950) διαθέτοντας δημοτικό σχολείο και ταχυδρομείο. Τότε περίπου το 70% της συνολικής της έκτασης ήταν αγροτική περιοχή, όπου καλλιεργούνταν κυρίως αμπέλια. Πλέον, η Παλλήνη έχει εξελιχθεί σε οικονομικό κέντρο της Ανατολικής Αττικής, με εκατοντάδες επιχειρήσεις του δευτερογενούς (επεξεργασία) και τριτογενούς (υπηρεσίες) τομέα. Επίσης στην περιοχή λειτουργούν δυο εμπορικά κέντρα.

Πολεοδομικά χαρακτηριστικά

Λεωφόρος Μαραθώνος

Το κέντρο της πόλης βρίσκεται σε υψόμετρο 250 μέτρων, πέριξ της Λεωφόρου Μαραθώνος, στο ύψος του Ιερού Ναϊσκου Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Βόρεια του ναΐσκου εντοπίζεται η κεντρική πλατεία με τον Ιερό Ναό Αγίου Τρύφωνος και τον Περιστερώνα και νότια το κεντρικό πάρκο πόλης (Πλατεία Ελευθερίας) με το Δημαρχείο. Η Παλλήνη διχοτομείται από το ομώνυμο ρέμα που πηγάζει από το Πεντελικό Όρος. Πνεύμονα πρασίνου αποτελεί ο δασόφυτος λόφος Λεβίδη στη δυτική είσοδο της πόλης και οι πράσινοι λοφίσκοι που εκτείνονται στα ανατολικά. Η εμπορική δραστηριότητα εκτείνεται στην κεντρική λεωφόρο, ενώ η οδός Λεονταρίου οδηγεί στο δεύτερο μεγάλο οικισμό του Δήμου, την Κάντζα όπου διασώζεται το Ιερό της "επί Παλληνίδι Αθηνάς" και ο Μαρμάρινος Λέων, στα σύνορα με τα Γλυκά Νερά και τη Λεωφόρο Λαυρίου. Άλλοι δύο γνωστοί οικισμοί, η Νέα Παλλήνη και το Πανόραμα έχουν οικοδομηθεί στους ανάγλυφους νότιους λοφίσκους του πεντελικού λίγο πριν το Ντράφι Πικερμίου. Επίσης, διασώζονται μέχρι και σήμερα μεγάλες αγροικίες που καλύπτουν εκτάσεις του Δήμου, όπως η Καισάρεια, η Μπαλάνα και ο Άγιος Αθανάσιος στα σύνορα με την Ανθούσα. Στα διοικητικά όρια της Παλλήνης είναι οικοδομημένη η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, αλλά και μια αναπτυσσόμενη αγορά.

Συνοικίες Παλλήνης

Λεοντάριο

Ο οικιστικός πυρήνας της Παλλήνης εντοπίζεται στο Χαρβάτι, οικισμό που αναπτύχθηκε επί της μαραθώνιας διαδρομής, κοντά στο ρέμα που κατεβαίνει από το Πεντελικό Όρος. Στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης αναπτύσσεται η συνοικία του Λεονταρίου που αναπτύχθηκε γύρω από το λόφο της Κάντζας και επεκτάθηκε γύρω από τον πευκόφυτο λοφίσκο, ενσωματώνοντας και τη γειτονιά του Αγίου Νικολάου. Στο νότιο τμήμα πλησίον της Παλαιοπαναγιάς είναι οικοδομημένες οι εργατικές πολυκατοικίες κοντά στη θέση Λουτρό, ενώ νέοι οικισμοί οικοδομούνται σταδιακά και στο ανατολικό τμήμα της πόλης προς το Πικέρμι στους ανάγλυφους πεντελικούς λοφίσκους, όπως η Νέα Παλλήνη και το Πανόραμα. Στο βόρειο τμήμα της πόλεως εκτείνονται οι νότιες πλαγιές του Πεντελικού, όπου έχει οικοδομηθεί το δημοσιογραφικό και μετέπειτα οικιστικό συγκρότημα του Λόφου Edison, καθώς και ο οικισμός Καραούζη και Μαρίζα όπου λειτουργούν από παλιά ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Επιπλέον, εκτάσεις της περιοχής καλύπτονται από αγροικίες όπως η Καισάρεια, το Βακαλόπουλο, το Παπαχωράφι, η Μπαλάνα, ο Άγιος Αθανάσιος κοντά στην Ανθούσα κ.α. Η Παλλήνη σύμφωνα με τον Νόμο "Καλλικράτη" ενώθηκε με Γέρακα και Ανθούσα. Πρώτος δήμαρχος του νέου αυτού δήμου είναι ο Κ. Ζούτσος.

Νέα Παλλήνη

Η Νέα Παλλήνη είναι οικοδομημένη βόρεια της Λεωφόρου Μαραθώνος, πέριξ του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου. Η περιοχή αρχικά λεγόταν Ματρίγκο, αλλά μετονομάστηκε σε Νέα Παλλήνη από τον εκπολιτιστικού και εξωραϊστικού σύλλογο "Νέα Παλλήνη" που δραστηριοποιούνταν από τότε έντονα στην ευρύτερη περιοχή. Ο ομώνυμος Εκπολιτιστικός και Εξωραϊστικός Σύλλογος διοργανώνει κάθε χρόνο από το 1979 την πολιτιστική εκδήλωση "Νεοπαλλήνεια". Τα Νεοπαλλήνεια ξεκίνησαν όταν οι κάτοικοι της περιοχής έδιναν το ραντεβού τους στην κεντρική πλατεία του οικισμού για τον αποχαιρετισμό του καλοκαιριού και το καλωσόρισμα του φθινοπώρου. Παραδοσιακά, η γιορτή των "Νεοπαλληνείων" γινόταν το τριήμερο κοντά την έναρξη των σχολείων, καθώς οι παραθεριστές της περιοχής έφευγαν για να επιστρέψουν στις μόνιμες κατοικίες τους. Κατ' αυτόν τον τρόπο συνεχίζεται έως τις μέρες μας να πραγματοποιείται ανελλιπώς πάντα κοντά στην έναρξη της σχολικής περιόδου στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στη Νέα Παλλήνη.

Πανόραμα Παλλήνης

Το Πανόραμα είναι οικοδομημένο σε λοφώδη τοποθεσία, βόρεια της Λεωφόρου Μαραθώνος και έχει θέα στα Μεσόγεια. Οικοδομήθηκε από το συνεταιρισμό των Δημοσίων Υπαλλήλων και απαρτίζεται από πολυτελείς μονοκατοικίες και συγκροτήματα πρόσφατης κατασκευής. Διαθέτει κυκλική ρυμοτομία, που καθίσταται προσβάσιμη από την Οδό Θεσσαλονίκης που τη συνδέει με τη λεωφόρο Μαραθώνος. Στην περιοχή δραστηριοποιείται ο τοπικός πολιτιστικός και εξωραϊστικός σύλλογος Πανοράματος, ενώ οι κάτοικοι προβαίνουν στην οικονομική ενίσχυση προς ανέγερση σχολικών συγκροτημάτων πολυτελούς ύφους και λοιπά έργα κοινής ωφέλειας. Προβλήματα που αντιμετωπίζει η συνοικία είναι η ρίψη μπάζων, το παράνομο κυνήγι και η βοσκή. Συνορεύει βόρεια με το Ντράφι και ανατολικά με το Πικέρμι.

Συγκοινωνιακή Σύνδεση και προσβασιμότητα

Η Παλλήνη συνδέεται με το Γέρακα και το κέντρο της Αθήνας στα δυτικά και με το Πικέρμι και τη Ραφήνα στα ανατολικά μέσω της ιστορικής μαραθώνιας διαδρομής μεταξύ Μαραθώνος και Αθηνών, τη Λεωφόρο Μαραθώνος. Η διαμπερής κυκλοφορία διοχετεύεται μέσω του κλειστού αυτοκινητοδρόμου Σταυρού-Ραφήνας (Αττική Οδός). Με τα βόρεια προάστια στα δυτικά και τα Μεσόγεια και το Αεροδρόμιο στα νοτιοανατολικά συνδέεται μέσω της Αττικής Οδού. Με την Αττική Οδό έχει πρόσβαση στα προάστια περιμετρικά του Υμηττού. Με την Ανθούσα συνδέεται μέσω της Λεωφόρου Ανθούσης, ενώ με τα Σπάτα επικοινωνεί μέσω της Λεωφόρου Σπάτων και της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου που οδηγεί στο δεύτερο μεγάλο οικισμό της Κάντζας κοντά στα Γλυκά Νερά και τη Λεωφόρο Λαυρίου στον Σταυρό.

Από το 2004 η περιοχή συνδέεται με τον Προαστιακό Σιδηρόδρομο μέσω του σταθμού "Παλλήνη" που εξυπηρετεί το κέντρο της Παλλήνης, του Γέρακα και τη γειτονική Ανθούσα μέσω του τοπικού της λεωφορείου. Η Κάντζα, στο νοτιοδυτικό άκρο της πόλης εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σταθμό "Κάντζα" που καθίσταται προσβάσιμος μέσω της οδού Λεονταρίου. Από το 2006 κάνει στάση στους δύο σταθμούς της Παλλήνης ("Παλλήνη" και "Κάντζα") και το Μετρό.

Πολιτιστικά δρώμενα και υποδομές

Στην Παλλήνη λειτουργεί Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο, με τμήματα Παραδοσιακών Χορών, Θεάτρου, Εικαστικών, Λαϊκών και Μοντέρνων Χορών, Χορωδίας και Φιλαρμονικής.

Υπηρεσίες

Οι εγκαταστάσεις του αθλητικού κέντρου βρίσκονται επί της λεωφόρου Μαραθώνος. Λειτουργούν τμήματα ποδοσφαίρου αντρών και γυναικών, βόλεϊ αντρών και γυναικών, τένις αντρών και γυναικών, μπάσκετ αντρών και γυναικών, κλασικού αθλητισμού, ενόργανης γυμναστικής, αεροβικής γυναικών, καθώς και τμήματα για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.

Τα Δημοτικά Ιατρεία Παλλήνης λειτουργούν σε πρωινό και απογευματινό ωράριο, παρέχοντας στους δημότες δωρεάν ιατρικές υπηρεσίες προληπτικής ιατρικής, ενημέρωσης και πρωτοβάθμιας φροντίδας.

Εκπαιδευτικές Υποδομές

Στην Παλλήνη λειτουργούν 9 Νηπιαγωγεία, 7 Δημοτικά Σχολεία, 2 Γυμνάσια, 2 Ενιαία Λύκεια, 1 Μουσικό Γυμνάσιο, 1 Μουσικό Λύκειο, 1 Εσπερινό Γυμνάσιο, 1 Εσπερινό Λύκειο, καθώς και 1 Τ.Ε.Ε. Στην πόλη λειτουργούν 5 ιδιωτικά σχολεία.

Προσωπικότητες της περιοχής

• Ελένη Βιτάλη, τραγουδίστρια
• Ελένη Δήμου, τραγουδίστρια
• Μαρία Ρουσάκη, συγγραφέας