Παγόβουνο

Παγόβουνο χαρακτηρίζεται όγκος πάγου που αποσπάται από τους πολικούς κρυσταλλώνες ή από τους παγετώνες και επιπλέει στη θάλασσα.

Γενικά

Γενικά τα περισσότερα πράγματα όταν παγώνουν συστέλλονται, αντίθετα όμως το νερό διαστέλλεται. Αυτό σημαίνει ότι ο όγκος του πάγου είναι ελαφρύτερος από τον αντίστοιχο του όγκου του νερού που τον αποτελεί σε κανονικές συνθήκες, με συνέπεια αυτός να επιπλέει. Αν και ο πάγος είναι στο μεγαλύτερο μέρος του διαυγής, όπως το γυαλί, εντούτοις τα παγόβουνα φαίνονται άσπρα, επειδή στο εσωτερικό τους έχουν παγιδευτεί φυσαλίδες αέρα ή συνεχίζουν να καλύπτονται από χιόνι. Τα παγόβουνα παρουσιάζουν διάφορα σχήματα και μεγέθη. Άλλα μοιάζουν με πυραμίδες, άλλα με κωδωνοστάσια, άλλα με επιβλητικά κτίρια σαν ανάκτορα ή εκκλησίες, άλλα με μανιτάρια κ.λπ. Με τη δράση όμως των ανέμων και των κυμάτων, κατά τη τήξη τους, αλλάζουν συνέχεια σε ασυνήθιστα γοητευτικά σχήματα. Σε μερικά εξ αυτών το υπέρ της θάλασσας παρατηρούμενο ύψος τους φθάνει συνήθως τα 120 μέτρα, ενώ υπό την επιφάνεια της θάλασσας τα 500 μ. Ειδικά τα τραπεζοειδή παγόβουνα μπορεί να παρουσιάζουν και μήκος χιλιομέτρων. Κατά μέσον όρο οι μετακινούμενες αυτές παγονησίδες έχουν μήκος από 300 - 400 μ. και μέσο ύψος 30 μ. Σπάνια υπερβαίνουν το μήκος των 1.000 μέτρων, όπου τότε αντιπροσωπεύουν βάρος εκατομμυρίων τόνων.

Δημιουργία

Ανταρκτικό (τραπεζοειδές) παγόβουνο.

Τα παγόβουνα δημιουργούνται στις δύο ψυχρότερες (πολικές) ζώνες της Γης, στην Αρκτική και στην Ανταρκτική. Τα «αρκτικά παγόβουνα» προέρχονται κυρίως από τη Γροιλανδία, που ολόκληρη σχεδόν καλύπτεται από παγετωνικό κάλυμμα, εκ του οποίου τα ακραία παραθαλάσσια τμήματά του αποκόπτονται και πέφτουν στη θάλασσα. Επειδή ο καιρός στην Ανταρκτική είναι περισσότερο ψυχρός και θυελλώδης, τα «ανταρκτικά παγόβουνα» είναι συνήθως μεγαλύτερα των αρκτικών. Τα ανταρκτικά παγόβουνα δημιουργούνται από τις ογκώδεις τράπεζες πάγου, που αποτελούν το 30% της ανταρκτικής ακτογραμμής. Παρασυρόμενα αμφότερα τα είδη των παγόβουνων από τα θαλάσσια ρεύματα, μετακινούνται προς τις εύκρατες ζώνες. Τα περισσότερα παγόβουνα απαντώνται στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, όπου κατά του μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο αυτά κινούνται προς τις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής. Η τήξη τους αργεί πολύ, πλην όμως παρασυρόμενα σε θερμότερες ζώνες αυτή γίνεται ταχύτερη μέχρι που αυτά διασπώνται σε πολύ μικρότερα τμήματα και αυτοδιαλύονται.

Ναυτικός κίνδυνος

Τα παγόβουνα αποτελούν συνεχή απειλή στη ναυσιπλοΐα. Έτσι το 1914, δύο μόλις χρόνια μετά το ναυάγιο του Τιτανικού (14 Απριλίου 1912) ιδρύθηκε διεθνής οργανισμός επιτήρησης, (ΙΙΡ), προς επισήμανση των σημείων εμφάνισης των παγόβουνων και ενημέρωση των ναυτιλλομένων. Επίσης, ιδρύθηκε η Σύμβαση Ασφάλειας Ζωής στη Θάλασσα, προσδιορίστηκαν διεθνώς αναγνωρισμένες πορείες πλοίων εγγύς των περιοχών παγόβουνων, (θαλάσσιοι οδοί), ενώ οι υδρογραφικές υπηρεσίες διαφόρων Χωρών (όπως των ΗΠΑ) εκδίδουν τακτικά πλοηγικούς χάρτες περιοχών πάγων τους λεγόμενους «άις τσαρτς» (ice-charts), για ενημέρωση των πλοίων.

Είναι γεγονός ότι τα παγόβουνα επηρεάζουν δυσμενώς τους πλόες των πλοίων, περιορίζοντας πολλές φορές τις κινήσεις τους, όπως για παράδειγμα αλλαγή πορείας, ταχύτητας με συνέπεια τον επηρεασμό των στιγμάτων αναμέτρησης, ή τον επηρεασμό των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων προκαλώντας διαφοροποιήσεις στην ηχώ (επιστροφές) των ραντάρ, ή προβλήματα στην αστρονομική ναυτιλία επισκιάζοντας τον ορίζοντα και μεταβάλλοντας την διάθλαση. Συνεπώς λόγω αυτών των δυσμενών επιπτώσεων, οι ναυτιλλόμενοι που θα διέλθουν τέτοιες περιοχές οφείλουν να ενημερώνονται από τις ειδικές αγγελίες σχετικά με την περιοχή καθώς και των εκθέσεων προηγούμενων πλόων από την περιοχή.

Ενδείξεις προσέγγισης

Σε πλόες πλησίον περιοχών εμφάνισης παγόβουνων απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη μεταβολή του χρωματισμού του ουρανού. Κατά σεληνόφωτη νύκτα προς τη διεύθυνση παγόβουνου, η απόχρωση είναι γαλακτόχρους. Με καλή ορατότητα τα παγόβουνα φαίνονται από μεγάλη απόσταση. Σε ομίχλη εμφανίζονται ως σκοτεινές μάζες. Η ηχώ της σειρήνας του πλοίου δεν είναι τόσο ασφαλές μέσο, δεδομένου ότι η ανακλαστική επιφάνεια του παγόβουνου σπάνια είναι κατακόρυφος. Η θραύση των παγόβουνων προκαλεί το χαρακτηριστικό κρότο ομοβροντίας απομακρυσμένων πυροβόλων. Η κατάπαυση αποθαλασσίας, αν αποκλείεται προσέγγιση ξηράς θεωρείται ενδεικτικό σημείο προσέγγισης παγόβουνου, όπως επίσης εμφάνιση φωκών ή μικρά τεμάχια πάγου. Τυχόν μεταβολές θερμοκρασίας ύδατος πιθανόν να οφείλονται σε άλλους παράγοντες. Γενικά σε περίπτωση ομίχλης συνιστάται η αποφυγή των πλοίων να εισέρχονται σε περιοχές των οποίων η θερμοκρασία των υδάτων είναι μικρότερη των 10 °C σε περίοδο θέρους.

Οι παραπάνω ενδείξεις δεν είναι απόλυτα ασφαλείς. Συνεπώς επιβάλλεται σε ναυσιπλοΐα σε περιοχές παγόβουνων η μεγίστη προσοχή.

Αξιοπερίεργα

Το μεγαλύτερο παγόβουνο που εντοπίστηκε είχε μήκος 335 χλμ. και πλάτος 97 χλμ. με συνολική επιφάνεια 31.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή όσο το Βέλγιο.
Το ψηλότερο παγόβουνο που εντοπίστηκε, είχε ύψος 167 μέτρα, δηλαδή μεγαλύτερο από το μισό ύψος του Πύργου του Άιφελ.
Στις Βερμούδες εντοπίστηκε κάποτε «αρκτικό παγόβουνο», αφού «ταξίδεψε» απόσταση 4.000 μιλίων, ενώ άλλο από την Ανταρκτική εντοπίστηκε κοντά στο Ρίο ντε Τζανέιρο αφού ταξίδεψε 5.500 μίλια βορειότερα.

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Icebergs στο Wikimedia Commons
Λεξιλογικός ορισμός του παγόβουνο στο Βικιλεξικό