Πρωτεώδη

Πρωτεώδη
	; Το άνθος του είδους Protea cynaroides
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά;
Υπερσυνομοταξία:	Σπερματόφυτα (Spermatophytes);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Angiosperms);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Dicotyledoneae);
Κλάδος:	Ευδικοτυλήδονα (Eudicots);
Τάξη:	Πρωτεώδη (Proteales); Juss. από Bercht. & J.Presl;
Συνώνυμα
	Λίστα Meliosmales, C.Y. Wu κ.ά.; Nelumbonales, Martius; Nelumbonanae, Reveal; Nelumbonidae, Takhtajan; Nelumbonineae, Shipunov; Nelumbonopsida, Endlicher; Platanales, Martius; Proteanae, Takhtajan; Proteinae, Reveal; Proteopsida, Bartling; Sabiales, Takhtajan; Sabianae, Doweld

Τα πρωτεώδη (επιστημονική και λατινική ονομασία Proteales) είναι τάξη δικοτυλήδονων φυτών, που αναγνωρίζεται από όλους σχεδόν τους ταξινομιστές βιολόγους. Τα φυτά που την αντιπροσωπεύουν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, εξαιτίας της πολύ πρώιμης αποκλίσεώς τους. Αυτό που έχουν κοινό είναι τα σπέρματα (σπόροι) με ελάχιστο ή καθόλου ενδοσπέρμιο, ενώ τα ωάρια είναι συχνά ατροφικά.

Τα αρχαιότερα απολιθώματα πρωτεωδών ανήκουν στο γένος Notocyamus και χρονολογούνται από τη Βαρρέμιο βαθμίδα της κατώτερης Κρητιδικής περιόδου, ευρεθέντα στη Βραζιλία.^[2]

Ταξινομική ιστορία και οικογένειες

Το ταξινομικό σύστημα Wettstein (τελευταία αναθεώρηση το 1935) ανεγνώριζε τα πρωτεώδη ως τάξη, υπαγόμενη στα Monochlamydeae της υφομοταξίας χωριστοπέταλα της ομοταξίας δικοτυλήδονα.

Το σύστημα Cronquist (1981) ανεγνώριζε τα πρωτεώδη ως τάξη, εντασσόμενη στην υφομοταξία ροδίδες της ομοταξίας μανολιόψιδα [= δικοτυλήδονα]. Είχε τον εξής καθορισμό:

Τάξη Proteales
- οικογένεια Elaeagnaceae
- οικογένεια Proteaceae

Στο ταξινομικό σύστημα του Ρολφ Ντάλγκρεν, τα πρωτεώδη ταξινομούνταν στην υπέρταξη των Proteiflorae ή Proteanae. Το σύστημα APG II το 2003 τοποθέτησε τα πρωτεώδη στον κλάδο ευδικοτυλήδονα, με τον εξής καθορισμό:

Τάξη Proteales
- οικογένεια Nelumbonaceae
- οικογένεια Proteaceae [+ οικογένεια Platanaceae]

όπου το «[+ ...]» υποδηλώνει μια προαιρετικώς χωριζόμενη οικογένεια (που μπορεί να διαχωρισθεί από την προαναφερόμενη οικογένεια).

Το σύστημα APG III το 2009 ακολουθεί την ίδια προσέγγιση, αλλά ευνοεί την πιο στενή οριοθέτηση των οικογενειών, αναγνωρίζοντας τρεις οικογένειες στην τάξη: Nelumbonaceae, Platanaceae και Proteaceae.^[1] Προσθέτει, ωστόσο, την πρόταση να ενταχθεί και η οικογένεια Sabiaceae, την οποία το APG III δεν είχε εντάξει σε καμιά τάξη των ευδικοτυλήδονων, ως ένα εύλογο παραπέρα βήμα.^[3]

Το σύστημα APG IV το 2016 (το πλέον πρόσφατο) προσέθεσε τα Sabiaceae στην τάξη.^[4] Επομένως σήμερα γίνεται δεκτή η εξής ταξινόμηση:

Τάξη Proteales
- οικογένεια Nelumbonaceae
- οικογένεια Platanaceae
- οικογένεια Proteaceae
- οικογένεια Sabiaceae

Γνωστά μέλη των πρωτεωδών είναι η επώνυμη της τάξεως πρωτέα της Νότιας Αφρικής, η μπανκσία της Αυστραλίας, ο πλάτανος (κοινώς και πλατάνι ή πλατανιά) και ο ιερός λωτός (Nelumbo nucifera). Η προέλευση της τάξεως είναι σαφώς πανάρχαιη, με ενδείξεις διαφοροποιήσεως στα μέσα της Κρητιδικής περιόδου, πάνω από 100 εκατομμύρια έτη πριν από σήμερα. Ενδιαφέρουσα είναι η σύγχρονη γεωγραφική κατανομή των οικογενειών της: τα Proteaceae είναι κυρίως μια οικογένεια του Νότιου Ημισφαιρίου, ενώ τα Platanaceae και τα Nelumbonaceae είναι φυτά του Βόρειου Ημισφαιρίου.

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 Angiosperm Phylogeny Group (2009), «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III», Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105-121, doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x
↑ Gobo, William Vieira; Kunzmann, Lutz; Iannuzzi, Roberto; dos Santos, Thamiris Barbosa; da Conceição, Domingas Maria; Rodrigues do Nascimento, Daniel; da Silva Filho, Wellington Ferreira; Bachelier, Julien B. και άλλοι. (2023-06-02). «A new remarkable Early Cretaceous nelumbonaceous fossil bridges the gap between herbaceous aquatic and woody protealeans». Scientific Reports 13 (1): 8978. doi:10.1038/s41598-023-33356-z. ISSN 2045-2322. https://www.nature.com/articles/s41598-023-33356-z.
↑ Stevens, P.F. (2001 κ.ε.): Proteales στον Angiosperm Phylogeny Website, Version 12, Ιούλιος 2012 κ.ε.]
↑ Angiosperm Phylogeny Group (2016). «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV». Botanical Journal of the Linnean Society 181 (1): 1-20. doi:10.1111/boj.12385.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Τα πρωτεώδη (Proteales) στα Wikispecies

[apgiii-1] 1,0 ^1,1 Angiosperm Phylogeny Group (2009), «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III», Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105-121, doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x

[2] Gobo, William Vieira; Kunzmann, Lutz; Iannuzzi, Roberto; dos Santos, Thamiris Barbosa; da Conceição, Domingas Maria; Rodrigues do Nascimento, Daniel; da Silva Filho, Wellington Ferreira; Bachelier, Julien B. και άλλοι. (2023-06-02). «A new remarkable Early Cretaceous nelumbonaceous fossil bridges the gap between herbaceous aquatic and woody protealeans». Scientific Reports 13 (1): 8978. doi:10.1038/s41598-023-33356-z. ISSN 2045-2322. https://www.nature.com/articles/s41598-023-33356-z.

[APG_web-3] Stevens, P.F. (2001 κ.ε.): Proteales στον Angiosperm Phylogeny Website, Version 12, Ιούλιος 2012 κ.ε.]

[apgiv-4] Angiosperm Phylogeny Group (2016). «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV». Botanical Journal of the Linnean Society 181 (1): 1-20. doi:10.1111/boj.12385.

[1]

[2]

[3]

[4]