Εσκοριάλ

To Βασιλικό Μοναστήρι του Σαν Λορένθο ντε Ελ Εσκοριάλ (ισπανικά: Monasterio de San Lorenzo de El Escorial) είναι η ιστορική κατοικία του βασιλιά της Ισπανίας, στην πόλη Σαν Λορένθο ντε Ελ Εσκοριάλ, περίπου 45 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Μαδρίτης, της πρωτεύουσας της Ισπανίας. Λειτουργεί ως μοναστήρι, βασιλικό ανάκτορο, μουσείο και σχολείο. Έχει έκταση 33.327 μ² και είναι κτισμένο στη νότια πλαγιά του όρους Αμπάντος, της Σιέρρα ντε Γουαδαρράμα, 1.028 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Υπάρχει μία άλλη πόλη, 2 χιλιόμετρα πιο κάτω στην κοιλάδα (τέσσερα χιλιόμετρα με το δρόμο), που ονομάζεται Ελ Εσκοριάλ.

Βασιλικό Μνημείο του Σαν Λορένθο ντε Ελ Εσκοριάλ
Πανοραμική άποψη της Βασιλικής Έδρας του Σαν Λορένθο ντε Ελ Εσκοριάλ.
Τοποθεσία	Σαν Λορένθο ντε Ελ Εσκοριάλ, Ισπανία
Συντεταγμένες	40°35′20″N 4°08′52″W
Αρχιτέκτονας	Χουάν Μπαουτίστα ντε Τολέδο
Κυβερνών σώμα	Υπουργείο Προεδρίας
Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO
Επίσημη ονομασία: Μοναστήρι και Μνημείο του Εσκοριάλ, Μαδρίτη
Είδος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	i, ii, iv
Ορισμός	1984 (8η συνεδρίαση)
Διακριτικός κώδικας	318
Χώρα Μέλος	Ισπανία
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική
Ισπανική Ιδιοκτησία Πολιτισμικού Ενδιαφέροντος
Επίσημη ονομασία: Monasterio de San Lorenzo
Είδος	Βασιλική ιδιοκτησία
Κριτήρια	Μνημείο
Ορισμός	3 Ιουνίου 1931
Διακριτικός κώδικας	(R.I.) - 51 - 0001064 - 00000

Το Εσκοριάλ αποτελείται από δύο αρχιτεκτονικά συμπλέγματα μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας: το βασιλικό μοναστήρι αυτό καθεαυτό και το Λα Γκρανχίγια ντε λα Φρεσνέδα, ένα βασιλικό κυνηγετικό καταφύγιο και μοναστηριακό αναχωρητήριο περίπου πέντε χιλιόμετρα μακριά. Αυτοί οι χώροι έχουν δυτική φύση, π.χ. κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, αυτά ήταν τα μέρη στα οποία η ισπανική μοναρχία και η εκκλησιαστική εξουσία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας της Ισπανίας είχαν κοινή αρχιτεκτονική εκδήλωση. Το Ελ Εσκοριάλ ήταν μοναστήρι και ισπανικό βασιλικό ανάκτορο. Αρχικά ανήκε στους Ιερωνυμίτες και τώρα είναι μοναστήρι του τάγματος του Αγίου Αυγουστίνου.

Ο Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας, αντιδρώντας στην προτεσταντική Μεταρρύθμιση που σάρωνε την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, αφιέρωσε μεγάλο τμήμα της μακρόχρονης βασιλείας του (1556-1598) και πολλή από την φαινομενικά ανεξάντλητη παροχή χρυσού από τον Νέο Κόσμο για να αναχαιτίσει τους Προτεστάντες. Οι παρατεταμένες προσπάθειές του ήταν, σε βάθος χρόνου, μερικώς επιτυχημένες· όμως η ίδια αντιμεταρρυθμιστική ορμή είχε μετριαστεί τριάντα χρόνια αργότερα, όταν ο Φίλιππος αποφάσισε να κτίσει το Ελ Εσκοριάλ.

Ο Φίλιππος μίσθωσε τον Ισπανό αρχιτέκτονα Χουάν Μπαουτίστα ντε Τολέδο, ώστε να συνεργαστούν στο σχεδιασμό του Ελ Εσκοριάλ. Ο Χουάν Μπαουτίστα πέρασε το μεγαλύτερο τμήμα της καριέρας του στη Ρώμη, όπου δούλευσε στη βασιλική του Αγίου Πέτρου και στη Νάπολη, όπου υπηρέτησε τον αντιβασιλιά, του οποίου η σύσταση έδωσε την προσοχή του Φιλίππου Β΄. Ο βασιλιάς τον διόρισε βασιλικό αρχιτέκτονα το 1559 και μαζί σχεδίασαν το Εσκοριάλ ως ένα μνημείο για το ρόλο της Ισπανίας ως κέντρο του Χριστιανικού κόσμου.

Τις 2 Νοεμβρίου 1984, η UNESCO το ανακήρυξε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός, με συχνούς επισκέπτες από τη Μαδρίτη. Περισσότεροι από 500.000 επισκέπτες έρχονται στο Ελ Εσκοριάλ κάθε χρόνο.

Σχεδιασμός και σύλληψη

Η δυτική πρόσοψη του μοναστηριού

Το Εσκοριάλ βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Αμπάντος της Σιέρρα ντε Γουαραρράμα. Είναι ένα έρημο, ημιδασώδες και άγριο μέρος, που οφείλει το όνομά του στους σωρούς σκωρίας, αποτέλεσμα των από καιρό εξαντλημένων ορυχείων σιδήρου στην οροσειρά.

Αυτό το λιτό μέρος, το οποίο δεν αποτελεί προφανή επιλογή για να κτιστεί εκεί ένα βασιλικό παλάτι, επιλέχθηκε από τον βασιλιά Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας, ο οποίος διέταξε την κατασκευή ενός μεγάλου κτιρίου για να εορτάσει την ισπανική νίκη του 1557 στη μάχη του αγίου Κουεντίνου στην Πικαρδία ενάντια στον Ερρίκο Β΄ της Γαλλίας. Επίσης σκόπευε το σύμπλεγμα να υπηρετεί ως νεκρόπολη για τον ενταφιασμό των γονέων του, Καρόλου Α΄ και Ισαβέλλας της Πορτογαλίας, του ίδιου και των διαδόχων του. Επιπλέον, ο Φίλιππος οραματίστηκε το Εσκοριάλ να γίνει κέντρο μελέτης των αντιμεταρρυθμιστικών σπουδών.

Ο ακρογωνιαίος λίθος του κτιρίου τοποθετήθηκε τις 23 Αυγούστου 1563. Το σχέδιο και η κατασκευή επιβλέφθηκαν από τον Χουάν-Μπαουτίστα ντε Τολέδο, ο οποίος όμως δεν έζησε για να δει την ολοκλήρωσή του. Με το θάνατο του ντε Τολέδο το 1567, επιβλέπων έγινε ο μαθητευόμενός του, Χουάν ντε Ερρέρα, και υπό την επίβλεψή του το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1584, σε λιγότερο από 21 χρόνια.

Από τότε, το Εσκοριάλ ήταν τόπος ταφής των περισσότερων Ισπανών βασιλέων των τελευταίων πέντε αιώνων, Βουρβόνων όσο και Αψβούργων. Το βασιλικό Πάνθεον περιέχει τον τάφου του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄ (ο οποίος βασίλευσε στην Ισπανία ως Κάρολος Α΄), Φιλίππου Β΄, Φιλίππου Γ΄, Φιλίππου Δ΄, Καρόλου Β΄, Λουδοβίκου Α΄, Καρόλου Γ΄, Καρόλου Δ΄, Φερδινάνδου Ζ΄, Ισαβέλλας Β΄, Αλφόνσου ΙΒ΄ και Αλφόνσου ΙΓ΄. Δύο Βουρβόνοι βασιλείς, ο Φίλιππος Ε΄ (βασίλευσε από το 1700 μέχρι το 1746) και ο Φερδινάνδος ΣΤ΄, καθώς και ο Αμεδαίος της Ισπανίας (1870-1873), δεν είναι θαμμένοι στο μοναστήρι.

Σχεδιάγραμμα του Εσκοριάλ

Το σχέδιο του κτιρίου έχει τη μορφή σχάρας. Η παραδοσιακή πεποίθηση είναι ότι το σχέδιο επιλέχθηκε προς τιμήν του Αγίου Λαυρεντίου, ο οποίος τον 3ο αι. μαρτύρησε, ενώ τον έψησαν μέχρι θανάτου σε μια σχάρα. Η εορτή του Αγίου Λαυρεντίου είναι τις 10 Αυγούστου, την ίδια ημερομηνία με την μάχη του Αγίου Κουεντίνου το 1557.

Στην πραγματικότητα, όμως, η προέλευση της διάταξης του κτιρίου είναι αρκετά αμφιλεγόμενη. Το σχαρόμορφο σχέδιο του Εσκοριάλ, το οποίο εμφανίστηκε όταν ο ντε Ερρέρα αφαίρεσε έξι εσωτερικούς πύργους του αρχικού σχεδίου της πρόσοψης, δεν είναι σε καμία περίπτωση μοναδικό. Είχαν κατασκευαστεί και άλλα κτίρια με εσωτερικές αυλές, που έβλεπαν σε εκκλησίες ή παρεκκλήσια: το Κινγκς Κόλετζ στο Κέιμπριτζ, που χρονολογείται από το 1441 και το παλιό Οσπεντάλε Ματζόρε, το πρώτο νοσοκομείο του Μιλάνου, που άρχισε να κατασκευάζεται το 1456 από τον Αντόνιο Φιλαρέτε, έχουν παρόμοιο σχέδιο σε μορφή σχάρας με εσωτερικές αυλές. Ανάκτορα αυτού του σχεδίου ήταν συνηθισμένα στον Βυζαντινό και στον Αραβικό κόσμο. Παρόμοια διαρρύθμιση με το Εσκοριάλ έχει το Αλκάθαρ της Σεβίλλης και το σχέδιο της Αλάμπρα στη Γρανάδα, όπου, όπως και στο Εσκοριάλ, δύο διαδοχικές αυλές χωρίζουν την κύρια είσοδο του συμπλέγματος από ένα πλήρως περίκλειστο τόπο λατρείας.

Παρόλα αυτά, η πιο πειστική θεωρία για την προέλευση του σχεδίου είναι ότι βασίζεται σε περιγραφές του Ναό του Σολομώντα από τον Εβραιορωμαίο ιστορικό Ιώσηπο: μια πύλη που ακολουθείται από μια ανοικτή αυλή, που ακολουθείται από μία δεύτερη πύλη και μία δεύτερη αυλή, όλα με στοές και περίκλειστα περάσματα, που οδηγούν στα «άγια των αγίων». Αγάλματα του Δαβίδ και του Σολομώντα στις δύο πλευρές της εισόδου της βασιλικής του Εσκοριάλ ισχυροποιούν ακόμη περισσότερο αυτή τη θεωρία για την προέλευση του σχεδίου. Μια πιο προσωπική συσχέτιση μπορεί να γίνει ανάμεσα στη μορφή του πολεμιστή Δαβίδ, που αναπαριστά τον Κάρολο Ε΄, και τον γιο, τον ατάραχο και συνετό Φίλιππο Β΄. Με το ίδιο θέμα, υπάρχει μια φρεσκογραφία στο κέντρο της βιβλιοθήκης του Εσκοριάλ, ώστε να υπενθυμίζει τη θρυλική σοφία του Σολομώντα.

Το σχέδιο του ναού του Σολομώντα -αν ήταν όντως η βάση του σχεδίου του Εσκοριάλ- τροποποιήθηκε εκτενώς, ώστε να μπορεί να στεγάσει τις επιπλέον χρήσεις του κτιρίου, τις οποίες ήθελε ο Φίλιππος Β΄ να έχει το κτίριο. Πέρα από μοναστήρι, το Εσκοριάλ είναι ταυτόχρονα Πάνθεο, βασιλική, σχολείο, βιβλιοθήκη και βασιλικό ανάκτορο. Όλες αυτές οι λειτουργικές απαιτήσεις είχαν ως αποτέλεσμα το διπλασιασμό του μεγέθους του κτιρίου σε σχέση με την αρχική σύλληψή του.

Κατασκευάστηκε κυρίως από γκρι γρανίτη, που προερχόταν από τα τοπικά λατομεία. Το τετράγωνο και ελάχιστα διακοσμημένο Εσκοριάλ μοιάζει λιτό, αυστηρό, αν όχι απαγορευτικό, όσον αφορά την εξωτερική του εμφάνιση και μοιάζει περισσότερο με οχυρό, παρά με μοναστήρι ή ανάκτορο. Έχει τη μορφή τεράστιου τετράπλευρου, με διαστάσεις περίπου 224 επί 153 μέτρα, που περικλείει ένα σύμπλεγμα διασταυρούμενων διαδρόμων, αυλών και θαλάμων. Σε κάθε μία από τις τέσσερις γωνίες βρίσκεται ένας τετράγωνος πύργος, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ένας οβελός, ενώ κοντά στο κέντρο του συμπλέγματος (και υψηλότερα από το υπόλοιπο) υψώνονται τα οξυκόρυφα κωδωνοστάσια και ο στρογγυλός τρούλος της βασιλικής. Οι οδηγίες του Φιλίππου Β΄ στον ντε Τολέδο ήταν απλές και ξεκάθαρες, υπαγορεύοντας στους αρχιτέκτονες ότι πρέπει να παραγάγουν «απλότητα στην κατασκευή, αυστηρότητα στο σύνολο, ευγένεια χωρίς αλαζονεία, μεγαλείο χωρίς επίδειξη».

Πέρα από τις προηγούμενες χρήσεις, το κτίριο είναι επίσης μια τεράστια αποθήκη τέχνης, με έργα των Τιτσιάνο, Τιντορέττο, Ελ Γκρέκο, Βελάθκεθ, Ροχίρ φαν ντερ Βάιντεν, Πάολο Βερονέζε, Αλόνσο Κάνο, Χοσέ Ριμπέρα, Κλαούντι Κοέλιο και άλλων. Η βιβλιοθήκη του Εσκοριάλ περιέχει χιλιάδες ανεκτίμητα χειρόγραφα, π.χ. την συλλογή του σουλτάνου Ζιντάν Αμπού Μααλί, ο οποίος εξουσίαζε το Μαρόκο από το 1603 μέχρι το 1627. Ο Τζιαμπαττίστα Καστέλλο σχεδίασε την κεντρική σκάλα.

Τμήματα του κτιρίου

Ξεκινώντας από την είσοδο στη δυτική πρόσοψη:

Αυλή των Βασιλέων

Η πρόσοψη της βασιλικής

Η δυτική πρόσοψη του Εσκοριάλ διαθέτει τρεις πόρτες: η μεσαία οδηγεί στην Αυλή των Βασιλέων (Patio de los Reyes) και οι πλαϊνές οδηγούν η μία στο σχολείο και η άλλη στο μοναστήρι. Στην πρόσοψη υπάρχει μία εσοχή, όπου έχει τοποθετηθεί η εικόνα ενός αγίου. Η αυλή είναι περίκλειστη και οφείλει το όνομά της στα αγάλματα των βασιλέων της Ιουδαίας που υπάρχουν στην πρόσοψη της βασιλικής, η οποία είναι προσβάσιμη από την αυλή. Η βασιλική είναι σταυροειδής και ο τρούλος της είναι εμπνευσμένος από τη βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Τα κλίτη είναι θολωτά και έχουν τοιχογραφίες του Λούκα Τζορντάνο. Το μεγάλο παρεκκλήσι έχει βαθμίδες από κόκκινο μάρμαρο. Ο χώρος επάνω από την αγία Τράπεζα έχει ύψος 30 μέτρα και διαιρείται σε τμήματα διαφορετικών μεγεθών, όπου βρίσκονται μπρούτζινα αγάλματα και καμβάδες, έργα των Τιμπάλντι, Ζουκκάρι ή Λεόνι. Στο ιεροφυλάκιο και την αίθουσα των Καπιτουλάρων εκτίθονται πίνακες, όπως ο Μανδύας του Ιωσήφ από τον Βελάθκεθ και ο Μυστικός Δείπνος από τον Τιτσιάνο.

Κάτω από το βασιλικό παρεκκλήσιο της Βασιλικής βρίσκεται το Βασιλικό Πάνθεον. Αυτός είναι τόπος ταφής των Ισπανών βασιλέων. Είναι ένα οκτάγωνο, μπαρόκ μαυσωλείο φτιαγμένο από μάρμαρο, στο οποίο θάπτονται όλοι οι Ισπανοί μονάρχες μετά τον Κάρολο Α΄, με εξαίρεση τον Φιλίππο Ε΄, τον Φερδινάνδο της Σαβοΐας και τον Αμαδέο της Σαβοΐας. Τα λείψανα του Χουάν των Βουρβόνων, πατέρα του βασιλιά Χουάν Κάρλος, βρίσκονται επίσης στο Πάνθεον, ακόμη και αν ο ίδιος δεν έγινε de facto βασιλιάς. Οι σαρκοφάγοι είναι μπρούτζινες και μαρμάρινες. Στο Πάνθεον των Πριγκίπων βρίσκονται τα λείψανα των βασιλισσών των οποίων οι απόγονοι δεν στέφθηκαν, των πριγκίπων και των πριγκιπισσών. Αυτό το τμήμα κτίστηκε τον 19ο αιώνα.

Μετά τη βασιλική βρίσκεται η Αυλή των Ευαγγελιστών. Στο κέντρο αυτής της αυλής με κήπο βρίσκεται ένα μεγαλοπρεπές περίπτερο του Χουάν ντε Ερρέρα, στο οποίο βρίσκονται αγάλματα των Ευαγγελιστών. Γύρω από την αυλή βρίσκονται οι στοές του κυρίως μοναστηριού, διακοσμημένες με τοιχογραφίες με σκηνές από την ιστορία της Λύτρωσης. Στην ανατολική στοά, βρίσκεται το κύριο κλιμακοστάσιο, με θολωτή οροφή, διακοσμημένο με τοιχογραφίες που απεικονίζουν τη δόξα της ισπανικής μοναρχίας.

Δίπλα βρίσκεται το ανάκτορο των Αυστριακών (Palacio de los Austrias), γνωστό και ως Οίκος του Βασιλιά (Casa del Rey), το οποίο βρίσκεται πίσω από το δωμάτιο του πρεσβυτέρου στη βασιλική. Τα βοηθητικά κτίρια αυτού του παλατιού διανέμονται γύρω από την αυλή των κεφαλών των κρηνών (patio de los Mascarones) και είναι ιταλικού ρυθμού. Μέσα στον Οίκο του Βασιλιά είναι η Αίθουσα των Μαχών (Sala de las Batallas), στην οποία βρίσκονται τοιχογραφίες με τις μάχες, μεταξύ άλλων, του Σαν Κιντίν και του Ιγουερουέλα. Στο επόμενο κτίριο βρίσκονται τα δωμάτια του Φιλίππου Β΄ και της ινφάντας Ισαβέλλα-Κλάρα-Εουγένια. Ένα άλλο βοηθητικό κτίριο είναι το Αλκόμπα ντελ Ρέι, που στεγάζει το κρεβάτι στο οποίο πέθανε ο Φίλιππος Β΄.

Βασιλική

Ο Τρούλος του ναού

Η Αυλή των Ευαγγελιστών

Η Βασιλική του Σαν Λορένθο ελ Ρεάλ, το κεντρικό κτίριο στο σύμπλεγμα του Εσκοριάλ, αρχικά σχεδιάστηκε -όπως και οι περισσότεροι ύστεροι Γοτθική καθεδρικοί στη δυτική Ευρώπη- για να πάρει τη μορφή ενός λατινικού σταυρού. Έτσι έχει ένα μακρύ κλίτος σε άξονα δύσης-ανατολικής που τέμνεται από δύο μικρότερα εγκάρσια κλίτη, ένα προς το βορρά και ένα ακριβώς αντίθετα προς το νότο, περίπου στα τρία τέταρτα της απόστασης ανάμεσα στη δυτική είσοδο και την Αγία Τράπεζα. Αυτό το σχέδιο τροποποιήθηκε από τον Χουάν ντε Ερρέρα και πήρε τη μορφή ελληνικού σταυρού, μία μορφή της οποίας όλα τα άκρα έχουν ίσο μήκος. Έτσι, εξαιτίας αυτής της μετατροπής στο σχέδιο, τα καμπαναριά στο δυτικό άκρο της εκκλησίας έγιναν λίγο χαμηλότερα και ο μικρός ημιτρούλος πάνω από την Αγία Τράπεζα αντικαταστάθηκε από ένα πλήρως κυκλικό τρούλο πάνω από το κέντρο της εκκλησίας, εκεί που ενώνονται τα τέσσερα άκρα του σταυρού.

Η εμπειρία του Χουάν Μπαουτίστα ντε Τολέδο στον τρούλο της βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη επηρέασε τον σχεδιασμό του τρούλου του Σαν Λορένθο ελ Ρεάλ στο Εσκοριάλ. Όμως, ο τρούλος στη Ρώμη υποστηρίζεται από σειρές από κορινθιακούς κίονες, με κιονόκρανα με φύλλα ακάνθου και τις κατακόρυφες ραβδώσεις, ενώ ο τρούλος του Εσκοριάλ, που φτάνει σε ύψος σχεδόν τα 100 μέτρα, υποστηρίζεται από τέσσερα βαριά γρανιτένια βάθρα, που συνδέονται με απλές ρωμανικές αψίδες και είναι διακοσμημένα με απλά δωρικά κιονόκρανα.

Το περισσότερο διακοσμημένο τμήμα της εκκλησίας είναι η περιοχή που περιβάλλει την Αγία Τράπεζα. Πίσω από την Αγία Τράπεζα βρίσκεται ένα τριών επιπέδων τέμπλο, φτιαγμένο από κόκκινο γρανίτη και ίασπη, ύψους σχεδόν 28 μέτρων, διακοσμημένο με επιχρυσωμένα μπρούτζινα αγάλματα από τον Λεόνε Λεόνι, και τρεις ομάδες πινάκων που παραγγέλθηκαν από τον Φίλιππο Β΄. Και στις δύο πλευρές βρίσκονται επιχρυσωμένα μπρούτζινα αγάλματα σε φυσικό μέγεθος των γονατιστών μελών της οικογένειας του Καρόλου Α΄ και του Φιλίππου Β΄, επίσης από τον Λεόνι με την βοήθεια του γιου του Πομπέο. Στη ρηχή εσοχή στο κέντρο του χαμηλότερου τμήματος είναι ένα αποθετήριο για τη σκεύη της θείας κοινωνίας, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Χουάν ντε Ερρέρα με ίασπη και μπρούτζο.

Για τη διακόσμηση του τέμπλου, ο βασιλιάς προτιμούσε τον Μιχαήλ Άγγελο ή τον Τιτσιάνο, αλλά και οι δύο ήταν μεγαλύτεροι των 80 ετών και σε κακή κατάσταση υγείας. Ετσι ο Φίλιππος Β΄ συμβουλεύτηκε τους ξένους πρέσβεις για προτάσεις και το αποτέλεσμα ήταν μια μακριά παρέλαση λιγότερο γνωστών Ευρωπαίων καλλιτεχνών εκείνης της εποχής, που κινούνταν στο χώρο κατασκευής του Εσκοριάλ ζητώντας την εύνοια του βασιλιά.

Πάνθεο των Βασιλέων

Το Πάνθεο των Βασιλέων

Αυτό το δωμάτιο αποτελείται από 26 μαρμάρινους τάφους που περιέχουν τα λείψανα των βασιλέων και των βασιλισσών που κυβέρνησαν (η μόνη βασίλισσα που κυβέρνησε από την εποχή του Φιλίππου Β΄ ήταν η Ισαβέλλα Β΄) των Οίκων των Αψβούργων και των Βουρβόνων από τον Κάρολο Α΄ μέχρι σήμερα, με την εξαίρεση του Φιλίππου Ε΄ και του Φερδινάνδου ΣΤ΄. Οι τάφοι περιέχουν επίσης τα λείψανα των βασιλικών συζύγων οι οποίοι ήταν γονείς μοναρχών. Ο μόνος βασιλικός σύζυγος είναι ο Φραγκίσκος των Βουρβόνων, σύζυγος της Ισαβέλλας Β΄ και πατέρας του Αλφόνσο ΙΒ΄.

Ο πιο πρόσφατος μονάρχης που ενταφιάστηκε στο πάνθεο ήταν ο βασιλιάς Αλφόνσο ΙΓ΄, ο οποίος μετακινήθηκε εκεί από την εκκλησία της Σάντα Μαρία του Μονσερράτο, στη Ρώμη, το 1980. Τα λείψανα της συζύγου του Αλφόνσο ΙΓ΄, Βικτόριας-Ευγενίας του Μπάτενμπεργκ, ενταφιάστηκαν στο Πάνθεο το 2011.

Τα λείψανα του τρίτου γιου του Αλφόνο ΙΓ΄, του Χουάν κόμη της Βαρκελώνης και της συζύγου του Μαρία δε λας Μερθέδες (πατέρα και μητέρα του πρώην βασιλιά Χουάν Κάρλος Α΄) βρίσκονται σε ένα μέρος που αποκαλείται πουδριδέρο, ή θάλαμος αποσύνθεσης, και περιμένουν να ενταφιαστούν στο Πάνθεο των Βασιλέων. Με την ταφή αυτών των λειψάνων, όλοι οι τάφοι στο Πάνθεον θα έχουν γεμίσει. Δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη που θα ενταφιαστούν ο πρώην βασιλιάς Χουάν Κάρλος και η βασίλισσα Σοφία ή ο βασιλιάς Φίλιππος ΣΤ΄.

Υπάρχουν δύο πουδριδέρο στο Εσκοριάλ, ένα για το Πάνθεο των Βασιλέων και ένα άλλο για το Πάνθεο των Πριγκίπων. Αυτά μπορούν να τα επισκεφθούν μόνο οι μοναχοί του Εσκοριάλ. Σε αυτά τα δωμάτια, τα λείψανα των αποθανόντων βασιλέων τοποθετούνται σε ένα μικρό μολύβδινο δοχείο, το οποίο στη συνέχεια θα τοποθετηθεί στους μαρμάρινους τάφους του Πανθρύο μετά το πέρασμα πενήντα ετών, που είναι ο χρόνος που θεωρείται απαραίτητος για την αποσύνθεση των σωμάτων.

Η ταφή των λειψάνων της βασίλισσας Βικτόριας-Ευγενίας και του κόμη και της κόμισσας της Βαρκελώνης στο βασιλικό Πάνθεο θα αποτελεί μία εξαίρεση στην παράδοση. Πρώτον, Η Βικτόρια Ευγενία, αν και σύζυγος βασιλιά, δεν ήταν ποτέ μητέρα βασιλιά με την στενή έννοια. Δεύτερον, ο κόμης της Βαρκελώνης δεν στέφθηκε ποτέ βασιλιάς, αν και ήταν επικεφαλής της Ισπανικής Βασιλικής Οικογένειας από την αποκήρυξη των δικαιωμάτων του πατέρα του στις 14 Ιανουαρίου 1941 μέχρι την δική του αποκήρυξη των δικαιωμάτων του υπέρ του γιου του Χουάν Κάρλος Α΄ τις 14 Μαΐου 1977. Τρίτον, η κόμισσα της Βαρκελώνης ήταν μητέρα ενός βασιλιά, αλλά όχι σύζυγος ενός βασιλιά. Όμως, ο κόμης της Βαρκελώνης ήταν τυπικά (de jure) βασιλιάς της Ισπανίας από το 1941 μέχρι το 1977, το οποίο με τη σειρά του καθιστά αυτόν, την μητέρα του βασίλισσα Βικτόρια-Ευγενία, και τη σύζυγό του, επιλέξιμους για ταφή στο Πάνθεο των Βασιλέων.

Μία ακόμη εξαίρεση είναι η Ελισάβετ των Βουρβόνων, η οποία είναι μέχρι στιγμής η μόνη βασίλισσα στο Πάνθεον που δεν ήταν μητέρα βασιλιά, επειδή ο γιος της και διάδοχος του θρόνου απεβίωσε μετά την ίδια, αλλά πριν γίνει βασιλιάς.

Οι τοίχοι είναι από λειασμένο μάρμαρο του Τολέδο και χρυσές πλάκες μπρούτζου. Όλο το ξύλο που χρησιμοποιείται στο Εσκοριάλ προέρχεται από τα δάση της Σαγούα Λα Γκράντε, της επονομαζόμενης χρυσής ακτής της Κούβας.

Βιβλιοθήκη

Η βιβλιοθήκη του Εσκοριάλ

Ο Φίλιππος Β΄ δώρισε την προσωπική συλλογή εγγράφων στο κτίριο και επίσης ανέλαβε την συγκέντρωση των καλύτερων βιβλίων και έργων της Ισπανίας και ξένων χωρών. Σχεδιάστηκε από τον Χουάν ντε Ερρέρα, ο οποίος σχεδίασε επίσης τα ράφια της βιβλιοθήκης. Οι τοιχογραφίες στις θολωτές οροφές είναι έργο του Πελλεγκρίνο Τιμπάλντι. Οι τοιχογραφίες απεικονίζουν τις επτά ελεύθερες τέχνες: ρητορική, διαλεκτική, μουσική, γραμματική, αριθμητική, γεωμετρία και αστρονομία. Η συλλογή της βιβλιοθήκης αποτελείται από περισσότερους από 40.000 τόμους, που βρίσκονται σε μία μεγάλη αίθουσα μήκους 54 μέτρων, πλάτους 9 και ύψους 10 με μαρμάρινα πατώματα και όμορφα σκαλισμένα ξύλινα ράφια. Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει πολλά σημαντικά εικονογραφημένα χειρόγραφα, όπως τα Χρυσά Ευαγγέλια του Ερρίκου Γ΄ (1045-46).

Ο Μπενίτο Άριας Μοντάνο παρήγαγε τον αρχικό κατάλογο της βιβλιοθήκης, επιλέγοντας πολλούς από τους σημαντικότερους τόμους της. Το 1616 του δόθηκε το προνόμιο να πάρει ένα αντίγραφο από κάθε δημοσιευμένο έργο, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι χρησιμοποίησε αυτό το δικαίωμα.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Φιλίππου Β΄ υπήρχε μια ολόκληρη αίθουσα αφιερωμένη σε αρχαία χειρόγραφα γραμμένα σε λατινικά, ελληνικά, αραβικά, αραμαϊκά, ιταλικά, γαλλικά και ισπανικά. Αυτά τα βιβλία κατασχέθηκαν από την Ιερά Εξέταση. Υπήρχαν περίπου 1.800 αραβικοί τίτλοι, οι περισσότεροι από τους οποίους αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξώθησης των μουσουλμάνων από την Ισλαμική Ιβηρική χερσόνησο. Καθώς η βιβλιοθήκη προστατευόταν από την επίβλεψη της Ιεράς Εξέτασης, διατήρησε πολλά απαγορευμένα βιβλία, το οποία θεωρούνται ότι καταστράφηκαν. Το μόνο γνωστό αντίγραφο του Κιτάμπ αλ-Ίτιμπαρ, μιας αυτοβιογραφίας του 12ου αιώνα, ανακαλύφθηκε στη βιβλιοθήκη τον 19ο αιώνα. Το 1602, η βιβλιοθήκη είχε μία μεγάλη συλλογή χαρτών και περισσότερα από 150 μαθηματικά όργανα.

Μουσείο αρχιτεκτονικής

Βρίσκεται στο υπόγειο του κτιρίου, στο αποκαλούμενο από τον Χουάν ντε Ερρέρα Θησαυροφυλάκιο. Δημιουργήθηκε το 1963 ως μέρος των παρουσιάσεων για την τέταρτη εκατονταετηρίδα από την τοποθέτηση του θεμέλιου λίθου. Στις ένδεκα αίθουσές του παρουσιάζει εργαλεία, γερανούς και άλλα εκθέματα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του κτιρίου, καθώς και αντίγραφα των σχεδίων και εγγράφων που σχετιζόταν με το έργο, που περιέχουν μερικά πολύ ενδιαφέροντα γεγονότα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα του Ελ Εσκοριάλ
• Jardin del Monasterio de El Escorial - a Gardens Guide review
• Μοναστήρι του Εσκοριάλ - Ιστορία και Φωτογραφίες
• Φωτογραφίες
• El Escorial tourist and travel connexions guide (Eng) Αρχειοθετήθηκε 2014-12-20 στο Wayback Machine.
• HISTORIA DEL REAL MONASTERIO DE SAN LORENZO