Ελλάς (Άρης)
Η Ελλάς (Hellas) είναι μία τεράστια πεδιάδα και κυκλική-ελλειπτική λεκάνη από πρόσκρουση αστεροειδούς που βρίσκεται στο νότιο ημισφαίριο του πλανήτη Άρη. Η Ελλάς είναι ο δεύτερος ή ο τρίτος μεγαλύτερος κρατήρας προσκρούσεως που είναι γνωστός σε ολόκληρο το Ηλιακό Σύστημα. Ο πυθμένας της λεκάνης βρίσκεται 7152 μ. κάτω από το μέσο επίπεδο της αρειανής επιφανείας, 3000 μ. βαθύτερα από ό,τι η παρόμοια Λεκάνη Νοτίου Πόλου-Άιτκεν της Σελήνης. Η Ελλάς εκτείνεται σε μέγιστο μήκος περίπου 2300 χιλιόμετρα, κατά τη διεύθυνση ανατολή-δύση[2][3], δηλαδή είναι πολύ μεγαλύτερη από το ομώνυμο κράτος στον πλανήτη Γη. Το κέντρο της πεδιάδας βρίσκεται σε αρειογραφικές συντεταγμένες 42,4 μοίρες νότιο πλάτος και 70,5 μοίρες ανατολικό μήκος.
Περιγραφή
ΕπεξεργασίαΜε μέση διάμετρο περίπου 2000 χλμ., η Ελλάς είναι η μεγαλύτερη δομή που προήλθε αναμφισβήτητα από πρόσκρουση άλλου σώματος στον Άρη, εκτός και αν η Βόρεια Πολική Λεκάνη αποδειχθεί ότι έχει τέτοια προέλευση. Η Ελλάς πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου του Ύστερου Βαρέος Βομβαρδισμού (Late Heavy Bombardment) στο Ηλιακό Σύστημα, περίπου 4,1 ως 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα[4].
Η υψομετρική διαφορά μεταξύ του χείλους και του πυθμένα της δομής είναι 9000 μ., ενώ ο πυθμένας της λεκάνης βρίσκεται 7152 μ. κάτω από το μέσο επίπεδο της αρειανής επιφανείας (geodetic datum). Το τεράστιο αυτό βάθος έχει ως αποτέλεσμα η ατμοσφαιρική πίεση εκεί να είναι η μεγαλύτερη που καταγράφεται στην επιφάνεια του πλανήτη, 11,55 millibar ή 0,01 atm, με μεγάλη διαφορά από αυτή στη μέση αρειανή επιφάνεια, περίπου 89%.
Δίαυλοι εκροής εκτείνονται μέχρι το εσωτερικό του βαθύπεδου από το ηφαιστειακό ορεινό συγκρότημα του Αδριακού όρους στα βορειοανατολικά. Δύο από αυτούς έχουν διαμορφώσει μικρές κοιλάδες: την Κοιλάδα Ντάο (Dao Vallis) και την Κοιλάδα Ρεούλ (Reull Vallis).
Η Ελλάς βρίσκεται στους αντίποδες του όρους `Αλμπα[5][6][7] και κατά προσέγγιση στους αντίποδες της υπερυψωμένης Θαρσίδας με τα τεράστια ηφαίστειά της (μεταξύ των οποίων το υψηλότερο όρος του πλανήτη, το Όλυμπος). Το εάν αυτή η ύψωση της επιφάνειας στους αντίποδες του πλανήτη προκλήθηκε από τη σύγκρουση που δημιούργησε την Ελλάδα, ή είναι απλή σύμπτωση, είναι άγνωστο.
-
Χαρακτηριστικά ροής στην επιφάνεια της πεδιάδας Ελλάς (εικόνα από το HiRISE). -
Ανάγλυφο στο δυτικό άκρο της Ελλάδος.
Ανακάλυψη και ονομασία
ΕπεξεργασίαΕξαιτίας των μεγάλων της διαστάσεων και του ανοικτόχρωμου της επιφανείας της σε σχέση με τη γύρω περιοχή, η Ελλάς ήταν ένα από τα πρώτα αρειανά χαρακτηριστικά που ανακαλύφθηκαν με τηλεσκόπιο από τη Γη. Πριν ο Ιταλός αστρονόμος Τζοβάνι Σκιαπαρέλι της δώσει το όνομα Ελλάς, ήταν γνωστή ως «Γη του Λόκυερ», έχοντας ονομασθεί έτσι από τον Ρίτσαρντ Πρόκτορ το 1867 προς τιμή του σερ Τζόζεφ Λόκυερ, ο οποίος με ένα μικρό διοπτρικό τηλεσκόπιο είχε σχεδιάσει την «πρώτη πραγματικά πιστή αναπαράσταση του πλανήτη» (κατά την έκφραση του Ε. Αντωνιάδη)[8]. Η επίσημη διεθνής ονομασία «Ελλάς» υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση το 1958, μαζί με όλες σχεδόν τις σημερινές ονομασίες περιοχών και πεδιάδων του πλανήτη.
Πιθανοί παγετώνες
Επεξεργασία
Εικόνες από το ραντάρ SHARAD του διαστημοπλοίου Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) υποδεικνύουν ότι κάποια μορφολογικά χαρακτηριστικά που αποκληθηκαν «λοβοειδείς ποδιές συντριμμάτων» σε τρεις κρατήρες στην ανατολική Ελλάδα είναι στην πραγματικότητα παγετώνες από πάγο νερού θαμμένο κάτω από στρώματα σκόνης και πετρωμάτων[9]. Ο θαμμένος αυτός πάγος μετρήθηκε από το SHARAD ότι έχει πάχος 250 στα ανώτερα μέρη των κρατήρων και περίπου 300 μ. και 450 μ. στα μέσα και κατώτερα μέρη τους, αντιστοίχως. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι χιόνι και πάγος (νερού) συσσωρεύθηκαν σε υψηλότερα σημεία, γλίστρησαν προς τα κάτω και σήμερα προστατεύονται από την εξάχνωση από ένα στρώμα θρυμματισμένου πετρώματος και σκόνης. Αυλάκια και χαμηλές λοφοσειρές στην επιφάνεια προκλήθηκαν από το βάρος του πάγου, όπως και στους γήινους παγετώνες.
Εξάλλου τα σχήματα πολλών μορφολογικών χαρακτηριστικών στην Ελλάδα και σε άλλα μέρη του Άρη παραπέμπουν στην ύπαρξη παγετώνων, καθώς η επιφάνεια μοιάζει να διαμορφώθηκε έτσι από κάποια κίνηση.
Δείτε επίσης
Επεξεργασία
Σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Martian Weather Observation Αρχειοθετήθηκε 2008-05-31 στο Wayback Machine. Το ραδιογράφημα του MGS μέτρησε -7152 μέτρα σε συντεταγμένες 34,4° Ν 59,6° Α.
- ↑ Το τμήμα κάτω από τη μέση αρειανή επιφάνεια
- ↑ Remote Sensing Tutorial Page 19-12 Αρχειοθετήθηκε 2011-09-27 στο Wayback Machine., NASA
- ↑ Acuña, M. H.; et al. (1999). «Global Distribution of Crustal Magnetization Discovered by the Mars Global Surveyor MAG/ER Experiment». Science 284 (5415): 790–793. doi:. PMID 10221908. Bibcode: 1999Sci...284..790A.
- ↑ Peterson, J. E. (Μάρτιος 1978). «Antipodal Effects of Major Basin-Forming Impacts on Mars». Lunar and Planetary Science IX: 885–886. http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1978LPI.....9..885P/0000885.000.html. Ανακτήθηκε στις 2012-07-04.
- ↑ Williams, D.A.; Greeley, R. (1991). «The Formation of Antipodal-Impact Terrains on Mars». Lunar and Planetary Science XXII: 1505–1506. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc1991/pdf/1748.pdf. Ανακτήθηκε στις 2012-07-04.
- ↑ Williams, D. A.; Greeley, R. (Αύγουστος 1994). «Assessment of Antipodal-Impact Terrains on Mars». Icarus 110 (2): 196–202. doi:. Bibcode: 1994Icar..110..196W. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S001910358471116X. Ανακτήθηκε στις 2012-07-04.
- ↑ William Sheehan. «The Planet Mars: A History of Observation and Discovery». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2007.
- ↑ NASA. «PIA11433: Three Craters». Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2008.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- E.M. Antoniadi: «The Hourglass Sea on Mars», Knowledge, 1 Ιουλίου 1897, σσ. 169–172.
- J.N. Lockyer: «Observations on the Planet Mars» (περίληψη), Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, τόμος 23, σελ. 246
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- «Η Ελλάς της καταστροφής», άρθρο του Peter Ravenscroft στη Space Daily, 16/8/2000
- Χάρτης από την Google Mars με κέντρο την Ελλάδα