Ζωρζ Λεμαίτρ

Ο Αββάς Ζωρζ Ανρί Ζοζέφ Εντουάρ Λεμαίτρ (γαλλικά: Georges Henri Joseph Éduard Lemaître‎‎, 17 Ιουλίου 1894 – 20 Ιουνίου 1966) ήταν Βέλγος ρωμαιοκαθολικός ιερέας, καθηγητής της φυσικής, αστρονόμος, κοσμολόγος και μαθηματικός.

Σεβασμιώτατος και Monsignor Ζορζ Λεμαίτρ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Georges Lemaître (Γαλλικά)
Προφορά
Γέννηση	17  Ιουλίου 1894 Σαρλερουά
Θάνατος	20  Ιουνίου 1966 Λέβεν
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Marcinelle New Communal Cemetery (50°22′42″ s. š., 4°26′39″ v. d.)
Χώρα πολιτογράφησης	Βέλγιο
Θρησκεία	Καθολικισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Γαλλικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά Αγγλικά
Σπουδές	Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέβεν (1834-1968) (1911–1920) Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (1923–1924) Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (1924–1927) Grand Seminary Mechelen (1920–1923)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	κοσμολόγος μαθηματικός καθολικός ιερέας διδάσκων πανεπιστημίου φυσικός θεολόγος αστροφυσικός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ (1924–1925) Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέβεν (1834-1968) (1925–1964) Belgian Armed Forces (1914–1918)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Μετάλλιο Έντινκτον (1953) βραβείο Ζυλ Ζανσέν (1936) Mendel Medal (1934) Military Cross (1918) Μέγας Ταξιάρχης του Τάγματος του Στέμματος Ταξιάρχης του Τάγματος του Λεοπόλδου Ανώτερος Ταξιάρχης του τάγματος του Λεοπόλδου Β΄ Πολεμικός Σταυρός
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Ο Λεμαίτρ εισηγήθηκε πρώτος αυτό που αργότερα έγινε γνωστό ως η θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεως («Big Bang») για τη γέννηση του Σύμπαντος, την οποία είχε ονομάσει «υπόθεση του πρωταρχικού ατόμου». Υπήρξε πρωτοπόρος στην εφαρμογή της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας στην κοσμολογία. Πρότεινε μια πρώιμη μορφή του Νόμου του Χαμπλ το 1927, ενώ δημοσίευσε τη θεωρία του πρωταρχικού ατόμου στο επιστημονικό περιοδικό Nature το 1931. Την εποχή εκείνη ο Αϊνστάιν πίστευε ότι το Σύμπαν ήταν αιώνιο και είχε ήδη εκφράσει τον σκεπτικισμό του για τη δημοσίευση που είχε κάνει ο Λεμαίτρ το 1927.

Η ζωή και οι θεωρίες του

Αφού μελέτησε κλασικά γράμματα σε μία σχολή των Ιησουιτών (το Collège du Sacré-Coeur) στο Σαρλερουά, ο Λεμαίτρ έγινε δεκτός στη σχολή πολιτικών μηχανικών του Καθολικού Πανεπιστημίου του Λέουβεν σε ηλικία 17 ετών. Το 1914, με την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, διέκοψε τις σπουδές του και πήγε εθελοντής στον βελγικό στρατό. Στο τέλος των εχθροπραξιών, του απονεμήθηκε το παράσημο του «Στρατιωτικού Σταυρού μετά φοινίκων».

Μετά τον πόλεμο άρχισε σπουδές στη φυσική και τα μαθηματικά, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να ετοιμάζεται για τη χειροτονία του. Πήρε το διδακτορικό του το 1920, με τη διατριβή L' approximation des fonctions de plusieurs variables réelles («Προσέγγιση των συναρτήσεων πολλών πραγματικών μεταβλητών»), γραμμένη υπό την επίβλεψη του Σαρλ-Ζαν ντε λα Βαλέ-Πουσέν.

Το 1923 ο Λεμαίτρ άρχισε μεταπτυχιακές σπουδές και στην αστρονομία στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Εκεί εργάσθηκε με τον αστρονόμο Άρθουρ Στάνλεϋ Έντινγκτον, που τον μύησε στη σύγχρονη κοσμολογία, τους αστέρες, αλλά και την αριθμητική ανάλυση. Ο Λεμαίτρ πέρασε το επόμενο έτος στις ΗΠΑ, στο Harvard College Observatory με τον Χάρλοου Σάπλεϋ, που είχε μόλις γίνει γνωστός από τις μελέτες του στα «νεφελώματα» (γαλαξίες στη σημερινή γλώσσα), και στο MIT.

Το 1925 επέστρεψε στην πατρίδα του και έγινε λέκτορας μερικής απασχολήσεως στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέουβεν. Τότε άρχισε να συγγράφει την αναφορά που θα του έφερνε τη διεθνή αναγνώριση, η οποία δημοσιεύθηκε το 1927 στα Annales de la Société Scientifique de Bruxelles («Χρονικά της Επιστημονικής Εταιρείας των Βρυξελλών»), υπό τον τίτλο Un Univers homogène de masse constante et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radiale des nébuleuses extragalactiques («Ένα ομογενές Σύμπαν σταθερής μάζας και αυξανόμενης ακτίνας ως ερμηνεία για την ακτινική ταχύτητα των εξωγαλαξιακών νεφελωμάτων»). Παρουσίαζε εδώ τη νέα ιδέα ενός διαστελλόμενου Σύμπαντος, αλλά τότε αρχικά όχι ακόμα του «πρωταρχικού ατόμου»: η αρχική κατάσταση λαμβανόταν ως το μοντέλο του πεπερασμένου στατικού Σύμπαντος του Αϊνστάιν. Δυστυχώς, η δημοσίευση είχε μικρή αρχική επίδραση, καθώς αυτό το έντυπο δεν διαβαζόταν πλατιά από αστρονόμους έξω από το Βέλγιο.

Μία παρόμοια λύση των εξισώσεων του Αϊνστάιν, που υπέθετε μια μεταβαλλόμενη ακτίνα του Σύμπαντος, είχε προταθεί το 1922 από τον Αλεξάντερ Φρίντμαν, όπως ο ίδιος ο Αϊνστάιν πληροφόρησε τον Λεμαίτρ όταν τον συνάντησε στο συνέδριο του Σολβέ του 1927 (ο Φρίντμαν είχε επίσης δεχθεί την κριτική του Αϊνστάιν), αλλά ο Λεμαίτρ είναι εκείνος που κατέστησε ευρύτερα γνωστή τη θεωρία, για αρκετούς λόγους σύμφωνα με τους ιστορικούς της Επιστήμης:

1. Ο Φρίντμαν ήταν ένας «καθαρός» μαθηματικός, που δεν εργαζόταν με αστρονομικά δεδομένα, ούτε τον απασχολούσαν τα μαθηματικά ως περιγραφή του φυσικού κόσμου.
2. Ο Φρίντμαν απεβίωσε σε μικρή ηλικία κι έτσι δεν «δούλεψε» τις ιδέες του παραπέρα.
3. Ο Λεμαίτρ συνεργάσθηκε με αστρονόμους και επεξεργάσθηκε τη θεωρία του σε συμφωνία με τις παρατηρήσεις, ενώ οι συνέπειές της μπορούσαν να ελεγχθούν πειραματικά/παρατηρησιακά.
4. Ο Άρθουρ Στάνλεϋ Έντινγκτον συνετέλεσε ώστε η επιστημονική κοινότητα να ακούσει καλά τι είχε να της πει ο Λεμαίτρ.

Ο Λεμαίτρ εξάλλου πρότεινε τη θεωρία σε μια κατάλληλη στιγμή, καθώς ο Έντγουιν Χαμπλ (Hubble) μέσα σε δύο μόλις χρόνια θα κοινοποιούσε τον νόμο που φέρει το όνομά του, και ο οποίος υποστηρίζει ισχυρά το διαστελλόμενο Σύμπαν. Μάλιστα ο Λεμαίτρ εξήγαγε τον «Νόμο του Χαμπλ» στη δημοσίευση του 1927. Τόσο ο Φρίντμαν όσο και ο Λεμαίτρ είχαν ανακαλύψει τη δυνατότητα για το διαστελλόμενο Σύμπαν. Ο Λεμαίτρ προχώρησε περισσότερο, συμπεραίνοντας ότι ένα αρχικό γεγονός «σαν Δημιουργία» πρέπει να είχε συμβεί. Αυτή είναι η Θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεως όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, και για αυτό πιστώνεται ο Λεμαίτρ με την ανακάλυψή της.

Ο Αϊνστάιν αρχικώς απέρριψε τον Φρίντμαν και μετά (όχι δημόσια) και τον Λεμαίτρ, λέγοντας ότι δεν οδηγούν όλα τα μαθηματικά σε ορθές θεωρίες. Μετά τη δημοσίευση της ανακαλύψεως του Χαμπλ, ο Αϊνστάιν έσπευσε να υιοθετήσει δημοσίως τη θεωρία του Λεμαίτρ, βοηθώντας έτσι στην ταχύτερη αναγνώριση της θεωρίας και του αββά (σύμφωνα με το βιβλίο του Simon Singh "Big Bang"). Το ίδιο έτος ο Λεμαίτρ επέστρεψε στο MIT για να υπερασπισθεί τη δεύτερη διδακτορική του διατριβή, που είχε τίτλο The gravitational field in a fluid sphere of uniform invariant density according to the theory of relativity («Το βαρυτικό πεδίο μέσα σε μία ρευστή σφαίρα με σταθερή χρονικά και χωρικά πυκνότητα, σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας»). Έλαβε το διδακτορικό του και μετά προάχθηκε σε Καθηγητή στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Leuven.

Το 1930 ο Eddington δημοσίευσε στις Monthly Notices of the Royal Astronomical Society ένα μακροσκελές σχόλιο πάνω στο άρθρο του Λεμαίτρ του 1927, όπου το περιέγραφε ως μία «ιδιοφυή λύση» στα εξέχοντα προβλήματα της κοσμολογίας. Η αρχική εργασία δημοσιεύθηκε σε συντομευμένη αγγλική μετάφραση το 1931, μαζί με μία συνέχεια όπου ο Λεμαίτρ απαντά στο σχόλιο του Eddington. Ο Λεμαίτρ προσκλήθηκε τότε στο Λονδίνο για να συμμετάσχει σε συνάντηση που διοργάνωσε η «Βρετανική Ένωση για την Επιστημονική Πρόοδο» (British Association for the Advancement of Science) πάνω στη σχέση ανάμεσα στο φυσικό Σύμπαν και το πνεύμα. Εκεί πρότεινε ένα διαστελλόμενο Σύμπαν που άρχισε με μια αρχική βαρυτική ανωμαλία, και την ιδέα του «πρωταρχικού ατόμου», την οποία και ανέπτυξε σε μια αναφορά που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature. Ο πατήρ Λεμαίτρ περιέγραψε επίσης τη θεωρία του ως το «Κοσμικό Αυγό», που «εξερράγη κατά τη στιγμή της Δημιουργίας». Ο μεταγενέστερος όρος «Big Bang theory», «θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεως», προήλθε από ένα ειρωνικό σχόλιο του Φρεντ Χόυλ από το ραδιόφωνο, αλλά τελικώς ο όρος Μεγάλη Έκρηξη επικράτησε επίσημα, αποβάλλοντας το ειρωνικό του περιεχόμενο.

Αυτή η πρόταση συνάντησε τότε σκεπτικισμό στον επιστημονικό κόσμο της εποχής. Ακόμα και ο Eddington βρήκε τον όρο «μη ευχάριστο». Ο Αϊνστάιν τον βρήκε επιπλέον και ύποπτο, καθώς θύμιζε υπερβολικά τη Χριστιανική παράδοση της Δημιουργίας και δεν είχε (ακόμα τότε) τη φυσική και παρατηρησιακή υποστήριξη. Από την άλλη, ο Αϊνστάιν ενεθάρρυνε τον Λεμαίτρ να ερευνήσει τη δυνατότητα μη-ισοτροπικών μοντέλων διαστολής, οπότε είναι ξεκάθαρο ότι δεν απέρριπτε εντελώς την ιδέα. Εκτός αυτού, είχε εκτιμήσει το επιχείρημα του Λεμαίτρ ότι ένα στατικό (Αϊνσταΐνειο) Σύμπαν δεν μπορούσε να διατηρείται επ' άπειρο χρόνο στο παρελθόν.

Τον Ιανουάριο του 1933 ο Λεμαίτρ και ο Αϊνστάιν, που είχαν ήδη συναντηθεί μερικές φορές (το 1927 και 1932 στις Βρυξέλλες, θα συναντιόνταν και πάλι το 1935 στο Πρίνστον), ταξίδεψαν μαζί στην Καλιφόρνια για μια σειρά σεμιναρίων. Γράφηκε τότε ότι, αφού ο Βέλγος παπάς είχε αναπτύξει τη θεωρία του, ο Αϊνστάιν σηκώθηκε όρθιος, χειροκρότησε και είπε: «Αυτή είναι η ωραιότερη και πιο ικανοποιητική εξήγηση της Δημιουργίας που έχω ακούσει ποτέ» (εφημερίδες της εποχής). Ωστόσο, υπάρχει διαφωνία στο αν ο Αϊνστάιν αναφερόταν στην πραγματικότητα στη θεωρία ως σύνολο ή στην ειδικότερη πρόταση του Λεμαίτρ ότι οι κοσμικές ακτίνες μπορεί να συνιστούν τα υπολείμματα της αρχικής «εκρήξεως». Αργότερα, η έρευνα στις κοσμικές ακτίνες από τον Ρόμπερτ Μίλλικαν θα διέψευδε αυτή τη μερική πρόταση.

Την ίδια χρονιά ο Λεμαίτρ θα έφθανε στη μεγαλύτερη «κατά κόσμον» δόξα του. Οι εφημερίδες σε όλο τον κόσμο τον εγκωμίαζαν, αποκαλώντας τον ως διάσημο Βέλγο επιστήμονα, και τον περιέγραφαν ως τον ηγέτη της νέας κοσμολογικής φυσικής.

Το 1933 επίσης βρήκε μια σημαντική μη ομοιογενή λύση των πεδιακών εξισώσεων του Αϊνστάιν, που περιγράφει ένα σφαιρικό νέφος σκόνης (βλ. μετρική Lemaitre-Tolman).

Στις 17 Μαρτίου 1934 απονεμήθηκε στον Λεμαίτρ το Βραβείο Francqui, η υψηλότερη βελγική επιστημονική διάκριση, από τον βασιλέα του Βελγίου Λεοπόλδο. Τον είχαν προτείνει οι Άλμπερτ Αϊνστάιν, Charles de la Vallée-Poussin και Alexandre de Hemptinne. Τα μέλη της διεθνούς κριτικής επιτροπής ήταν οι Eddington, Paul Langevin και Théophile de Donder. Μία άλλη διάκριση της βελγικής κυβερνήσεως για εξαιρετικούς επιστήμονες, του απονεμήθηκε το 1950: το δεκαετές βραβείο εφαρμοσμένων επιστημών για την περίοδο 1933-1942.

Το 1936 ο αββάς Λεμαίτρ εκλέχθηκε μέλος της Ποντιφικαλείου (Pontifical) Ακαδημίας Επιστημών. Εκεί ανέλαβε δραστήριο ρόλο και έγινε πρόεδρός της τον Μάρτιο 1960, παραμένοντας στο αξίωμα αυτό μέχρι τον θάνατό του. Επίσης, ο Πάπας Ιωάννης ΚΓ΄ του απένειμε τον τίτλο του Monsignor το ίδιο έτος.

Το 1941 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών του Βελγίου.

Το 1946 δημοσίευσε το βιβλίο του L'Hypothèse de l'Atome Primitif («Η Υπόθεση του Πρωταρχικού Ατόμου»), που μεταφράσθηκε στην ισπανική το ίδιο έτος και στην αγγλική γλώσσα το 1950.

Το 1953 ο Λεμαίτρ τιμήθηκε με το πρώτο στην ιστορία «Μετάλλιο Έντινγκτον» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Προς τα τέλη της ζωής του, ο Λεμαίτρ αφοσιώθηκε περισσότερο στον αριθμητικό υπολογισμό. Στην πραγματικότητα ήταν ένας αξιόλογος αλγεβριστής και έξοχος στους αριθμητικούς υπολογισμούς. Από το 1930 είχε ήδη χρησιμοποιήσει τις ισχυρότερες υπολογιστικές μηχανές της εποχής, όπως τον Υπολογιστή Mercedes. Το 1958 εισήγαγε στο Πανεπιστήμιό του ένα Burroughs E 101, τον πρώτο ηλεκτρονικό υπολογιστή του ιδρύματος. Ο Λεμαίτρ διατήρησε ένα ισχυρό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των υπολογιστών και, ακόμα περισσότερο, στα προβλήματα της γλώσσας και του προγραμματισμού. Με την πάροδο των ετών, αυτό το ενδιαφέρον αυξήθηκε και σχεδόν τον απορρόφησε εντελώς.

Ο Λεμαίτρ απεβίωσε λίγο μετά την ακρόαση της ειδήσεως για την ανακάλυψη της κοσμικής ακτινοβολίας μικροκυμάτων υποβάθρου, που επαλήθευε τις θεωρίες του σχετικά με τη γένεση του Σύμπαντος.

Διακρίσεις

• Η μετρική Friedmann-Lemaître-Robertson-Walker (βλ. συντεταγμένες Robertson-Walker)
• Η μετρική Lemaitre-Tolman
• Ο κρατήρας Λεμαίτρ (Lemaître) της Σελήνης
• Ο αστεροειδής 1565 Λεμαίτρ (1565 Lemaitre), που ανακαλύφθηκε στη χώρα του (Αστεροσκοπείο Uccle) από τον S.J. Arend, στις 25 Νοεμβρίου 1948.

Ως ένδειξη του βαθμού αναγνωρισιμότητάς του στην πατρίδα του, αναφέρεται ότι το 2005 ο Λεμαίτρ ψηφίστηκε 61ος στο φλαμανδικό τηλεοπτικό πρόγραμμα De Grootste Belg (ο «Μέγιστος των Βέλγων») του VRT. Το ίδιο έτος, ψηφίσθηκε 78ος από τους θεατές του βαλλονικού τηλεοπτικού προγράμματος Le plus grand belge (ο ίδιος τίτλος στα γαλλικά) του RTBF.

Δείτε επίσης

• Μεγάλη Έκρηξη

Πηγές

• Cevasco, George A.: «The Universe and Abbe Lemaitre», Irish Monthly, τόμ. 83 (1954), No. 969.
• G. Lemaître: L'Hypothèse de l'atome primitif. Essai de cosmogonie, Neuchâtel (Switzerland), Editions du Griffon, and Brussels, Editions Hermès, 1946
• G. Lemaître: The Primeval Atom – An Essay on Cosmogony, New York-London, D. Van Nostrand Co, 1950.
  • "The Primeval Atom," in Munitz, Milton K., ed., Theories of the Universe, The Free Press, 1957.
• Lemaître, Georges H.J.E. (1927b), The gravitational field in a fluid sphere of uniform invariant density according, to the theory of relativity ; Note on de Sitter ̕Universe ; Note on the theory of pulsating stars, Massachusetts Institute of Technology. Dept. Of Physics, https://dspace.mit.edu/bitstream/handle/1721.1/10753/36897534-MIT.pdf 
• Lemaître, G. (Απρίλιος 1927). «Un Univers homogène de masse constante et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radiale des nébuleuses extra-galactiques» (στα γαλλικά). Annales de la Société Scientifique de Bruxelles 47: 49. Bibcode: 1927ASSB...47...49L. 
  • (Translated in: Lemaître, G (1931). «A Homogeneous Universe of Constant Mass and Increasing Radius Accounting for the Radial Velocity of Extra-galactic Nebulae». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 91 (5): 483–490. doi:10.1093/mnras/91.5.483. Bibcode: 1931MNRAS..91..483L. )
• Lemaître, G. (March 1931). «Expansion of the universe, The expanding universe». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 91: 490–501. doi:10.1093/mnras/91.5.490. Bibcode: 1931MNRAS..91..490L. 
• Lemaître, Georges (9 May 1931). «The Beginning of the World from the Point of View of Quantum Theory». Nature 127 (3210): 706. doi:10.1038/127706b0. ISSN 1476-4687. Bibcode: 1931Natur.127..706L. 
• Lemaître, G. (October 1931). «The Evolution of the Universe: Discussion». Nature 128 (3234): 699–701. doi:10.1038/128704a0. Bibcode: 1931Natur.128..704L. 
• Lemaître, G. (1934). «Evolution of the Expanding Universe». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 20 (1): 12–17. doi:10.1073/pnas.20.1.12. ISSN 0027-8424. PMID 16587831. Bibcode: 1934PNAS...20...12L. 

Βιβλιογραφία

• Belenkiy, Ari (2012). «Alexander Friedmann and the origins of modern cosmology». Physics Today 65 (10): 38. doi:10.1063/PT.3.1750. Bibcode: 2012PhT....65j..38B. https://archive.org/details/sim_physics-today_2012-10_65_10/page/38. 
• Block, David L. (2012). «Georges Lemaître and Stigler's Law of Eponymy». Georges Lemaître: Life, Science and Legacy. Astrophysics and Space Science Library (στα Αγγλικά). 395. σελίδες 89–96. arXiv:1106.3928 . Bibcode:2012ASSL..395...89B. doi:10.1007/978-3-642-32254-9_8. ISBN 978-3-642-32253-2. 
• Deprit, A. (1984). «Monsignor Georges Lemaître». Στο: A. Barger, επιμ. Reidel, pp. 370. 
• Eddington, A. S. (1930). «On the instability of Einstein's spherical world». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 90 (7): 668–688. doi:10.1093/mnras/90.7.668. Bibcode: 1930MNRAS..90..668E. 
• Evon, Dan (15 Μαΐου 2019). «Did 56% of Survey Respondents Say 'Arabic Numerals' Shouldn't be Taught in School?». Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2021. 
• Farrell, John (2005). The Day Without Yesterday: Lemaitre, Einstein, and the Birth of Modern Cosmology. New York: Thunder's Mouth Press. ISBN 978-1-56025-660-1. 
• Farrell, John (22 March 2008). «The Original Big Bang Man». The Tablet. http://www.farrellmedia.com/farrell_tablet.pdf. Ανακτήθηκε στις 7 April 2015. 
• Gibney, Elizabeth (2018). «Belgian priest recognized in Hubble law name change». Nature. doi:10.1038/d41586-018-07234-y. https://www.nature.com/articles/d41586-018-07234-y. 
• Holder, Rodney· Mitton, Simon (2013). Georges Lemaître: Life, Science and Legacy (Astrophysics and Space Science Library 395). Springer. ISBN 978-3-642-32253-2. 
• Kragh, Helge (1999). Cosmology and Controversy: The Historical Development of Two Theories of the Universe. Princeton University Press. ISBN 0-691-00546-X. 
• Lambert, Dominique (n.d.). «Einstein and Lemaître: two friends, two cosmologies…». Interdisciplinary Encyclopedia of Religion and Science. https://inters.org/einstein-lemaitre. Ανακτήθηκε στις 12 July 2021. 
• Lambert, Dominique (1996). «Mgr Georges Lemaître et les "Amis de Jésus"» (στα γαλλικά). Revue Théologique de Louvain 27 (3): 309–343. doi:10.3406/thlou.1996.2836. ISSN 0080-2654. 
• Lambert, Dominique (1997). «Monseigneur Georges Lemaître et le débat entre la cosmologie et la foi (à suivre)» (στα γαλλικά). Revue Théologique de Louvain 28 (1): 28–53. doi:10.3406/thlou.1997.2867. ISSN 0080-2654. 
• Lambert, Dominique (2000). Un Atome d'Univers [The Atom of the Universe] (στα Γαλλικά). Lessius. 
• Lambert, Dominique (2015). The Atom of the Universe: The Life and Work of Georges Lemaître. Copernicus Center Press. ISBN 978-8378860716. 
• Landsberg, Peter T. (1999). Seeking Ultimates: An Intuitive Guide to Physics, Second Edition. CRC Press. σελ. 236. ISBN 978-0-7503-0657-7. Indeed the attempt in 1951 by Pope Pius XII to look forward to a time when creation would be established by science was resented by several physicists, notably by George Gamow and even George Lemaitre, a member of the Pontifical Academy. 
• Livio, Mario (10 November 2011). «Lost in translation: Mystery of the missing text solved». Nature 479 (7372): 171–173. doi:10.1038/479171a. PMID 22071745. Bibcode: 2011Natur.479..171L. 
• Longair, Malcolm (2007). The Cosmic Century. United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47436-8. 
• Luminet, Jean-Pierre (2011). «Editorial note to: Georges Lemaître, The beginning of the world from the point of view of quantum theory». General Relativity and Gravitation 43 (10): 2911–2928. doi:10.1007/s10714-011-1213-7. ISSN 0001-7701. Bibcode: 2011GReGr..43.2911L. https://archive.org/details/sim_general-relativity-and-gravitation_2011-10_43_10/page/2911. 
• McClory, Robert (1998). «Appendice II: Membres de la Commission». Rome et la contraception: histoire secrète de l'encyclique Humanae vitae (στα Γαλλικά). Editions de l'Atelier. σελ. 205. ISBN 978-2-7082-3342-3. 
• Menzel, David (Δεκεμβρίου 1932). «A blast of Giant Atom created our universe». Popular Science (στα Αγγλικά). Bonnier Corporation. σελ. 52. 
• Nussbaumer, Harry· Bieri, Lydia (2009). Discovering the Expanding Universe. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-51484-2. 
• Reich, Eugenie Samuel (27 June 2011). «Edwin Hubble in translation trouble». Nature. doi:10.1038/news.2011.385. http://www.nature.com/news/2011/110627/full/news.2011.385.html. 
• Riess, Adam G.; Filippenko, Alexei V.; Challis, Peter; Clocchiatti, Alejandro; Diercks, Alan; Garnavich, Peter M.; Gilliland, Ron L.; Hogan, Craig J. και άλλοι. (1998). «Observational Evidence from Supernovae for an Accelerating Universe and a Cosmological Constant». The Astronomical Journal 116 (3): 1009–1038. doi:10.1086/300499. ISSN 0004-6256. Bibcode: 1998AJ....116.1009R. https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_1998-09_116_3/page/1009. 
• Singh, Simon (2010). Big Bang. HarperCollins UK. ISBN 978-0-00-737550-9. 
• Steer, Ian (2013). «Lemaître's Limit» (στα αγγλικά). Journal of the Royal Astronomical Society of Canada 107 (2): 57. ISSN 0035-872X. Bibcode: 2013JRASC.107...57S. 
• Soter, Steven· deGrasse Tyson, Neil (2000). «Georges Lemaître, Father of the Big Bang». Cosmic Horizons: Astronomy at the Cutting Edge. American Museum of Natural History. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2013. 
• van den Bergh, Sidney (6 June 2011). «The Curious Case of Lemaitre's Equation No. 24». Journal of the Royal Astronomical Society of Canada 105 (4): 151. Bibcode: 2011JRASC.105..151V. 
• Way, Michael; Nussbaumer, Harry (2011). «Lemaître's Hubble relationship». Physics Today 64 (8): 8. doi:10.1063/PT.3.1194. Bibcode: 2011PhT....64h...8W. https://archive.org/details/sim_physics-today_2011-08_64_8/page/8. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Berenda, Carlton W (1951). «Notes on Lemaître's Cosmogony». The Journal of Philosophy 48 (10): 338–341. doi:10.2307/2020873. https://archive.org/details/sim_journal-of-philosophy_1951-05-10_48_10/page/n23. 
• Berger, A.L., editor, The Big Bang and Georges Lemaître: Proceedings of a Symposium in honour of G. Lemaître fifty years after his initiation of Big-Bang Cosmology, Louvain-Ia-Neuve, Belgium, 10–13 October 1983 (Springer, 2013).
• Cevasco, George A (1954). «The Universe and Abbe Lemaitre». Irish Monthly 83 (969). 
• Godart, Odon & Heller, Michal (1985) Cosmology of Lemaître, Pachart Publishing House.
• Farrell, John, The Day Without Yesterday: Lemaître, Einstein and the Birth of Modern Cosmology (Basic Books, 2005), (ISBN 978-1560256601).
• McCrea, William H. (1970). «Cosmology Today: A Review of the State of the Science with Particular Emphasis on the Contributions of Georges Lemaître». American Scientist 58 (5). 
• Kragh, Helge (1970). «Georges Lemaître». Στο: Gillispie, Charles, επιμ. Dictionary of Scientific Biography. Νέα Υόρκη: Scribner & American Council of Learned Societies, σσ. 542–543. ISBN 978-0-684-10114-9. http://www.u.arizona.edu/~aversa/scholastic/Dictionary%20of%20Scientific%20Biography/15.%20Lema%c3%aetre%20b.%201894%20(Kragh).pdf.  Αρχειοθετήθηκε 2022-02-08 στο Wayback Machine.
• Turek, Jósef. Georges Lemaître and the Pontifical Academy of Sciences, Specola Vaticana, 1989.
• Lost video (1964) of Georges Lemaître, father of the Big Bang theory, recovered, https://phys.org/news/2023-01-lost-video-georges-lematre-father.html

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• A Day Without Yesterday: Georges Lemaitre & the Big Bang, Μαρκ Μίντμπον (αρχειοθετημένο).
• The Day Without Yesterday: Lemaître, Einstein, and the Birth of Modern Cosmology, Τζον Φάρελ.
• Άρθρο στο περιοδικό Popular Science με τίτλο "Blast of Giant Atom", Δεκέμβριος 1932.
• Donald H. Menzel, "Blast of Giant Atom Created Our Universe", Modern Mechanics (December 1932)
• Ζωρζ Λεμαίτρ στο Mathematics Genealogy Project
• Interview with Lemaître from 1964 (in γαλλική)