Μηνίσκος

Ο μηνίσκος είναι ένα βιολογικό εξάρτημα εντός του γόνατος. Κάθε γόνατο έχει δύο Μηνίσκους τον Έσω (medial Meniscus) και τον Έξω Μηνίσκο (Lateral Meniscus). Το γόνατο είναι η πλέον καταπονούμενη άρθρωση του σώματος και αποτελείται από τρία οστά (Μηριαίο, Κνήμη και Επιγονατίδα), δύο μηνίσκους (Έσω και έξω), Πολλούς συνδέσμους, εκ των οποίων οι σπουδαιότεροι είναι οι έσω Πλάγιος (MCL), Έξω Πλάγιος (LCL), Πρόσθιος Χιαστός (ACL), Οπίσθιος Χιαστός (PCL), πολλούς τένοντες (Τετρακεφαλικός, Επιγονατιδικός, Χήνειος τριπλός τένων, Λαγονοκνημιαία Ταινία, Οπίσθιοι Μηριαίοι, Ιγνυακός,) κλπ, και τέλος τον αρθρικό υμένα και το λιπώδες σώμα της επιγονατίδας. Το σύμπλεγμα αυτό προσφέρει κινητικότητα στην κάμψη-έκταση αλλά και στροφική κινητικότητα λίγων μοιρών^[1]. Η ευπάθεια του γόνατος έχει να κάνει με τους τραυματισμούς στα νέα κυρίως άτομα και στη φθορά του χρόνου στους ηλικιωμένους (οστεοαρθρίτιδα).

Ετυμολογικά, η λέξη μηνίσκος είναι αρχαία ελληνική: μήνη = Σελήνη και μηνίσκος = μισοφέγγαρο ^[2].

Ανατομική των μηνίσκων

Η άρθρωση του γόνατος είναι μια από τις πιο πολύπλοκες αρθρώσεις του ανθρωπίνου σώματος (αν όχι η πιο πολύπλοκη) όσον αφορά την κατασκευή της και τη λειτουργία της. Για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα της πολύμορφης κίνησης του γόνατος απαιτείται η αυστηρή και λεπτομερής συνεργασία πολλών ανατομικών μορίων που συνιστούν την άρθρωση αυτή.

Δύο πολύ βασικές κατασκευές της κατά γονάτου άρθρωσης είναι οι δύο μηνίσκοι. Αυτοί είναι ημισεληνοειδείς ελαστικές κατασκευές από κολλαγόνο ιστό και ινοχόνδρινη σύσταση με απαιτητικές ιδιότητες που παρεμβάλλονται μεταξύ των αρθρικών επιφανειών των μηριαίων και των κνημιαίων κονδύλων. Ο έσω μηνίσκος καλύπτει το 50% περίπου της επιφάνειας του έσω κνημιαίου κονδύλου ενώ ο έξω καλύπτει περίπου τα 2/3 της αρθρικής επιφανείας του έξω κνημιαίου κονδύλου.

Οι μηνίσκοι αποτελούνται κυρίως από κολαγόνο και πρωτεογλυκάνες. Είναι τοποθετημένοι στην περιφέρεια των αρθρικών επιφανειών των κονδύλων της κνήμης, τις οποίες κάνουν βαθύτερες, βελτιώνουν την επαφή τους με τους μηριαίους κονδύλους και αυξάνουν έτσι τη σταθερότητα του γόνατος. Παράλληλα απορροφούν και αμβλύνουν τις πιέσεις που ασκούνται καθημερινά πάνω στις αρθρικές επιφάνειες του γόνατος και διευκολύνουν τις στροφικές κινήσεις της κνήμης πάνω στο μηρό κατά την κάμψη και έκταση της άρθρωσης. Επιπλέον συμβάλλουν στην ομοιογενή διάχυση του αρθρικού υγρού μέσα στην άρθρωση και καλύτερη διατροφή του αρθρικού χόνδρου. Ο μηνίσκος μόνο στο κυρτό περιφερικό του τεταρτημόριο έχει αγγεία, τα οποία παίρνει από τον αρθρικό θύλακο και υμένα, ενώ το υπόλοιπο (μεγαλύτερο) κεντρικό του τμήμα δεν έχει αγγεία και τρέφεται από το αρθρικό υγρό. Γι' αυτό μόνο περιορισμένες ρήξεις στην περιφέρεια του μηνίσκου, που συμβαίνουν σε νέα άτομα, είναι δυνατόν να επουλωθούν με συντηρητική αγωγή. Με το περιφερικό αυτό αγγειακό δίκτυο φθάνουν στο μηνίσκο και νευρικές απολήξεις.

Εμβιομηχανική των μηνίσκων

Οι μηνίσκοι είναι σημαντικά ανατομικά στοιχεία απαραίτητα για τη λειτουργία του γόνατος. Οι βλάβες των μηνίσκων είναι τραυματικές ή εκφυλιστικές. Η σύγχρονη τάση είναι κατά την χειρουργική επέμβαση να διατηρείται όσο το δυνατό μεγαλύτερο τμήμα του μηνίσκου. Στην αναγνώριση και αντιμετώπιση των βλαβών του μηνίσκου σημαντική βοήθεια προσφέρει η αρθροσκόπηση. Ο ρόλος και η λειτουργία του μηνίσκου έχουν πλέον αναγνωριστεί και ο στόχος του χειρουργού σήμερα είναι η διατήρηση, κατά το δυνατόν, μεγαλύτερου τμήματος του μηνίσκου. Οι μηνίσκοι είναι δύο για κάθε γόνατο, ο έσω και ο έξω και παρεμβάλλονται μεταξύ μηρού και κνήμης. Έχουν μορφή σεληνοειδή, ο έξω μηνίσκος ομοιάζει περισσότερο με κλειστό κύκλο. Ο κάθε μηνίσκος αποτελείται από το σώμα και τα δύο κέρατα, το πρόσθιο και το οπίσθιο. Η διατομή τους είναι σφηνοειδής, με τη βάση προς την περιφέρεια όπου προσφύονται με τον θύλακο και με την κνήμη με τους κορωνοειδείς συνδέσμους. Η επάνω επιφάνεια του μηνίσκου είναι κοίλη, ενώ η κάτω είναι επίπεδη. Ο έξω μηνίσκος είναι περισσότερο κινητός, γι’ αυτό τραυματίζεται σπανιότερα.Η σύστασή τους είναι ινοχόνδρινη και αποτελείται από ίνες κολλαγόνου (σε ποσοστά 75%) που διαπλέκονται κυκλοτερώς και εγκαρσίως κατά τρόπο που να προσδίδουν στις συμπιεστικές δυνάμεις. Επίσης περιέχει πρωτεογλυκάνες (10%) και ίνες ελαστίνης (0,6%) που του επιτρέπουν να επανέρχεται στην αρχική του μορφή μετά από μία παραμόρφωση. Η σύσταση του Μηνίσκου είναι: Ίνες κολλαγόνου: 75%, Πρωτεογλυκάνες: 10 %, ίνες ελαστίνης: 0,6 %Οι μηνίσκοι αγγειώνονται από την έσω και έξω αρτηρία του γόνατος, αντίστοιχα, που δημιουργούν ένα θυλακικό αγγειακό πλέγμα, από το οποίο εξορμώνται τα αγγεία που εισέρχονται στο μηνίσκο. Η αγγείωση αφορά το 30% της περιφέρειας του μηνίσκου (περίπου 50% στα νεογνά, 20% στους ενήλικες) και αυτό είναι σημαντικό στοιχείο στη θεραπεία της βλάβης του μηνίσκου. Η νεύρωση του μηνίσκου έχει μόνο ιδιοδεκτική λειτουργία ανάλογα με τη θέση της αρθρώσεως. Οι μηνίσκοι ελέγχονται δυναμικά, ο μεν έξω από τον τένοντα του ιγνιακού, ο δε έσω από μια κατάφυση του ημιμεμβρανώδους, που έλκει το μηνίσκο προς τα πίσω κατά την κάμψη, ώστε να μην συνθλίβεται μεταξύ μηρού και κνήμης. Έχει αποδειχθεί από τους Erkamn και Walker (1975) ότι ο έξω μηνίσκος δέχεται πάνω από το ήμισυ του φορτίου που ασκείται στο έξω διαμέρισμα του γόνατος (το υπόλοιπο κατανέμεται στην ακάλυπτη από μηνίσκο αρθρική επιφάνεια της κνήμης) ενώ ο έσω μηνίσκος δέχεται το ένα δεύτερο του φορτίου του έσω διαμερίσματος της άρθρωσης. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν, οι μηνίσκοι παίζουν το ρόλο και του «αμορτισέρ» του γόνατος. Κατά την κίνηση του γόνατος, κάμψη - έκταση και στροφές οι μηνίσκοι μετακινούνται και αυτοί και οι κινήσεις που κάνουν είναι πολυσύνθετες. Η κατεύθυνση των κινήσεων των μηνίσκων κατά την κίνηση της άρθρωσης ρυθμίζεται από τις προσφύσεις των μηνίσκων στα προσκείμενα μόρια, αλλά και από το σχήμα των αρθρικών επιφανειών. Σε αδρές γραμμές οι μηνίσκοι κατά τις στροφικές κινήσεις του γόνατος ακολουθούν τους μηριαίους κονδύλους ενώ κατά την κάμψη - έκταση ακολουθούν την κνήμη. Η μετατόπισή τους γίνεται προς τα εμπρός κατά την έκταση και προς τα πίσω κατά την κάμψη. Ο έξω μηνίσκος είναι πιο ευκίνητος από τον έσω και λόγω των προσφύσεων του στους χιαστούς συνδέσμους, στον ιγνυακό τένοντα, και λόγω της προσφυσής του οπισθίου κέρατος του στο μηριαίο κόνδυλο μέσω του συνδέσμου του Wrisberg ακολουθεί τις κινήσεις του μηριαίου κονδύλου, πιο πιστά από ό,τι ο έσω μηνίσκος.

Βασικές λειτουργίες των μηνίσκων

Μεταβιβάζουν τα φορτία από τον μηρό στην κνήμη. Η μεταβίβαση είναι μεγαλύτερη από τα οπίσθια κέρατα και εξαρτάται από το βαθμό κάμψεως του γόνατος. Έχει αποδειχθεί ότι από τους μηνίσκους μεταβιβάζονται το 50% των φορτίων του γόνατος κατά την έκταση, και το 85% όταν το γόνατο είναι σε κάμψη 90ο.
Αναμφίβολα συμβάλλουν σημαντικά , στη σταθερότητα της άρθρωσης και συνδράμουν στην ομαλή μετατροπή της κίνησης από κίνηση ολίσθησης σε κίνηση τριβής μιας και κίνηση αμφοτέρων των μορφών αυτών λαμβάνει χώρα στο γόνατο
Χρησιμεύουν για να καλύψουν την ασυμφωνία του σχήματος των αρθρικών επιφανειών μηριαίων και κνημιαίων κονδύλων εμποδίζοντας την παρείσφρυση αρθρικού θυλάκου και υμένα μεταξύ των αρθρικών επιφανειών κατά την κίνηση του γόνατος,
Αυξάνει την επιφάνεια επαφής παρεμβαλλόμενος μεταξύ δύο ανομοιογενών επιφανειών, όπως είναι οι μηριαίοι κόνδυλοι και τα plateau της κνήμης, με αποτέλεσμα να ελαττώνει τα stress ανά μονάδα επιφανείας και να απορροφά τις δονήσεις του γόνατος (σαν ένα είδος αμορτισέρ). Η δυνατότητα απορρόφησης ελαττώνεται κατά 20% και η κατανομή των stress αυξάνεται κατά 2,5 φορές μετά από μηνισκεκτομή.
Έχουν σταθεροποιητική δράση, κυρίως το οπίσθιο κέρας του έσω μηνίσκου.
Βοηθούν στη λίπανση της άρθρωσης με αρθρικά υγρά συντελώντας στην κατανομή αυτού μέσα στην αρθρική κοιλότητα του γόνατος.
Είναι υπεύθυνοι για την ομαλή ισοκατανομή φορτίων στις αρθρικές επιφάνειες.^[3]

Τραυματισμοί και βλάβες των μηνίσκων

Ρήξη Μηνίσκου στη Μαγνητική τομογραφία

Οι Μηνίσκοι τραυματίζονται πάντα με έμμεση βία στροφικής καταπόνησης, πράγμα που σημαίνει ότι μπορείς να το πάθεις όχι μόνο παίζοντας ποδόσφαιρο, ή μπάσκετ, ή ρακέτες, ή τένις, αλλά και με ένα απλό παραπάτημα σε σκαλοπάτι ή με ένα απλό γονάτισμα για να δέσεις τα κορδόνια σου. Τραυματισμοί Μηνίσκων υπάρχουν σε όλες τις ηλικίες, παιδική, μέση, και Τρίτη ηλικία. Η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας. Στην Τρίτη ηλικία (50-75 ετών) οι ρήξεις μηνίσκων είναι κυρίως εκφυλιστικού τύπου, προϋπάρχει η λεγόμενη "μυξοειδής εκφύλιση" και τα συμπτώματα εκδηλώνονται μετά από καταπόνηση ή μετά από χρόνια φθορά. Δεν απαιτείται σαφής τραυματισμός ή απότομη κίνηση για να εκδηλωθούν. Εκδηλώνονται με ένα απλό γονάτισμα ή στα σκαλοπάτια, ή με λίγο τρέξιμο, ή μετά από ένα χορό. Ο ασθενής αναφέρει συνήθως ένα αίσθημα "κρακ" που τον οδήγησε στην ακινητοποίηση ^[4]

Θεραπεία βλαβών των Μηνίσκων

Ανάλογα με το είδος της βλάβης των μηνίσκων, ανάλογα με τη βαρύτητα της βλάβης, τις τυχόν επιπλοκές, την ηλικία, το φύλο, το επάγγελμα και τις δραστηριότητες του ασθενούς, καθορίζεται η θεραπεία των διαφόρων βλαβών των μηνίσκων. Έτσι, σήμερα είναι βασικά διαθέσιμες τέσσερις μέθοδοι αντιμετώπισης βλαβών μηνίσκων:

(1) Συντηρητική αγωγή: Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα, Νάρθηκας, φυσικοθεραπείες
(2) Aρθροσκοπική μηνισκεκτομή^[3]
(3) Αρθροσκοπική συρραφή μηνίσκου^[5]
(4) Mεταμόσχευση μηνίσκου^[5]

Παραπομπές

↑ Werner Platzer: Ανατομική του Ανθρώπου, Ελληνική Μετάφραση, Εκδόσεις Springer Verlag, 1985
↑ Λεξικό Τεγόπουλου - Φυτράκη, Αθήνα, 1999
↑ ^3,0 ^3,1 Α.Παρτσινέβελος, Γ.Γκουδέλης: Α Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου ΚΑΤ. Τραυματισμοί και βλάβες μηνίσκων. Μελέτη με Μαγνητική Τομογραφία, περιοδικό Info Orthopaedics, τ. 2, 2005
↑ Graham Appley and Louis Solomon: System of Orthopaedics and Fractures, London 11993
↑ ^5,0 ^5,1 «Χειρουργική μηνίσκων - Ρήξη Μηνίσκου - Μηνισκεκτομή Οριστική Θεραπεία». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2023.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
μηνίσκος

[1] Werner Platzer: Ανατομική του Ανθρώπου, Ελληνική Μετάφραση, Εκδόσεις Springer Verlag, 1985

[2] Λεξικό Τεγόπουλου - Φυτράκη, Αθήνα, 1999

[ReferenceA-3] 3,0 ^3,1 Α.Παρτσινέβελος, Γ.Γκουδέλης: Α Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου ΚΑΤ. Τραυματισμοί και βλάβες μηνίσκων. Μελέτη με Μαγνητική Τομογραφία, περιοδικό Info Orthopaedics, τ. 2, 2005

[4] Graham Appley and Louis Solomon: System of Orthopaedics and Fractures, London 11993

[:0-5] 5,0 ^5,1 «Χειρουργική μηνίσκων - Ρήξη Μηνίσκου - Μηνισκεκτομή Οριστική Θεραπεία». www.theodorideskneesurgeon.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]