Δοράς

Η Δοράς (Λατινικά: Dorado, συντομογραφία: Dor) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1603, από τους Keyser και Houtman στην Ουρανομετρία τους, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός και συνορεύει με επτά αστερισμούς, τους Ωρολόγιον, Δίκτυον, Ύδρο, Τράπεζα, Ιπτάμενο Ιχθύ, Οκρίβαντα και Γλυφείον. Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα της Δοράδος είναι ορατό από την Ελλάδα, το οποίο περιλαμβάνει πάντως (για μέρη νότια των Αθηνών) τον αστέρα γ Δοράδος. Η διεθνής ονομασία Dorado είναι ισπανική και όχι λατινική, και η λατινική γενική Doradus χρησιμοποιείται καταχρηστικώς. Δεν σημαίνει χρυσόψαρο, όπως πιστεύεται από πολλούς, αλλά το τροπικό/υποτροπικό ψάρι Coryphaena hippurus, αλλιώς δελφινόψαρο ή κυνηγός, που αλλάζει χρώμα όταν πεθαίνει, αν και υπάρχει ομώνυμο γένος (Doras) των γλυκών νερών της τροπικής Αμερικής. Το εναλλακτικό όνομα Ξιφίας (Xiphias) για τον αστερισμό εμφανίζεται στους Ροδόλφειους πίνακες του 1627 και το παραθέτει ο Έντμοντ Χάλεϊ μαζί με το Dorado στον κατάλογό του του 1679, το ίδιο και ο Τζον Φλάμστηντ, και μέχρι το 19ο αιώνα μία γερμανική πλανισφαίρα έγραφε "Schwertfisch". Η λέξη «ξιφίας» ωστόσο είχε άλλη έννοια στην Αστρονομία από την αρχαιότητα: ο Αριστοτέλης και (ακολουθώντας τον) ο Πλίνιος ονόμαζαν ξιφίες όσους κομήτες είχαν τη μορφή ξίφους. Ο Καίσιος συνδύαζε τους αστέρες της Δοράδος με εκείνους του Ιπταμένου Ιχθύος και σχημάτιζε τη μορφή του Άβελ από την Παλαιά Διαθήκη.

Δοράς
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Dor
Λατινικό όνομα	Dorado
Γενική	Doradus
Έκταση	179,2 τετ. μοίρες (0,434 %) Κατάταξη 72ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	29
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°S - 20°N

Στην κεφαλή της Δοράδος βρίσκεται ο νότιος πόλος της εκλειπτικής και, σύμφωνα με τον Καίσιο, ο αστερισμός τού έδωσε το όνομα Polus Doradinalis. Ποτέ λοιπόν δεν θα δούμε από τη Γη να περνά κάποιος πλανήτης από αυτό τον αστερισμό, ούτε άλλο σώμα του Ηλιακού Συστήματος, παρά μόνο σπανιότατα κάποιος αστεροειδής, συνήθως από αυτούς που περνούν πολύ κοντά στη Γη, ή κάποιος κομήτης μακράς περιόδου.

Οι φωτεινότεροι αστέρες

Δεν υπάρχει στον αστερισμό αστέρας φωτεινότερος του τρίτου μεγέθους, και κανένας δεν έχει ιδιαίτερο όνομα. Οι Ροδόλφειοι πίνακες και ο Ριτσιόλι παραθέτουν μόλις 6 αστέρες τέταρτου και πέμπτου μεγέθους, ενώ ο Γκουλντ του απέδιδε 42 αστέρες μέχρι έβδομου μεγέθους.

• Ο α Δοράδος έχει φαινόμενο μέγεθος 3,27 και φασματικό τύπο A0 III με έντονες γραμμές εκπομπής πυριτίου.
• Ο β Δοράδος είναι κηφείδης (μεταβλητός αστέρας) με περίοδο 10 ημέρες, έχει φαινόμενο μέγεθος από 3,5 ως 4,1 και φασματικό τύπο F6 Ia (κιτρινόλευκος λαμπρός υπεργίγαντας).
• Ο γ Δοράδος είναι επίσης μεταβλητός, και μάλιστα έδωσε το όνομά του στους «μεταβλητούς γ Doradus»: ενδογενείς παλλόμενοι μεταβλητοί αστέρες, παρόμοιοι με τους δ Scuti αλλά έξω από τη «λωρίδα αστάθειας» (λίγο ψυχρότεροι) και με πλάτος μεταβολής μερικά εκατοστά του μεγέθους. Η περίοδος του ίδιου του γ Δοράδος είναι 2 κύκλοι των 18 ωρών. Το μέσο του φαινόμενο μέγεθος είναι 4,25 και ο φασματικός τύπος F4 III.
• Ο δ Δοράδος έχει φαινόμενο μέγεθος 4,35 και φασματικό τύπο A7 V.
• Ο ζ έχει φαινόμενο μέγεθος 4,72 και φασματικό τύπο F7 V.
• Ο θ έχει φαινόμ.μέγεθος 4,83 και φασματ.τύπο K2.5 IIIa. Προβάλλεται μπροστά από το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου.

Αξιοσημείωτα στον αστερισμό

Το σπουδαιότερο για τη Δοράδα είναι ότι σε αυτή ανήκει το βόρειο (και σημαντικότερο) ήμισυ του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου (LMC), του ενός από τα δύο Νέφη του Μαγγελάνου, και το μεγαλύτερο αστρονομικό ενδιαφέρον κρύβεται σε αυτό το γαλαξία και τα όσα του ανήκουν. Το άλλο μισό του LMC βρίσκεται στον αστερισμό Τράπεζα.

• Το τεράστιο νεφέλωμα και αστρικό σμήνος 30 Δοράδος ή NGC 2070 του LMC περιγράφηκε από τον Τζων Χέρσελ και είναι σήμερα γνωστό με το δημοφιλές όνομα Νεφέλωμα Ταραντούλα, στο οποίο και παραπέμπουμε.

(Χαρακτηριστικά, στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου παρατηρήθηκε το 1987 η πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς που ήταν ορατή με γυμνό μάτι μετά από 380 χρόνια, γνωστή σήμερα ως SN 1987 A. Αλλά και πριν από 1.600 χρόνια περίπου θα πρέπει να σημειώθηκε και άλλη τέτοια έκρηξη στη Δοράδα, καθώς ο πάλσαρ PSR 0540-69 στο LMC υπολογίζεται ότι έχει αυτή περίπου την ηλικία.

• Το ανοικτό σμήνος αστέρων και νεφέλωμα NGC 1816 στο LMC έχει φαινόμενο μέγεθος 9,0, ενώ το πολύ μικρότερο NGC 1818 έχει φαινόμενο μέγεθος 9,8. Το ανοικτό σμήνος NGC 1850 έχει φαιν. μέγεθος 9,3 και περιλαμβάνεται στο νεφέλωμα Henize N103, ενώ τα ανοικτά σμήνη NGC 1974 και NGC 1968 προβάλλονται στην ίδια περιοχή του LMC. Το πρώτο περιλαμβάνει το νεφέλωμα NGC 1991.
• Το μεγάλο σφαιρωτό σμήνος NGC 1978 έχει έντονα ελλειπτικό σχήμα και φαιν. μέγεθος 9,9.
• Ο αστέρας S Δοράδος, που βρίσκεται στο LMC είναι ένας υπεργίγαντας με φαινόμενο μέγεθος 9,27 και που αποτελεί το πρωτότυπο των μεταβλητών αστέρων τύπου S Δοράδος.
• Εκτός του LMC υπάρχουν οι γαλαξίες NGC 1672 και NGC 1566 με φαιν. μέγεθος 9,7.
• Ο μεταβλητός αστέρας R Δοράδος (φαιν .μέγεθος 5,73) ανακαλύφθηκε ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη φαινόμενη διάμετρο από όλα τα αστέρια εκτός του Ήλιου.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων της Δοράδος

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Dorado (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Δοράς στο Βικιλεξικό