Σεβάχ

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά Σεβάχ (Sindbad ή Sinbad, αραβ. السندباد البحري, Al-Sindibaad Al-Bahri) είναι ένας θρυλικός Άραβας ήρωας, πρωταγωνιστής μιας σειράς φανταστικών θαλασσινών περιπετειών, τον καιρό της δυναστείας των Αββασιδών, στις θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής και της Ασίας.

Σεβάχ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	سندباد (Αραβικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ναυτικός
Σχετικά πολυμέσα

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην 133η ιστορία της συλλογής παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες. Οι περιπέτειες είναι περσικής προέλευσης. Βασίζονται στις αληθινές ιστορίες των ναυτικών του Ινδικού Ωκεανού, αλλά και σε αρχαία κείμενα, όπως η ομηρική Οδύσσεια, και σε πλήθος περσικών και ινδικών θρύλων.

Το όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος του πρώτου Έλληνα μεταφραστή. Συγκεκριμένα, προέρχεται από το δεύτερο συνθετικό μιας από τις μορφές του αραβικού ονόματος του ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και σημαίνει «θαλασσινός».

Η ιστορία

Στις Χίλιες και Μία Νύχτες, η νεαρή Σεχραζάτ, κόρη του βεζύρη, επινοεί μια αλληλουχία ιστοριών και παραμυθιών για να αποσπάσει την προσοχή του συζύγου της, Σαχριάρ, και να γλιτώσει από τον θάνατο. Στο τέλος της 536ης νύχτας, η Σεχραζάτ ξεκινά την ιστορία του Σεβάχ. Την εποχή του Χαρούν αλ Ρασίντ, χαλίφη της Βαγδάτης, ένας φτωχός χαμάλης κάθεται να ξεκουραστεί δίπλα στο σπίτι ενός πλούσιου εμπόρου και παραπονιέται στον Αλλάχ για την αδικία αυτού του κόσμου, όπου οι πλούσιοι ζουν άνετα κι ευτυχισμένα, ενώ εκείνος πρέπει να κοπιάζει όλη μέρα και να πεθάνει φτωχός. Ο ιδιοκτήτης τον ακούει και του εξηγεί ότι εκείνος, ο πλούσιος Σεβάχ, έγινε πλούσιος κατά τύχη, κατά τη διάρκεια εφτά ταξιδιών του.

Το πρώτο ταξίδι

Αφού ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος από την περιουσία που του κληροδότησε ο πατέρας του, ο Σεβάχ στράφηκε στη θάλασσα για να ξαναφτιάξει την περιουσία του. Με το πλοίο του αράζει φαινομενικά σε ένα νησί, το οποίο ανακαλύπτει στη συνέχεια πως είναι η ράχη μιας πελώριας φάλαινας, η οποία βυθίζεται και το πλοίο αναχωρεί χωρίς τον ίδιο. Ο Σεβάχ σώζεται, καθώς γραπώνεται από ένα βαρέλι και φτάνει σε ένα νησί, όπου πιάνει φιλίες με τον βασιλιά και γίνεται υπεύθυνος του λιμανιού. Κάποια μέρα φτάνει στο νησί το ίδιο το πλοίο του, όπου ο Σεβάχ διεκδικεί το μερίδιό του. Φεύγει με πλούσια δώρα κι επιστρέφει στη Βαγδάτη.

Το δεύτερο ταξίδι

Κατά το δεύτερο ταξίδι του Σεβάχ, διηγείται πως άφησε τη γεμάτη απολαύσεις ζωή στην πόλη για να ξαναβγεί στη θάλασσα, με την ιδέα να ταξιδέψει στον κόσμο και να γνωρίσει ανθρώπους, πόλεις και νησιά. Εγκαταλελειμμένος από το πλήρωμά του, βρίσκεται μόνος σε μια απόμερη κοιλάδα από γιγάντια ,φίδια και αρπακτικά πτηνά, τα Ροκ. Κρυμμένος σε μια από τις φωλιές τους, συνειδητοποιεί ότι τα αρπακτικά αρπάζουν διαμάντια από την κοιλάδα. Στην κορυφή της, διάφοροι έμποροι τα μαζεύουν, πετώντας κομμάτια κρέας, στα οποία κολλούν απάνω τα πολύτιμα πετράδια, τα οποία αρπάζουν τα Ροκ κι έπειτα τα τραβούν από ένα σκοινί οι ίδιοι. Ο Σεβάχ πιάνεται από ένα κομμάτι κρέας, παίρνοντας και ένα μεγάλο σακί με πετράδια, βγαίνει στην κορυφή και με τη βοήθεια των εμπόρων επιστρέφει στη Βαγδάτη με μια περιουσία από διαμάντια.

Το τρίτο ταξίδι

Ο Σεβάχ φεύγει από το λιμάνι της Βασόρας με το πλοίο του, αλλά για κακή τους τύχη, αυτός κι οι σύντροφοί του αιχμαλωτίζονται σε ένα νησί από έναν κύκλωπα, ο οποίος αρχίζει να καταβροχθίζει έναν-έναν τους συντρόφους του, ξεκινώντας από τους πιο εύσωμους. Ο Σεβάχ καταφέρνει να τον ξεγελάσει και να τον τυφλώσει με ένα αιχμηρό ξύλο και με τους υπόλοιπους συντρόφους του καταφέρνουν να το σκάσουν από το νησί και να φτάσουν στη Βαγδάτη, έχοντας αντιμετωπίσει ένα γιγάντιο φίδι και ξεφεύγοντας από τους φίλους του Κύκλωπα που τους κυνηγούν.

Το ταξίδι αυτό παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με την περιπέτεια του Οδυσσέα στο Νησί των Κυκλώπων στην Οδύσσεια του Ομήρου.

Το τέταρτο ταξίδι

Ο Σεβάχ ξαναβγαίνει στη θάλασσα και το πλοίο του βυθίζεται. Με τους εναπομείναντες συντρόφους του φτάνουν σε ένα νησί αγρίων, οι οποίοι τους δίνουν να φάνε ένα λουλούδι που τους αποστραγγίζει κάθε τους θέληση. Ο Σεβάχ αρνείται να το φάει κι όταν οι άγριοι κανίβαλοι τον κυνηγούν, καταφέρνει να ξεφύγει και να ενωθεί με μια ομάδα εμπόρων, οι οποίοι τον παίρνουν μαζί τους στο δικό τους νησί. Εκεί, κερδίζει τη φιλία του βασιλιά και ζει μια πλούσια κι ευτυχισμένη ζωή.

Ωστόσο, λίγο αργότερα μαθαίνει ένα παράξενο έθιμο: όταν πεθαίνει ο ένας από το ζευγάρι, τότε και ο άλλος θάβεται ζωντανός μαζί του με τα πιο πολύτιμα αντικείμενά τους. Παρά την επιμέλεια και τη φροντίδα του, η γυναίκα του Σεβάχ αρρωσταίνει και πεθαίνει κι έτσι τον αφήνουν θαμμένο μέσα σε ένα κοίλωμα, έναν μαζικό τάφο, με ένα σταμνί νερό και λίγο ψωμί. Λίγο αργότερα, ενταφιάζεται άλλο ένα ζευγάρι: ο Σεβάχ σκοτώνει τη γυναίκα και παίρνει τις προμήθειές της, καθώς οι δικές του είχαν τελειώσει, και ακολουθώντας ένα αγρίμι καταφέρνει να βγει στην επιφάνεια, καταμεσής του ωκεανού. Από εκεί, ένα πλοίο τον περισυλλέγει και επιστρέφει στη Βαγδάτη, όπου μοιράζει ένα μέρος από τα πλούτη του στους φτωχούς και ζει πολυτελή ζωή.

Το πέμπτο ταξίδι

Οι ναύτες σπάνε το αυγό του Ροκ. Εικονογράφηση από το Le Magasin pittoresque (1865)

Μετά από μια περίοδο ανάπαυλας και πολυτελούς ζωής, ο Σεβάχ αψηφά τους κινδύνους και κάνει άλλο ένα ταξίδι. Περνώντας από ένα έρημο νησί, το πλήρωμα βλέπει ένα γιγάντιο αυγό, το οποίο το μεταφέρει επάνω στο καράβι. Ο Σεβάχ καταλαβαίνει την ανοησία τους, καθώς το αναγνωρίζει σαν αυγό των αρπακτικών Ροκ. Όντως, οι γονείς του νεοσσού επιτίθενται στο πλοίο και το καταστρέφουν. Ο Σεβάχ γίνεται αιχμάλωτος του Γέρου της Θάλασσας, που τον αναγκάζει να τον μεταφέρει συνεχώς στις πλάτες του, σφίγγοντας τα πόδια του γύρω από το στήθος του. Καταφέρνει να τον μεθύσει, τελικά, ώστε να ελευθερωθεί, τον σκοτώνει και δραπετεύει. Ένα πλοίο τον μεταφέρει στην Πόλη των Πιθήκων, όπου οι κάτοικοι κάθε νύχτα βρίσκονται σε πλοία μακριά από τις ακτές κι η πόλη τους καταστρέφεται από ανθρωποφάγους πιθήκους. Ωστόσο, ο Σεβάχ καταφέρνει να γλιτώσει και επιστρέφει στη Βαγδάτη.

Το έκτο ταξίδι

Ο Σεβάχ κάνει άλλο ένα ταξίδι, κατά το οποίο το πλοίο του βυθίζεται κι εκείνος φτάνει σε ένα νησί, στο οποίο τα ποτάμια είναι γεμάτα πολύτιμα πετράδια κι οι όχθες τους από γκρίζο κεχριμπάρι. Ωστόσο, οι σύντροφοί του πεθαίνουν από ασιτία κι εκείνος μένει μόνος του. Κάποια στιγμή, ανακαλύπτει τη βασιλική πόλη Σερεντίπ. Ο Σεβάχ εξάπτει την περιέργεια του βασιλιά με τη διήγησή του για το Χαρούν Αλ Ρασίντ και του ζητά να μεταφέρει εκ μέρους του δώρα στη Βαγδάτη, όπου ο χαλίφης δείχνει κι αυτός μεγάλο ενδιαφέρον για τη γη της Σερεντίμπ.

Το έβδομο και τελευταίο ταξίδι

Πρώτη εκδοχή

Ο Σεβάχ φεύγει για άλλο ένα ταξίδι και για άλλη μια φορά βυθίζεται το πλοίο του. Βρίσκεται μόνος και χαμένος σε ένα εγκαταλελειμμένο νησί, όπου κατασκευάζει μια βάρκα και πλέει μέχρι μια μεγάλη πόλη. Εκεί, ο αρχηγός των εμπόρων τον παντρεύει με την κόρη του και τον ονομάζει κληρονόμο του προτού πεθάνει.

Οι κάτοικοι της πόλης μεταμορφώνονται μια φορά κάθε μήνα σε πτηνά και με ένα από αυτά ο Σεβάχ φτάνει μέχρι ψηλά στον ουρανό, όπου ακούει τους αγγέλους να δοξολογούν τον Αλλάχ. Ωστόσο, από τους ουρανούς εξαπολύεται φωτιά προς τους ανθρώπους-πουλιά, οι οποίοι θυμώνουν με τον Σεβάχ και τον εγκαταλείπουν στην κορυφή ενός βουνού, όπου συναντά δυο νέους, υπηρέτες του Αλλάχ, που του δίνουν ένα χρυσό ραβδί. Επιστρέφοντας στην πόλη, η γυναίκα τού λέει ότι οι άνθρωποι-πουλιά είναι διάβολοι, αλλά όχι εκείνη κι ο πατέρας της. Έτσι, επιστρέφουν κι οι δυο στη Βαγδάτη, όπου ζουν ευτυχισμένοι.

Δεύτερη εκδοχή

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του έβδομου ταξιδιού, ο Σεβάχ επιστρέφει στη γη Σερεντίπ με δώρα για τον βασιλιά της από τον χαλίφη. Γεμάτος δώρα, παίρνει τον δρόμο της επιστροφής, ωστόσο το πλοίο βυθίζεται και αιχμαλωτίζεται από έναν έμπορο, ο οποίος του ζητάει να σκοτώνει ελέφαντες, κάτι που κάνει μέχρι που μεταφέρεται από τον βασιλιά των ελεφάντων στο κοιμητήριό τους. Ο αφέντης του είναι ευτυχής από την ποσότητα του ελεφαντόδοντου που ανακάλυψε κι ελευθερώνει τον Σεβάχ, ο οποίος επιστρέφει πάμπλουτος στη Βαγδάτη και ευχαριστεί τον Αλλάχ για τα πλούτη που του έδωσε.

Επιρροές στους μετέπειτα αιώνες και στη σύγχρονη κουλτούρα

• Σεβάχ ο Θαλασσινός ήταν ένα από τα πολλά ψευδώνυμα που χρησιμοποίησε ο πρωταγωνιστής Έντμοντ Νταντές στο μυθιστόρημα Ο Κόμης του Μοντεκρίστο του Αλέξανδρου Δουμά.
• Ο Τζέιμς Τζόις στον Οδυσσέα του χρησιμοποιεί το όνομα Σεβάχ ο Θαλασσινός ως ένα από τα ψευδώνυμα του χαρακτήρα W.B. Murphy.
• Στη συμφωνία Σεχραζάτ του Νικολάι Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, περιγράφονται στιγμιότυπα από την ιστορία του Σεβάχ, με χαρακτηριστικά μουσικά μοτίβα, όπως η επίθεση του γιγάντιου Ροκ στο πλοίο, η φουρτουνιασμένη θάλασσα και η άφιξη στη Σερεντίπ.
• Σεβάχ ονομάζεται ένα τραγούδι που έχει ερμηνεύσει ο Μάνος Λοΐζος σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου.
• Οδυσσεβάχ είναι ο τίτλος παιδικής θεατρικής παράστασης της Ξένιας Καλογεροπούλου (Θέατρο Πόρτα, 1981)

Κινηματογράφος και τηλεόραση

Η ιστορία του Σεβάχ του Θαλασσινού έχει επίσης παρουσιαστεί πολλές φορές στον κινηματογράφο ως ταινία, ως τηλεοπτική σειρά ή ως κινούμενα σχέδια, ανάμεσα στις οποίες:

• Popeye the Sailor Meets Sindbad the Sailor (1936), κινούμενα σχέδια
• Sinbad the Sailor (1947), αμερικανική ταινία του Ρίτσαρντ Γουάλας με τους: Ντάγκλας Φέρμπανκς Τζούνιορ, Μορίν Ο'Χάρα και Άντονι Κουίν
• The 7th Voyage of Sinbad (1958), αμερικανική ταινία
• Arabian Nights Sinbad no Boken (1975), τηλεοπτική σειρά άνιμε
• The Adventures of Sinbad, καναδική τηλεοπτική σειρά (1996-1998)
• Sinbad: The Legend of the Seven Seas (2003), ταινία κινουμένων σχεδίων

Παραπομπές

• Τρικογλίδης, Κ., Χίλιες και μια Νύχτες, Αθήνα, Ηριδανός, 7 τόμοι (εξαντλημένη έκδοση)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Χίλιες και Μία Νύχτες, Βιβλίο Έκτο (μετάφραση Richard F. Burton)
• Story of Sindbad the Sailor
• Σεβάχ ο Θαλασσινός