Ακτσές

Ο ακτσές (τουρκ. akçe) ήταν νομισματική μονάδα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και βασικό μέσο συναλλαγών από τα μέσα του 14ου μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα. Αλλιώς γνωστό και ως άσπρο, από το τουρκικό επίθετο ak [λευκός] λόγω της λευκότητας του μετάλλου του, υπήρξε το μακροβιότερο αργυρό νόμισμα της αυτοκρατορίας. Οι πρώτες κοπές του ανάγονται στα χρόνια του σουλτάνου Ορχάν, αρχικά στην Προύσα ή σε άλλες άγνωστες περιοχές γύρω από τη λεκάνη του Μαρμαρά, πριν τη δημιουργία περισσότερων νομισματοκοπείων σε εμπορικά κέντρα ή κοντά σε μεταλλεία. Ο πρώιμος ακτσές, της εποχής του Ορχάν, ορίστηκε κατά τα πρότυπα του ντιρχάμ των Σελτζούκων.

Το βάρος του κυμαινόταν αρχικά περίπου στα 1.15 - 1.20 γραμμάρια και παρέμεινε σταθερό στο διάστημα 1326-1431. Από την εποχή του Μωάμεθ Β' μέχρι το θάνατό του, το 1481, υποτιμήθηκε έξι φορές φθάνοντας τα 0.75 γρ. παραμένοντας πάλι σταθερό μέχρι το 1585, με εξαίρεση τη μικρή υποτίμηση του 1566, κατά 7%. Το 1585 υποτιμήθηκε εκ νέου κατά 44%, χαρακτηριζόμενο από μεγάλη αστάθεια κατά τα επόμενα χρόνια. Την ίδια περίοδο, ενώ μέχρι τότε κοβόταν από καθαρό άργυρο, εμφανίζονται για πρώτη φορά στη σύνθεσή του προσμίξεις χαλκού. Από τα τέλη του 16ου αιώνα, η αγοραστική δύναμη ενός ακτσέ ήταν ικανοποιητική για χρήση σε καθημερινές συναλλαγές μικρότερης κλίμακας, ανεπαρκής όμως για συναλλαγές μεγαλύτερης κλίμακας. Αργυρά νομίσματα που αντιστοιχούσαν σε πέντε ή δέκα ακτσέδες συναντώνται ήδη από την περίοδο του Ορχάν, ωστόσο ήταν σχετικά σπάνια. Κατά τη δεκαετία του 1580, το βάρος του έφθασε τα 0.3 γρ., ενώ το 1624 ζύγιζε μόλις 0.13 γρ., καθιστώντας τη χρήση του δύσκολη καθώς ακόμα και για καθημερινές συναλλαγές απαιτούνταν μεγάλος αριθμός ακτσέδων. Από το 1640 η παραγωγή του περιορίστηκε σημαντικά και τελικά αντικαταστάθηκε από το κουρούς.

Πηγές

Sevket Pamuk, A Monetary History of the Ottoman Empire, Cambridge University Press, 2000
λήμμα "Αkçe", The Encyclopedia of Islam, Vol. I, E.J. Brill, Leiden: 1997