Natura 2000
Το Natura 2000 (Φύση 2000) είναι ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο προστασίας των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους. Το δίκτυο Natura 2000 αποτελεί ένα από τα πιο φιλόδοξα ευρωπαϊκά προγράμματα για την προστασία των ειδών και ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της Ε.Ε. για τη διατήρηση της φύσης. Ιδρύθηκε τον Μάιο 1992 με την υιοθέτηση της οδηγίας των οικοτόπων η οποία συμπληρώνει την οδηγία για τα πουλιά (79/409/ΕΟΚ) και από κοινού αποτελούν την νομική βάση του δικτύου.
| Τύπος | Οικολογικό δίκτυο |
|---|---|
| Περιοχή κάλυψης | Ευρωπαϊκή Ένωση |
| Ρητό | "Natura 2000 - Europe's nature for you." |
| Ιστότοπος | https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/index_en.htm |
Η Οδηγία για την προστασία των άγριων πτηνών απαιτούσε την δημιουργία Ειδικών Ζωνών Προστασίας (Special Protection Areas ή SPAs) της ορνιθοπανίδας. Η Οδηγία των Οικοτόπων παρομοίως απαιτούσε τη δημιουργία Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation - SAC) για τα υπόλοιπα είδη και το περιβάλλον. Από κοινού αυτές οι ζώνες δημιουργούν τις περιοχές του δικτύου Φύση 2000.
Κάθε χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλει να καταρτίσει μία λίστα με τις καλύτερες περιοχές οι οποίες περιέχουν είδη που περιλαμβάνονται στις δύο οδηγίες. Έπειτα η λίστα πρέπει να υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία, μετά από τον έλεγχο και την διαδικασία επιλογής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ενταχθεί στο δίκτυο. Ειδικά για τις περιοχές των υπόλοιπων ειδών και περιβάλλοντος, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία, τα κράτη- μέλη καταθέτουν μια λίστα με τις προτεινόμενες θέσεις (proposed Sites of Community Importance ή pSCIs). Όταν οι προτεινόμενες θέσεις εγκριθούν ως οριστικές (Sites of Community Importance ή SCIs), τα κράτη μέλη πρέπει να τις θεσμοθετήσουν το αργότερο σε έξι (6) έτη ως SPAs.
Το δίκτυο Natura 2000 προστατεύει το 18% του εδάφους στις 15 χώρες που αποτελούσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση πριν την είσοδο των νέων χωρών μελών του 2004, ενώ διαπραγματεύεται τον αριθμό και το μέγεθος των προστατευμένων ζωνών για κάθε μία από τις δέκα νέες χώρες.
Αντικείμενο ρύθμισης
ΕπεξεργασίαΤο δίκτυο Natura 2000 αποτελεί ένα από τα πιο φιλόδοξα ευρωπαϊκά προγράμματα για την προστασία της φύσης. Η δημιουργία του είναι αποτέλεσμα πολύχρονων προσπαθειών των κυβερνήσεων των κρατών μελών, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των πολιτών. Στηρίζεται στις κοινοτικές οδηγίες για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) και για τα πουλιά (79/409/ΕΟΚ). Η οδηγία του 1992 για τους οικοτόπους επιβάλλει σε κάθε χώρα της Ε.Ε. να ξεχωρίσει τις γεωγραφικές εκείνες περιοχές, που η σπουδαιότητα της οικολογικής τους ταυτότητας τις καθιστά τόπους ευρωπαϊκής σημασίας. Επιπλέον, ζητά από τα κράτη-μέλη να καταρτίσουν διαχειριστικά σχέδια για τις συγκεκριμένες περιοχές. Τα σχέδια αυτά πρέπει να συνδυάζουν αρμονικά τη διατήρηση της άγριας πανίδας και χλωρίδας με τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες και να είναι ενταγμένα σε στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης. Οι τοποθεσίες αυτές σχηματίζουν το δίκτυο Natura 2000, ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της Ε.Ε. για τη διατήρηση της φύσης.
Η Ελλάδα έχει προτείνει για ένταξη περίπου το 19% της χώρας [1]. Δεν υπάρχει ενιαίος κατάλογος δράσεων που απαγορεύονται για τις περιοχές ΦΥΣΗ. Όλα εξαρτώνται από τις συγκεκριμένες μελέτες που θα ορίσουν τις ανάγκες της κάθε περιοχής και τις προϋποθέσεις για την προστασία της. Το δίκτυο όμως προωθεί και ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης που εξασφαλίζει τη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης.
Το δίκτυο, που είχε ως ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2004, περιλαμβάνει ήδη σχεδόν 15.000 τοποθεσίες, συνολικής έκτασης 420.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχούν περίπου στο 15% του εδάφους της Ε.Ε.
Πάντως, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι περιοχές του Natura 2000 δεν προορίζονται αποκλειστικά και μόνο για φυσικά πάρκα, στα οποία απαγορεύεται κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα: η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι το δίκτυο δύναται να συνυπάρξει με την οικονομική πρόοδο.
Κατά συνέπεια, δραστηριότητες όπως η γεωργία, η θήρα ή ο τουρισμός, μπορούν να πραγματοποιούνται εντός των ορίων του Natura, αλλά στο μέτρο που δεν θίγουν τις ανάγκες διατήρησης της φύσης. Περαιτέρω, το πρόγραμμα δεν έχει σχεδιαστεί με τρόπο που να θέτει σε κίνδυνο θέσεις εργασίας ή το επίπεδο ζωής στις τοπικές κοινωνίες.
Εξάλλου, η Ε.Ε. συγχρηματοδοτεί, κυρίως μέσω του προγράμματος LIFE-Φύση, μέτρα για τη συγκρότηση του δικτύου. Ήδη, έχουν διατεθεί πάνω από 415 εκατ. ευρώ για περισσότερα από 300 έργα στο σύνολο της Ευρώπης.
Παράλληλα, οι εθνικές αρχές έχουν διαβιβάσει αξιόλογα στοιχεία για κάθε περιοχή του Natura στις αρμόδιες κοινοτικές υπηρεσίες. Ως αποτέλεσμα, η Ε.Ε. έχει σήμερα στη διάθεσή της πάνω από 9.000 χάρτες και 220 δέσμες ψηφιακών δεδομένων. Με βάση αυτά τα στοιχεία και με τη βοήθεια του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κομισιόν έχει ξεκινήσει τη δημιουργία ενός συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών (GIS), το οποίο θα παρέχει στους ενδιαφερόμενους διαλογική ενημέρωση, σχετικά με την κάθε περιοχή του δικτύου στην Ευρώπη.
Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) χρηματοδοτεί έργα για την προστασία του περιβάλλοντος με μακροπρόθεσμα δάνεια, που καλύπτουν έως και το 50% του συνολικού κόστους των επενδύσεων (π.χ. για έργα διαχείρισης υδάτων, επεξεργασίας αποβλήτων και ανάπλασης αστικών περιοχών). Η ΕΤΕπ χορηγεί επίσης δάνεια για έργα σε γειτονικές χώρες της Μεσογείου και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Βάσει του LIFE, η Ένωση συγχρηματοδοτεί έργα για την προστασία του περιβάλλοντος σε όλα τα κράτη-μέλη. Σχεδόν ο μισός προϋπολογισμός του προγράμματος για την περίοδο 2000-2004, που ανήλθε σε 640 εκατ. ευρώ, διατίθεται για την προστασία της φύσης, ενώ δικαίωμα συμμετοχής έχουν και οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Το LIFE-Natura έχει ήδη χρηματοδοτήσει εκατοντάδες έργων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν το πρόγραμμα για τους λύκους στην Ελλάδα, το έργο αποκατάστασης της βιοποικιλότητας στη Σουηδία και η αναγέννηση της βρετανικής δρυός[2] .
Παράλληλα με τον περιορισμό του εμπορίου με απειλούμενα είδη, η οδηγία προστασίας των πουλιών και η οδηγία για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, βρίσκονται όπως αναφέρθηκε στο κέντρο του κοινοτικού δικαίου προστασίας της φύσης και των ειδών. Η τελευταία οδηγία είναι εκείνη που προβλέπει την ίδρυση ενός ευρωπαϊκού δικτύου βιοτόπων με την ένδειξη «Natura 2000», στο οποίο εντάσσονται και οι περιοχές που περιλαμβάνονται στην οδηγία προστασίας των πουλιών. Η Natura 2000 στηρίζεται στη διαπίστωση ότι η προστασία των βιοτόπων αποτελεί τη βάση για μια επιτυχή προστασία των ειδών. Οι δύο οδηγίες παρότι διατηρούν τη νομική αυτοτέλειά τους είναι στην ουσία αλληλένδετες, ενώ σε πολλά σημεία επικαλύπτονται με την οδηγία των οικοτόπων να αναθεωρεί την οδηγία για τα άγρια πτηνά σε κάποια σημεία της, αποτελώντας έτσι ένα συνεκτικό σύνολο. Σύμφωνα με την άποψη του γενικού εισαγγελέα στην υπόθεση «Lappel Bank», «ο στενός σύνδεσμος των δύο αυτών οδηγιών προκύπτει σαφώς από το προοίμιο της οδηγίας περί των οικοτόπων, και συγκεκριμένα από την έβδομη και δέκατη πέμπτη αιτιολογική σκέψη, καθώς και από τα άρθρα 3 παρ. 1 και 7 της οδηγίας αυτής» [3].
Natura 2000 και Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος
ΕπεξεργασίαΗ επεξεργασία των δεδομένων της βάσης γεωχωρικών δεδομένων που τηρείται από το ΥΠΕΝ/Γεν. Δνση Ορυκτών Πρώτων Υλών (www.latomet.gr) , μας πληροφορεί ότι το ποσοστό στο σύνολο της εξορυκτικής δραστηριότητας συμπεριλαμβανομένων και των χώρων που διαθέτουν μεταλλευτικά δικαιώματα, εντός του δικτύου, είναι 30-35%. Δηλαδή το 30-35% της έκτασης του αποθεματικού δυναμικού Ορυκτών Πρώτων Υλών που προορίζεται για έρευνα ή/και αξιοποίηση είναι μέσα στο δίκτυο «Natura 2000». Και μάλιστα χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι χώροι που σχετίζονται με τα υπό εκμετάλλευση κοιτάσματα των υδρογονανθράκων (στο Θρακικό πέλαγος), ούτε των περιοχών όπου διενεργείται γεωφυσική/σεισμική έρευνα (με ενδεχόμενη στο μέλλον εκμετάλλευση π.χ. στο Ιόνιο) ούτε φυσικά του συνόλου των πετρελαιοπιθανών περιοχών, οι οποίες παρουσιάζουν σημαντική επικάλυψη κυρίως με μεγάλες περιοχές των χωρικών μας υδάτων τόσο εντός όσο και εκτός «Natura 2000»[4].
Δείτε επίσης
Επεξεργασία- Σύμβαση Ραμσάρ
- Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ)
- Οδηγία για τα πουλιά (79/409/ΕΟΚ)
- Οδηγία για τα άγρια πουλιά (2009/147 ΕΚ)
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ WWF Ελλάς, «Προστατευόμενες Περιοχές: ένας χρόνος φαγούρα…», Το Πάντα, Διμηνιαία Έκδοση του WWF Ελλάς, Τεύχος 52 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2004)
- ↑ European Commission, «Life – III, The financial instrument for the Environment»
- ↑ άρθρο του Θεόδωρου Κατσουφρου «Δικονομικές πτυχές του «νομολογιακού» κοινοτικού κεκτημένου σε θέματα προστασίας των υγροτόπων» όπως δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού «Νόμος και Φύση»
- ↑ «Πάνω από 30% του ελληνικού ορυκτού πλούτου εντός περιοχών του δικτύου Νatura 2000!».
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Natura 2000 - Η επίσημη ιστοσελίδα του προγράμματος Natura 2000 (Αγγλικά)
- Υπουργείο τουρισμού, κατάλογος περιοχών Natura στην Ελλάδα
- Το πρόγραμμα Natura 2000 στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
- Λίστα με τις προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα
- Σελίδα σχετική με το περιβάλλον στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αγγλικά)
- Χάρτης με τις προστατευόμενες περιοχές Natura της οδηγίας 92/43 (SCI)
- Χάρτης με υπόβαθρα δορυφορικές εικόνες του Google για τις περιοχές για τα πουλιά της οδηγίας 79/409 (SPA)