Φασίνους
Το φασίνους (λατινικά: fascinus, πληθυντικός fascinum/φασίνουμ) στην αρχαία ρωμαϊκή κοινωνία αποτελούσαν την ενσάρκωση του θείου φαλλού. Η λέξη αναφέρεται είτε στην ίδια την θεότητα με την ίδια ονομασία (Fascinus), φαλλόσχημα φυλακτά, ή στις μαγικές επικλήσεις και ξόρκια τα οποία ζητούσαν την προστασία του. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος τα ανέφερε ως medicus invidiae (ιατρειά για την ζηλοφθονία), ή προστασία απέναντι στην βασκανία.
Ρωμαϊκή θρησκεία
ΕπεξεργασίαΟι Εστιάδες Παρθένες ακολουθούσαν την λατρεία της θεότητας αυτής, και λατρεύαν τον φαλλό ως ιερό σύμβολο, το οποίο επίσης συνδέονταν με το Παλλάδιο (αγαλματίδιο της Μινέρβα / Αθηνάς).[1] Κατά τους ρωμαϊκούς μύθους, ο φαλλός αποτελούσε της ενσάρκωση της ιερής αρσενικής γεννετήριας ισχύος.[2] Όταν κάποιος στρατηγός εόρταζε κάποιον θρίαμβο του, οι Εστιάδες Παρθένες κρεμούσαν ομοίωμα φαλλού στο κάτω μέρος του άρματος του ώστε να τον προστατεύει από τον φθόνο.[3]
Κατά τον Αυγουστίνο (4ος/5ος αιώνας) ο οποίος άντλησε τις πληροφορίες του από τον Μάρκο Τερέντιο Βάρρων (1ος/2ος αιώνας), η αναπαράσταση του φαλλού περιφερόταν σε ετήσια πομπή κατά τον εορτασμό του Λίμπερ, θεότητας η οποία ταυτίζεται με τον Διόνυσο ή τον Βάκχο, έτσι ώστε η πόλη να απολαμβάνει την προστασία του.[4]
Ως εκθειαζόμενος φαλλός, το φασίνους διέθετε κοινά χαρακτηριστικά τόσο με τον Μουτούνους Τουτούνους, φαλλική θεότητα του γάμου της οποίας ο ναός υπήρχε ήδη από την ίδρυση της πόλης της Ρώμης, όσο και με την ελληνική θεότητα του Πριάπου.[5]
Μαγικά σύμβολα
ΕπεξεργασίαΥπάρχουν διάφορες γραφικές αναπαραστάσεις του φασίνους, όπως αυτή που βρέθηκε σε ρωμαϊκό ψηφιδωτό αλλά και σε ανάγλυφα στην Λέπτις Μάγκνα στην σημερινή Λιβύη και αναπαριστά την εκσπερμάτωση του φαλλού επί ασώματου οφθαλμού.[6][7] Παρόμοιο κατασκεύασμα αποτελεί το αγαλματίδιο τερρακότας του 1ου αιώνα π.Χ. όπου αναπαριστώνται δύο φαλλικά ανθρωπάκια να πριονίζουν οφθαλμό στην μέση.[8]
Ιδιαίτερα σε ότι αφορά την χρήση τους από το ευρύ κοινό, οι φαλλοί τύπου φασίνους ήταν αρκετά διαδεδομένοι ως φυλακτά και διακοσμητικά στοιχεία άλλων αντικειμένων.[9] Θεωρούνταν επίσης πως προστάτευε τα παιδιά, και κυρίως τα αγόρια, από το κακό. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος περιγράφει πως υπήρχε έθιμο να κρεμάται φαλλόσχημο φυλακτό γύρω από τον λαιμό των βρεφών, ενώ έχουν ανακαλυφθεί αρκετά φαλλόσχημα δακτυλίδια τα οποία ήταν τόσο μικρά τα οποία θα μπορούσαν να ταιριάξουν μόνο στα δάχτυλα παιδιών.[10]
Στο στράτευμα, ο συνδυασμός της γροθιάς και του φαλλού ήταν κυρίαρχος ανάμεσα στους στρατιώτες. Η παράσταση αυτή αποτελούνταν από την συνήθως κλειστή γροθιά στην βάση του φαλλού με κατεύθυνση προς τα έξω. Άλλες αναφορές είναι αυτές του σήματος του σύκου (manus fica) το οποίο ήταν σύμβολο καλής τύχης,[11] ενώ η μεγαλύτερη γνωστή συλλογή τέτοιων αντικειμένων βρέθηκε στο Καμουλόδουνον.[12]
-
Ανάγλυφο με παράσταση φαλλού με πόδια ο οποίος εκσπερματίζει στο κακό μάτι επάνω στο οποίο κάθεται σκορπιός, Λέπτις Μάγκνα -
Τιντινναμπούλουμ στην Ηράκλεια, με αναπαράσταση αντρός που παλεύει με τον φαλλό του -
Ιπτάμενος φαλλός σε μορφή Τιντινναμπούλουμ
Ετυμολογία
ΕπεξεργασίαΗ λέξη φασίνους χρησιμοποιείται από τον Κάτουλλο ως ρήμα σε ένα από τα ποιήματα του στο οποίο απευθύνεται στην ερωμένη του που ονομάζεται Λεσβία, και της εκφράζει την ατελείωτη επιθυμία του για φιλιά, τόσοα που δεν θα μπορεί να τα μετρήσει κανένας ηδονοβλεψίας ούτε και θα μπορούν να ματιαστούν (χρήση της λέξης φασίνους).[13]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ R. Joy Littlewood, A Commentary on Ovid: Fasti Book 6 (Oxford University Press, 2006), p. 73; T.P. Wiseman, Remus: A Roman Myth (Cambridge University Press, 1995), p. 61 online.
- ↑ Joseph Rykwert, The Idea of a Town: The Anthropology of Urban Form in Rome, Italy, and the Ancient World (MIT Press, 1988), pp. 101 and 159 online.
- ↑ Πλίνιος, Φυσική Ιστορία 28.4.7 (28.39).
- ↑ Αυγουστίνος, De civitate Dei 7.21; Williams, Roman Homosexuality, p. 92.
- ↑ Arnobius, Adversus nationes 4.7, και Robert E.A. Palmer, "Mutinus Titinus: A Study in Etrusco-Roman Religion and Topography," in Roman Religion and Roman Empire: Five Essays (University of Pennsylvania Press, 1974), σελ. 187–206.
- ↑ Daniel Ogden, Magic, Witchcraft, and Ghosts in the Greek and Roman Worlds: A Sourcebook (Oxford University Press, 2002), p. 225 online.
- ↑ Catherine Johns, Sex or Symbol? Erotic Images of Greece and Rome (Routledge, 1982), p. iv;Rediscovering Pompeii («L'Erma» di Bretschneider, 1990), p. 147.
- ↑ Craig Arthur Williams, Roman Homosexuality: Ideologies of Masculinity in Classical Antiquity p. 92 online.
- ↑ Williams, Roman Homosexuality, p. 92.
- ↑ Martin Henig, Religion in Roman Britain (London: BT Batsford LTD, 1984), pp. 185–186 online, with image of example.
- ↑ Henig, Religion in Roman Britain, p. 176; Portable Antiquities Scheme, cat num: LIN-2BE126, http://finds.org.uk/database/search/results/q/LIN-2BE126
- ↑ N. Crummy, Colchester Archaeological Report 2: The Roman Small finds from excavations in Colchester 1971-9 (Colchester: Colchester Archaeological Trust LTD, 1983).
- ↑ David Wray, Catullus and the Poetics of Roman Manhood (Cambridge University Press, 2001), p. 152 online.