Βάρδυλις

Ο Βάρδυλις (περί το 448 π.Χ. - περί το 358 π.Χ.) ήταν Ιλλυριός Βασιλιάς της Δαρδανίας και ο ιδρυτής της Ιλλυρικής δυναστείας. Στην διάρκεια της βασιλείας του ένωσε όλες τις νότιες Ιλλυρικές φυλές, νίκησε πολλές φορές τους Μακεδόνες και τους Μολοσσούς, πήρε την εξουσία στην Άνω Μακεδονία και την Λυγκηστίδα. Πραγματοποίησε πολλές επιδρομές στην Ήπειρο αλλά οι στρατιώτες του εκδιώχθηκαν αμέσως. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές ξεπέρασε τα 90 χρόνια, ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας αρνήθηκε τις προτάσεις του Βάρδυλι για ειρήνη με όρο να κρατήσει τα εδάφη που κατέκτησε. Ο Γράβος Β΄ φαίνεται ότι ήταν ισχυρός Ιλλυριός βασιλιάς μετά τον θάνατο του Βάρδυλις. Ο γιός του Κλείτος και ο βασιλιάς των Ταυλάντιων Γλαυκίας εξεγέρθηκαν εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Πολιορκία του Πηλίου (335 π.Χ.). Οι ιστορικοί Πάβλε Ίβιτς και Αλεξάντρου Ροσέττι συνδέουν το όνομα "Βάρδυλις" με την Αλβανική λέξη "λευκός", σύμφωνα με άλλη εκδοχή προέρχεται από τον συνδυασμό των Αλβανικών λέξεων "λευκός" και "αστέρι". Ο Γερμανός γλωσσολόγος Πάουλ Κρέτσμερ ωστόσο γράφει ότι το όνομα του μεταφράζεται σαν "γκρι" όπως το πρόφεραν οι Μεσσάπιοι στην νότια Ιταλία.

Βάρδυλις
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	448 π.Χ.
Θάνατος	358 π.Χ.
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Τέκνα	Κλείτος (γιος του Βάρδυλις)
Σχετικά πολυμέσα

Βίος

Γεννημένος το 448 π.Χ. ο Βάρδυλις ήταν ταπεινής καταγωγής, καρβουνιάρης και ανθρακωρύχος, πήρε την εξουσία με την βία και κέρδισε την συμπάθεια των Δαρδάνων για τον δίκαιο τρόπο που μοίραζε τα λάφυρα στους στρατιώτες. Ο προκάτοχος του δεν ήταν ο Σίρρας αλλά ο προηγούμενος Ιλλυριός βασιλιάς του έκλεισε συνθήκη με τον Αμύντα Β΄ της Μακεδονίας για τον έλεγχο της Λυγκηστίδας. Ο Βάρδυλις συγκέντρωσε όλες τις Ιλλυρικές φυλές και μετέτρεψε την Ιλλυρία σε πανίσχυρη δύναμη στα Βαλκάνια. Δεν έχει εντοπιστεί η πρωτεύουσα του, πιθανότατα βρισκόταν στην Λυγκηστίδα επειδή στην συνάντηση του με τον Φίλιππο Β΄ φαίνεται ότι την κατείχε, σύμφωνα με άλλους βρισκόταν στο σημερινό Κοσσυφοπέδιο. Σε αντίθεση με προηγούμενους Ιλλυριούς βασιλείς ο Βάρδυλις έδωσε έντονη σημασία στον στρατιωτικό και οικονομικό τομέα. Στην Ιλλυρική πόλη Δαμάστιον κόπηκαν ασημένια νομίσματα (395 π.Χ.) που είχαν παρόμοια εμβλήματα με το Κοινό των Χαλκιδέων. Ο Βάρδυλις επέκτεινε σημαντικά το εμπόριο, έφτασε πάνω από τον Δούναβη εκεί που δεν είχαν φτάσει ακόμα οι Έλληνες. Ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τα μεγάλα εμπορικά προνόμια του Βάρδυλις όταν ίδρυσε αποικίες στην Αδριατική Θάλασσα. Ο Βάρδυλις ήταν ο πρώτος Ιλλυριός βασιλιάς που ίδρυσε οχυρωμένες πόλεις, η Λυγκηστίδα και το Πήλιον Ιλλυρίας υπήρχαν πριν την άνοδο στον θρόνο της Μακεδονίας του Φιλίππου Β΄. Ο Τερτυλλιανός γράφει ότι ήταν εξαιρετικός φιλόδοξος βασιλιάς, ύστερα από ένα όνειρο που είδε ξεκίνησε τις εκστρατείες, στους Μολοσσούς, τις υπόλοιπες Ιλλυρικές φυλές και την Μακεδονία.

Μακεδονικές εκστρατείες

Ο Βάρδυλις ενοχλήθηκε έντονα από την συνθήκη που σύναψαν ο Αμύντας Γ΄ της Μακεδονίας και ο πεθερός του Σίρρας και επιτέθηκε στην Μακεδονία (393 π.Χ.). Οι Ιλλυριοί χρησιμοποίησαν στην μάχη επαναστατικές τακτικές που δεν υπήρχαν ποτέ μέχρι τότε, νίκησαν τον Αμύντα Γ΄, τον έστειλαν εξορία στην Θεσσαλία και τοποθέτησαν στην θέση του υποτελή βασιλιά. Οι Θεσσαλοί βοήθησαν τον Αμύντα Γ΄ να ανακτήσει τον θρόνο του αλλά οι συνεχείς επιδρομές των Ιλλυριών τον ανάγκασαν να υποκύψει και να πληρώσει φόρο υποτέλειας στον Βάρδυλις (372 π.Χ.) Ο Αμύντας Γ΄ πέθανε (370 π.Χ.) κληροδοτώντας στους γιους του όλα τα προβλήματα με τους Ιλλυριούς, τον διαδέχθηκε ο Αλέξανδρος Β΄ της Μακεδονίας μεγαλύτερος γιος του με την Ευρυδίκη της Λυγκηστίδος, κόρη του Σίρρα. Ο Αλέξανδρος Β΄ προσπάθησε να διώξει τους Ιλλυριούς από την Μακεδονία αλλά ηττήθηκε (369 π.Χ.), ο Βάρδυλις πήρε όμηρο τον μικρότερο αδελφό του, τον μετέπειτα βασιλιά Φίλιππο Β΄. Τον Αλέξανδρο Β΄ διαδέχθηκε ο δεύτερος αδελφός του Περδίκκας Γ΄ της Μακεδονίας (368 π.Χ.). Οι Παιονίοι ξεκίνησαν μια σειρά από επιδρομές στην Μακεδονία για να βοηθήσουν τους Δαρδανίους, ο Περδίκκας Γ΄ αρκετά ταπεινωμένος από την υποτέλεια βάδισε με τον στρατό του βόρεια για να τους αντιμετωπίσει (359 π.Χ.). Η συντριβή που γνώρισαν οι Μακεδόνες ήταν τρομερή, σκοτώθηκαν 4.000 άντρες ανάμεσα τους και ο ίδιος ο βασιλιάς, οι υπόλοιποι Μακεδόνες εξαφανίστηκαν πανικόβλητοι. Μετά τον θρίαμβο τους οι Δάρδανοι επεκτάθηκαν μέχρι την λίμνη Οχρίδα, η Μακεδονία βρέθηκε σε ολική κατάρρευση. Τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Φίλιππος Β΄ αποφασισμένος από την αρχή να διαλύσει τον Ιλλυρικό κίνδυνο που ταλαιπώρησε τον πατέρα του και τους αδελφούς του.

Επιδρομές στην Ήπειρο

Η εκστρατεία του Βάρδυλις στην Ήπειρο

Οι Ιλλυριοί προχώρησαν σε συμμαχία με τον πανίσχυρο τύραννο Διονύσιο των Συρακουσών, ο στόχος ήταν να επανέλθει στον θρόνο του ο εξόριστος βασιλιάς των Μολοσσών Αλκέτας Α΄ της Ηπείρου που είχε καταφύγει στην αυλή του στις Συρακούσες. Όλες οι πλευρές είχαν ενδιαφέρον αφού οι Ιλλυριοί με την σειρά τους ήθελαν να εξασθενήσουν την εξουσία που είχε η Αρχαία Σπάρτη και η Μακεδονία στην Ήπειρο. Ο Διονύσιος θα μπορούσε να επεκτείνει το εμπόριο του στην Αδριατική Θάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος. Ο Διονύσιος έστειλε 2.000 άντρες και 5.000 όπλα, ο Βάρδυλις εισέβαλε και έσφαξε 5.000 Μολοσσούς αλλά επενέβη ο Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης και έδιωξε τους Ιλλυριούς από την περιοχή. Ακολούθησε νέα Ιλλυρική επίθεση στην Ήπειρο (360 π.Χ.) και ο Αρύββας της Ηπείρου αναγκάστηκε να διώξει τον λαό του στην Αιτωλία. Ο Αρύββας άφησε τους Ιλλυριούς να λεηλατήσουν ανενόχλητα την περιοχή του αλλά μετά τους έπιασε στον ύπνο φορτωμένους με λάφυρα και τους νίκησε.

Συντριβή από τους Μακεδόνες

H Μακεδονία ξεπέρασε την επόμενη χρονιά το εσωτερικό χάος και μπόρεσε να ετοιμαστεί ξανά την επόμενη χρονιά για μάχη απέναντι στους Ιλλυριούς (359 π.Χ.) Η πρώτη προτεραιότητα του Φιλίππου Β΄ ήταν να εξασφαλίσει τον θρόνο του απέναντι στους υπόλοιπους Μακεδόνες διεκδικητές, γι΄αυτό απέκλεισε τον πόλεμο με τον Βάρδυλις, έκλεισε μαζί του ειρήνη και παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο την δισέγγονη του Αυδάτη Ευρυδίκη της Μακεδονίας. Η πράξη αυτή του εξασφάλιζε ότι δεν θα δεχόταν Ιλλυρική επίθεση που εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει. Την άνοιξη του 358 π.Χ. ο Φίλιππος είχε εξασφαλίσει τον θρόνο του και μπόρεσε να στρέψει το ενδιαφέρον του στις περιοχές της βορειοδυτικής Μακεδονίας που κατείχαν οι Ιλλυριοί. Ο Βάρδυλις του πρότεινε ειρήνη με την προϋπόθεση ο καθένας θα κυβερνούσε τα εδάφη που είχε κατακτήσει, ο Φίλιππος Β΄ θεώρησε την πρόταση άκρως προσβλητική επειδή θεωρούσε δική του όλη την Μακεδονία και κινητοποίησε όλους τους άντρες του βασιλείου του για πόλεμο. Ο Βάρδυλις με την σειρά του δήλωσε ότι δεν ήταν πρόθυμος να προσλάβει αιχμαλώτους, κάθε Μακεδόνας στρατιώτης που έχανε στην μάχη θα ακρωτηριαζόταν. Παρά το γεγονός ότι οι δύο στρατοί ήταν περίπου ισοδύναμοι (ο Βάρδυλις 500 ιππείς και 10.000 πεζούς ενώ ο Φίλιππος 600 ιππείς και 10.000 πεζούς) οι Μακεδόνες ήταν πολύ καλύτερα εκπαιδευμένοι. Οι δύο στρατοί συγκεντρώθηκαν νότια από την Δαρδανία, κοντά στην Μπίτολα. Ο Βάρδυλις πρότεινε μια γραμμική διαμόρφωση του στρατού όμοια αλλά ο Φίλιππος Β΄ εφάρμοσε την Μακεδονική Φάλαγγα με την οποία είχε εκπαιδευτεί για πολλά χρόνια όταν κυβερνούσε ο αδελφός του. Η μάχη στην αρχή έδειχνε ότι ήταν για πολύ καιρό χωρίς νικητή αλλά ο Φίλιππος αιφνίδια συνέτριψε τον στρατό των Ιλλυριών και θανάτωσε 7.000 άνδρες. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης γράφει αναλυτικά τον 1ο αιώνα π.Χ.:

"η μάχη στην αρχή ήταν αμφίρροπη χάρη στην ατολμία που έδειξαν και από τις δυο πλευρές, πολλοί σκοτώθηκαν και πολλοί τραυματίστηκαν αλλά δεν υπήρχε ακόμα νικητής. Όταν οι ιππείς του Φιλίππου προχώρησαν στα μετόπισθεν και ο ίδιος με τα καλύτερα στρατεύματα του πολέμησαν με ηρωισμό στην μάχη οι Ιλλυριοί τράπηκαν σε φυγή. Η καταδίωξη συνεχίστηκε ακόμα περισσότερο και πολλοί περισσότεροι Ιλλυριοί σκοτώθηκαν μέχρι που ο Φίλιππος κάλεσε πίσω τον στρατό του για να θάψει τους νεκρούς του. Οι Ιλλυριοί έστειλαν πρεσβευτές εκλιπαρώντας ειρήνη, άδειασαν όλες τις Μακεδονικές πόλεις αλλά είχαν ήδη 7.000 νεκρούς".

Ο Βάρδυλις πιθανότατα τραυματίστηκε και έπεσε στην μάχη, καταγράφεται ότι οδηγούσε ο ίδιος το άλογο του αν και ήταν 90 ετών. Οι Ιλλυριοί αντιπρόσωποι συμφώνησαν να εγκαταλείψουν όλες τις Μακεδονικές πόλεις και να μην ενοχλήσουν ξανά το βασίλειο, το πρόβλημα που είχε ο Φίλιππος Β΄ με την Λυγκηστίδα λύθηκε οριστικά και παγιώθηκαν τα δυτικά του σύνορα. Αυτό θα ήταν άριστη προστασία απέναντι σε μελλοντικές Ιλλυρικές επιδρομές μέσω της πεδιάδας του Δρίνου, τα σύνορα των Ιλλυριών και των Μακεδόνων παρέμειναν για πολλά χρόνια στην λίμνη Οχρίδα.

Πηγές

• Mortensen, Kate (1991). "The Career of Bardylis". The Ancient World. Vol. 22. Ares Publishers.
• Wilkes, John J. (1996) [1992]. The Illyrians. Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishers Limited.
• Stipčević, Aleksandar (1977). The Illyrians: history and culture. Noyes Press.
• Howe, T. (2017). "Plain tales from the hills: Illyrian influences on Argead military development". In Müller, S.; Howe, Tim; Bowden, H.; Rollinger, R. (eds.). The History of the Argeads: New Perspectives. Wiesbaden.
• Smith, William (1870). "Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology". The Ancient Library.