Σκιά

Σκιά γενικά ονομάζεται περιοχή του χώρου πίσω από ένα εμπόδιο (αδιαφανές) που διακόπτει την πορεία του φωτός. Συνήθως διακρίνονται δύο είδη σκιάς: η κύρια σκιά και η παρασκιά και πάντα σε αντίθετη διεύθυνση εμποδίου - φωτεινής πηγής. Και οι δύο δημιουργούνται από την ευθύγραμμη διάδοση του φωτός μέσα σ΄ ένα ισότροπο μέσο.

Σκιά ενός δέντρου κατά την ανατολή του ηλίου.

Γενικά

Στο χώρο της κυρίως σκιάς αποκλείεται τελείως ο φωτισμός, ενώ στην παρασκιά που φαντάζει να πλαισιώνει εξωτερικά τη σκιά διερχόμενες ένα μέρος των ακτίνων ο χώρος αυτής φωτίζεται μερικώς. Το μέγεθος, σε έκταση της σκιάς ή της παρασκιάς εξαρτάται από το μέγεθος της φωτεινής πηγής και την απόστασή της από το εμπόδιο σώμα. Όσο μικρότερη είναι η πηγή φωτισμού προς το εμπόδιο, τόσο μεγαλύτερη είναι η σκιά αποκλειόμενης σχεδόν της ύπαρξης παρασκιάς. Αντιθέτως, όσο μεγαλύτερη είναι η πηγή ως προς το μέγεθος του εμποδίου, τόσο μικρότερη είναι η σκιά και βεβαίως μεγαλύτερη, σε εξάπλωση, η παρασκιά.

Όταν η φωτεινή πηγή είναι σημειακή, δηλαδή αμελητέων διαστάσεων σε σχέση με την απόσταση και των διαστάσεων του αδιαφανούς σώματος (εμποδίου), τα όρια της φωτεινής περιοχής και εκείνης της σκιάς, είναι έντονα φανερά και απότομα. Όταν συμβαίνει το αντίθετο, αυτά είναι ασαφή και βαθμιαία μεταβατικά. Η μεταβατική αυτή περιοχή είναι η παρασκιά.

Εύρεση σκιάς - παρασκιάς

1. Όταν η πηγή είναι σημειακή, αποκλείεται η ύπαρξη παρασκιάς. Για την εύρεση της σκιάς φέρονται 2 εφαπτόμενες που ορίζονται από τη σημειακή πηγή και την περίμετρο του εμποδίου. Προεκτεινόμενες αυτές προσδιορίζουν τον κωνικό χώρο της σκιάς μετά το εμπόδιο.
2. Όταν η πηγή έχει διαστάσεις για την εύρεση της σκιάς φέρονται οι 2 εξωτερικές εφαπτόμενες πηγής και εμποδίου, προεκτεινόμενες μετά το εμπόδιο ορίζεται ο κώνος της σκιάς. Για την εύρεση της παρασκιάς φέρονται οι 2 εσωτερικές εφαπτόμενες. Προεκτεινόμενες μετά το εμπόδιο ορίζονται οι τομείς παρασκιάς εφαπτομένων.

Λαογραφία

Η Σκιά σε λαογραφικές δοξασίες πολλές φορές λαμβάνει άυλη υπόσταση, ως υπερφυσικό ον, φάντασμα, αερικό, καθώς και ως μεταθανάτια επιβίωση ανθρώπου, ή της ψυχής του. Όλα αυτά προέρχονται από την έλλειψη ικανότητας ερμηνείας του φαινομένου της σκιάς, κάτω βέβαια από την κυριαρχία του φόβου και ίσως της μοναξιάς στη διάρκεια της νύκτας, εξ ου και το ρήμα «σκιάζομαι» (= φοβάμαι). Ο Μέγας Αλέξανδρος, προκειμένου να εκπαιδεύσει το άγριο άλογό του, τον Βουκεφάλα, το γύριζε προς τον Ήλιο για να μη βλέπει τη σκιά του τη στιγμή που το ίππευε και να σκιάζεται!

Χαρακτηριστικές ήταν οι ιστορίες της ελληνικής υπαίθρου με τον Αράπη που έβλεπαν τις κρύες νύκτες του χειμώνα όσοι κάθονταν μπροστά στο αναμμένο τζάκι, όταν από κάποιο ξαφνικό θόρυβο γύριζαν πίσω τους και έβλεπαν στον τοίχο ένα θεόρατο "αράπη" να τους κοιτάζει κατάματα!

Κάποτε στη Νάξο ένας παπάς πηγαίνοντας νύκτα με το μουλάρι του από τη Μονή στη Κεραμωτή θα πέρναγε αναγκαστικά από κάποιο σημείο που πίστευαν ότι βγαίναν σατανάδες και έπιαναν το χορό. Πλησιάζοντας στο σημείο εκείνο ο παπάς άρχισε ν΄ ακούει τις φωνές και τα σφυρίγματά τους, ενώ συγχρόνως έβλεπε το μουλάρι του όλο και να ψηλώνει, και τα πόδια του ζώου να ξεπερνούν σε ύψος τους μεσαιωνικούς πύργους της περιοχής! Μόλις όμως έφθασε κοντά στο Σταυρό Κεραμωτής και είχε για 12η φορά επαναλάβει το «Πάτερ Ημών», ακαριαία σταμάτησαν ν΄ ακούγονται τα γέλια των σατανάδων και το μουλάρι ξαναβρήκε το φυσικό του ύψος. Ήταν ακριβώς το σημείο του δρόμου που γύριζε προς το χωριό και ο παπάς έβλεπε πλέον μπροστά του τ΄ ολόγιομο φεγγάρι.

Εκφράσεις

Συνηθέστερες δημώδεις εκφράσεις περί της σκιάς είναι: «Έχει γίνει σκιά από την πείνα», (για πολύ αδύνατους), «έγινε σκιά του» σε υπέρμετρο προστατευτισμό, «φοβάται τη σκιά του» σε υπερβολικό φόβο,

Οι σκιές στην τέχνη

• Το θέατρο σκιών, όπου φιγούρες χρησιμοποιούνται για την δημιουργία σκιών πάνω σε μια ημιδιάφανη επιφάνεια.
• Ο χαρακτήρας κόμικς Λούκυ Λουκ είναι γνωστός για την τόσο μεγάλη ταχύτητά του στο τράβηγμα του πιστολιού, ώστε μπορεί να πυροβολήσει τη σκιά του πριν αυτή προλάβει να αντιδράσει.
• Ο Πήτερ Παν είχε χάσει τη σκιά του στην ομώνυμη ταινία του Disney και ένα κοριτσάκι από τους πρωταγωνιστές, την έραψε για να επιστρέψει αυτή στην κανονική της θέση.
• Χαρακτηριστική είναι η χρήση της σκιάς του χεριού του δολοφόνου με το μαχαίρι πάνω στην κουρτίνα του μπάνιου στο κινηματογραφικό έργο του Άλφρεντ Χίτσκοκ Ψυχώ του 1960.

Δείτε επίσης

• Ιπτάμενη σκιά που παρατηρείται στην ατμόσφαιρα.
• Σκιά βυθού, αντίστοιχη της ιπτάμενης στο βυθό.
• Κώνος σκιάς, αστρονομικός όρος στη σκιά ουρανίων σωμάτων.
• Περί όνου σκιάς
• Θέατρο Σκιών
• Σκιώδης κυβέρνηση