Διδακτική

Η διδακτική είναι η επιστήμη (στο πλαίσιο των επιστημών της αγωγής) ή κατά άλλους κλάδος της παιδαγωγικής επιστήμης, που ασχολείται με τα προβλήματα της διδασκαλίας γενικά (γενική διδακτική) και με τα προβλήματα της διδασκαλίας του κάθε μαθήματος ειδικά (ειδική διδακτική). Ο όρoς «διδακτική» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Βόλφανγκ Ράτκε (W. Ratichius, 1571-1635) και λίγο αργότερα από τον Ιωάννη Αμός Κομένιο (1591-1670), όταν έγραψε το πρώτο βιβλίο διδακτικής με τίτλο Didactica Magna (Μεγάλη διδακτική). Διδακτική λοιπόν είναι μια επιστημονική περιοχή, η οποία προετοιμάζει τους εκπαιδευτικούς, τους βοηθά και συμβάλλει στο έργο τους, συνιστά δηλαδή ένα επιστημονικό τομέα που συνεισφέρει στην ακαδημαϊκή μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση των υποψηφίων και των υπηρετούντων εκπαιδευτικών. Διακρίνεται σε γενική και ειδική διδακτική.

Ετυμολογία - Εννοιολογική προσέγγιση

Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα «διδάσκω», που σημαίνει μεταδίδω με συστηματικό τρόπο σε κάποιον το αντικείμενο μάθησης. Βιωματικά το προσεγγίζουμε ως τη διδασκαλία των μορφωτικών αγαθών και της σχολικής μάθησης και γενικά ως μια επιστημονική θεωρία για τη διδασκαλία.

Παρατηρώντας τον όρο «διδακτική» μπορούμε να εντοπίσουμε άλλες έννοιες, λέξεις-κλειδιά που σχετίζονται με τον όρο, όπως «μέθοδοι διδασκαλίας», «διδακτέα ύλη», «μέσα διδασκαλίας» κ.ο.κ.. Ο όρος "διδακτική" πρωτοεμφανίστηκε στον ευρωπαϊκό χώρο τον 17ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1657. Το 19ο αιώνα δεν παρατηρήθηκε διαφοροποίηση, απλά μια εξέλιξη του όρου, και τέλος τον 20ό αιώνα σχετίστηκε με τη σωκρατική μέθοδο και την εμφάνιση της μεθόδου Project. Μετά από συστηματική μελέτη πηγών έχει αποδειχθεί ότι δεν υπάρχουν απόλυτα συνώνυμες έννοιες, αλλά παρεμφερείς έννοιες, όπως η μόρφωση, η μάθηση, η πληροφορία, η διδασκαλία. Η προσέγγιση της έννοιας "διδακτική" γίνεται βάσει των εξής θεωριών: διδακτική μόρφωση, διδακτική μάθηση, κυβερνητική διδακτική, κριτική-επικοινωνιακή διδακτική, διδακτική Curriculum και η κριτική αποτίμηση.

Μελετητές της διδακτικής στο παρελθόν

Αρκετοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με την έννοια "διδακτική". Ένας από αυτούς ήταν ο Ιωάννης Αμός Κομένιος, ο οποίος πραγματεύθηκε τα προβλήματα της διδασκαλίας και της μάθησης στο πλαίσιο μιας καθολικής θεολογικοφιλοσοφικής θεωρίας. Η διδακτική στον Κομένιο νοείται ως η τέχνη της διδασκαλίας "όλων των πραγμάτων σε όλους τους ανθρώπους". Βασική διδακτική ιδέα του Κομένιου αποτελεί και η φυσική μάθηση, η οποία ακολουθεί τους τρόπους διδασκαλίας της φυσικής μάθησης. Πριν από τον Κομένιο, ο όρος «διδακτική» χρησιμοποιήθηκε από τον Ρατίχιο, ο οποίος υποστήριζε ότι νέοι και ηλικιωμένοι θα μπορούσαν σε μικρό χρονικό διάστημα και εύκολα να μάθουν άλλες γλώσσες. Επιπλέον, ήθελε να θεμελιώσει την αγωγή και τη διδασκαλία πάνω σε ψυχολογικές βάσεις, στη φύση του ανθρώπου, και όλα να γίνονται χωρίς καταπίεση.

Σύγχρονες διδακτικές θεωρίες

Σύμφωνα με τις σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες (θεωρίες μάθησης) μια άλλη έννοια της διδακτικής θεωρίας είναι η κατεύθυνση των προγραμμάτων σπουδών (Curriculum). Ο όρος περιλαμβάνει την ύλη, τους στόχους διδασκαλίας, τη συστηματική σπουδή των διδακτικών βιβλίων, ωρολόγιων προγραμμάτων και άλλων μέσων διδασκαλίας. Ένας νέος επιστημονικός κλάδος, ο κλάδος της κυβερνητικής, μπορεί να θεωρηθεί αφετηρία της διδακτικής θεωρίας. Η διδακτική θεωρία παρουσιάζεται ως θεωρία της κατεύθυνσης των διδαδικασιών της διδασκαλίας και της μάθησης. Αυτές οι διαδικασίες περιέχουν τις μορφές της διδασκαλίας, τα ατομικά ή ομαδικά προγράμματα, τις διδακτικές μηχανές κ.λπ. Η κυβερνητική είναι μια επιστήμη που πηγάζει από τις περιοχές των μαθηματικών, της τεχνολογίας και της βιολογίας και έχει ως στόχο να δημιουργήσει μια ενιαία θεωρία, με την οποία θα μπορούσαν να ερμηνευτούν όλα τα φαινόμενα κατεύθυνσης και ελέγχου πληροφοριών, είτε αυτές παρουσιάζονται στον κόσμο των ζώων είτε σε τεχνικά συστήματα. Σε αυτό το σημείο μπορεί να γίνει μια σύγκριση μεταξύ των παλαιότερων διδακτικών θεωριών και των σύγχρονων. Οι μεν πρώτες θεωρίες προσπαθούν να λύσουν σχετικά προβλήματα με τους σκοπούς διδασκαλίας και μάθησης και με την εκλογή του περιεχομένου της διδασκαλίας, ενώ στις άλλες τόσο το περιεχόμενο της διδασκαλίας όσο και οι σκοποί είναι δεδομένοι από την κάθε κοινωνία και από τους ειδικούς των διαφόρων επιστημονικών κλάδων.

Πηγές

• Χαραλαμπόπουλος Β.: Οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης γενικά, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994
• Χατζηδήμου Δ. Εισαγωγή στην παιδαγωγική, Εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991
• Χατζηδήμου Χρ. Δ. Εισαγωγή στη θεματική της διδακτικής-Συμβολή στη θεωρία και στη πράξη της διδασκαλίας, εκδ. Αδελφών Κυριακίδη
• Γιαννούλης Ι.Ν. Διδακτική μεθοδολογία, Αθήνα 1993
• Σεργίου Ν.Δ. Μεθοδολογία της διδακτικής και ειδική μεθοδολογία της διδασκαλίας- μάθησης, Θεσσαλονίκη 1987

Δείτε επίσης

• Διδακτική των φυσικών επιστημών