νοικοκύρης

Δείτε επίσης : Νοικοκύρης

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	νοικοκύρης	οι	νοικοκύρηδες & νοικοκυραίοι
γενική	του	νοικοκύρη	των	νοικοκύρηδων & νοικοκυραίων
αιτιατική	τον	νοικοκύρη	τους	νοικοκύρηδες & νοικοκυραίους
κλητική		νοικοκύρη		νοικοκύρηδες & νοικοκυραίοι
Κατηγορία όπως «νοικοκύρης» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

νοικοκύρης < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική νοικοκύρης < οἰκοκύρης με ανάπτυξη του [n] από τη συνεκφορά με το άρθρο στην αιτιατική [ton iko - toniko - to niko] < οἰκοκύριος (αρχαία ελληνική < οἶκος + κύριος)^[1]

Προφορά

ΔΦΑ : /ni.koˈci.ɾis/

Ουσιαστικό

νοικοκύρης αρσενικό

αυτός που έχει τη διαχείριση της οικονομικής μονάδας του οίκου
※ Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε, πέτρα να μην ραγίσει,
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια χρόνια να ζήσει (Κάλαντα Χριστουγέννων)

→ δείτε και τις λέξεις οικοδεσπότης, κύρης (ιδιωματικό)
αυτός που φροντίζει για τις εργασίες και την καθημερινή επιμέλεια του οίκου → δείτε τη λέξη νοικοκυρά
⮡ είναι πολύ νοικοκύρης· τακτοποιεί τα ρούχα του, τα συρτάρια του
αυτός που αφοσιώνεται στην δουλειά για να φροντίσει την οικογένεια και το σπίτι του
⮡ ο γαμπρός μου είναι νοικοκύρης άνθρωπος· τίμιος κι εργατικός

※ Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γένεις νοικοκύρης (Κλέφτικο δημοτικό τραγούδι)
άτομο ευκατάστατο που ανήκει στη μεσαία τάξη, που ενδιαφέρεται για τη σταθερότητα της ζωής του χωρίς αλλαγές
⮡ άνοιξε ένα μπαρ στο δρόμο μας, και ανησύχησαν οι νοικοκυραίοι: «θα μαζευτεί εδώ κάθε καρυδιάς καρύδι», είπαν
ιδιοκτήτης σπιτιού που το νοικιάζει
≈ συνώνυμα: σπιτονοικοκύρης
(παρωχημένο) ο προύχοντας (ιδίως στον πληθυντικό νοικοκυραίοι)

Σημειώσεις

ο πληθυντικός -αίοι ήταν συνώνυμος με τον -ηδες, αλλά πιο λαϊκότροπος. Στο τέλος του 20ου αιώνα, πήρε χαρακτήρα πιο μειωτικό: άτομα βολεμένα, συμβιβασμένα