Τομάτα
Η τομάτα, ή αλλιώς ντομάτα ή ντοματιά (επιστ. Solanum lycopersicum – Στρύχνον το λυκοπερσικόν[1]) είναι φυτό της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Solanaceae)[2], ιθαγενές της Κεντρικής και Νοτίου Αμερικής, από το Μεξικό μέχρι το Περού. Ζει μόνο μερικά χρόνια και συνήθως καλλιεργείται ως μονοετές φυτό. Τυπικά φτάνει τα 3-4 μ. ύψος, αλλά δεν έχει αρκετά ανθεκτικό βλαστό και στηρίζεται σε άλλα φυτά. Τα φύλλα έχουν μήκος 10-25 εκ. και είναι σύνθετα, αποτελούμενα από 5-9 μικρότερα φύλλα το καθένα μέχρι και 8 εκ. μακρύ με πριονοειδή περιφέρεια. Τόσο ο βλαστός του φυτού όσο και τα φύλλα φέρουν τρίχωμα. Τα λουλούδια έχουν διάμετρο 1-2 εκ., είναι κίτρινα με πέντε μυτερούς λοβούς και μεγαλώνουν σε ομάδες αποτελούμενες από 3-12.
| Τομάτα | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Μία τομάτα (καρπός)
| ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
| Σύστημα: κατά CRONQUIST, 1981 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||
| Στρύχνον το λυκοπερσικόν (Solanum lycopersicum) L. | ||||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||||
|
Lycopersicon esculentum |
Υπάρχουν τομάτες θερμοκηπίου (αναρριχώμενες) και υπαίθριες τομάτες (ημιαναρριχώμενες και αυτοκλαδευόμενες). Οι αναρριχώμενες και οι ημιαναρριχώμενες χρειάζονται στήριξη, η οποία γίνεται είτε με σπάγκο (θερμοκήπιο από οριζόντιο σύρμα) είτε σε καλάμια όταν πρόκειται για υπαίθρια καλλιέργεια. Οι αυτοκλαδευόμενες τομάτες δεν χρειάζονται στήριξη, διότι τυφλώνουν μόνες τους την κορυφή τους και δεν αυξάνονται προς τα πάνω.
Τον Μάιο του 2012 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το γονιδίωμα της τομάτας, ολοκληρωμένο κατά σχεδόν 80%. Το πρόγραμμα αποκωδικοποίησης του γονιδιώματος της τομάτας, γνωστό ως Tomato Genome Consortium, ξεκίνησε το 2003 και μελέτησε το γονιδιώμα της ποικιλίας Heinz 1760 και της άγριας τομάτας Solanum pimpinellifolium. Συνολικά στο πρόγραμμα συμμετείχαν 300 επιστήμονες από 14 χώρες.[3] Αρχικά η αποκωδικοποίηση έγινε με παραδοσιακό τρόπο και μέχρι το 2008 υπήρχαν πολλά κοινά, οπότε και χρησιμοποιήθηκαν πιο σύγχρονες μέθοδοι, όπως η whole-genome shotgun sequencing.[4] Το γονιδίωμα της τομάτας έχει 12 χρωμοσώματα, στα οποία βρίσκονται 31.760 γονίδια.[5] Εκτιμάται ότι η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος θα οδηγήσει σε νέες ποικιλίες σε περίπου 5 χρόνια, ενώ θα οδηγήσει σε βελτιωμένες ποικιλίες συγγενικών ειδών όπως η μελιτζάνα και η πιπεριά. Η τομάτα και η πατάτα έχουν το 92% των γονιδίων τους κοινά.[6]
Η λέξη τομάτα προέρχεται από τη λέξη τόματλ (tómatl)[7] της γλώσσας Νάουατλ.
Ο καρπός
Επεξεργασία
Ο καρπός, που επίσης λέγεται τομάτα, είναι σφαιρικός ή μακρόστενος, είναι εδώδιμος, και όταν είναι ώριμος είναι ζουμερός και έχει έντονο κόκκινο χρώμα. Το κόκκινο χρώμα του οφείλεται στο ότι περιέχει τη χρωστική λυκοπένιο. Πριν ωριμάσει, η τομάτα έχει πράσινο χρώμα. Στα άγρια φυτά ο καρπός έχει διάμετρο 1-2 εκ., αλλά στα περισσότερα ήμερα είναι αρκετά μεγαλύτερος, από 5-10 εκ. Η τομάτα είναι ιδανική για σαλάτες και είναι το κύριο συστατικό της χωριάτικης σαλάτας.
Από βοτανικής άποψης η τομάτα είναι ένας σαρκώδης καρπός (συγκεκριμένα ράγα). Όμως με βάση μια δικαστική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών το 1893, η ντομάτα προκηρύχθηκε ως λαχανικό. Το βάρος της φτάνει τα 250 -350 γραμμάρια (μεγαλόκαρπη), ενώ υπάρχουν και μικρόκαρπα υβρίδια (cherry) τα οποία μπορούν να συγκομιστούν με το τσαμπί (και όχι μεμονωμένα) και έχουν βάρος 50 - 100 γραμμάρια.
Χρήσεις
ΕπεξεργασίαΗ τομάτα καλλιεργείται τώρα σε όλο τον κόσμο και προτιμάται από πολλούς για σαλάτα, αλλά και για σάλτσες. Ο ετήσιος τζίρος παραγωγής τομάτας εκτιμάται σε 30 με 40 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Το 2010 συνολικά μαζεύτηκαν 145,8 εκατομμύρια τόνοι ντομάτας παγκοσμίως.[4] Ένας άγνωστος, στην Ελλάδα τουλάχιστο, τρόπος παρασκευής σαλτσών έγινε γνωστός με το κινηματογραφικό Έργο Πράσινες Τηγανητές Ντομάτες. Σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η τομάτα καλλιεργείται καθ' όλο τον χρόνο σε θερμοκήπια.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Παναγιώτης Γαβρεσέας (1972). Εγχειρίδιον Φυτολογίας Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΒΔ). σελ. 101. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2009.
- ↑ http://jupiter.chem.uoa.gr/thanost/konstas/XX_3A(1938)353.pdf
- ↑ Θ. Τσώλη (1 Ιουνίου 2012) Αποκωδικοποιήθηκε το γονιδίωμα της ντομάτας Το Βήμα, Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012
- ↑ 4,0 4,1 R. Hill (30 Μαΐου 2012) Tomato genome sequence bears fruit Nature. Ανακτήθηκε την 2 Ιουνίου 2012
- ↑ Αποκωδικοποιήθηκε το DNA της τομάτας in.gr. 1 Ιουνίου 2012
- ↑ Σωτήρης Δαματόπουλος (31 Μαΐου 2012) Το DNA της ντομάτας έχει περισσότερα γονίδια από το ανθρώπινο Αρχειοθετήθηκε 2012-06-03 στο Wayback Machine. ΕΡΤ. Ανακτήθηκε την 2 Ιουλίου 2012
- ↑ στη Νάουατλ ο τονισμός είναι πάντα στην προτελευταία συλλαβή
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία
Λεξιλογικός ορισμός του τομάτα στο Βικιλεξικό
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Solanum lycopersicum στο Wikimedia Commons
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη βοτανική χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη Γαστρονομία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
Ασθένεια των φυτών ντομάτας συνήθως είναι ο περονόσπορος η μελίγκρα και ο τετράνυχος ,αυτά καταπολεμούνται με οικολογικά φάρμακα πράσινο σαπούνι μία δόση, με μισή δόση οινόπνευμα 10 ml σε 5 λίτρα νερό το οποίο ψεκάζουμε 3 με 4 φορές κάθε μήνα.