Τρικεράτωψ

Τρικεράτωψ; Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων:; Ύστερη Κρητιδική, 68–66Ma ΠροЄ Є O Σ Δ Λ Π Τ Ι Κ Πγ Ν ↓
	; Αναπαράσταση
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Ζώα (Animalia);
Συνομοταξία:	Χορδωτά (Chordata);
Ομοταξία:	Σαυρόψιδα (Sauropsida);
Υπερτάξη:	Δεινοσαύρια (Dinosauria);
Τάξη:	Ορνιθίσχια (Ornithischia);
Υποτάξη:	Κερατόψιδα (Ceratopsida);
Οικογένεια:	†Κερατοψίδες (Ceratopsidae);
Υποοικογένεια:	†Χασμοσαυρίνες (Chasmosaurinae);
Γένος:	†Τρικεράτωψ (Triceratops'); Marsh, 1889
Τυπικό είδος
	Triceratops horridus; Marsh, 1889
Είδη
	T. horridus Marsh, 1889; T. prorsus Marsh, 1890
Συνώνυμα
	List Agathaumas? Cope, 1872; Polyonax? Cope, 1874; Bison alticornis Marsh, 1887; Sterrholophus Marsh, 1891; Claorhynchus? Cope, 1892; Ugrosaurus Cobabe & Fastovsky, 1987; Nedoceratops? Ukrainsky, 2007; Diceratus? Mateus, 2008; Ojoceratops? Sullivan & Lucas, 2010; Tatankaceratops? Ott & Larson, 2010

Ο τρικέρατωψ (Triceratops) ήταν ένα γένος μεγάλων φυτοφάγων δεινόσαυρων που έζησε στη Βόρεια Αμερική κατά την ύστερη Κρητιδική περίοδο.

Μορφολογία

Σκελετός του T. prorsus (πάνω) και του T. horridus

Ο τρικεράτωψ ήταν από τους μεγαλύτερους δεινόσαυρους της οικογένειας των Κερατόψιδων. Το μήκος του εφτανε τα 7- 9 μ. (1 μέτρο είχαν μόνο τα κέρατά του), ύψος μέχρι 3 μ. και βάρος που έφτανε τους 6 - 12 τόνους.

Είχε 2 μεγάλα μετωπιαία κέρατα κι ένα μικρότερο στο ρύγχος του. Με αυτά αμυνόταν ενάντια στους εχθρούς του και κυρίως πάλευε με τα ομοειδή του, όπως ακριβώς παλεύουν σήμερα και τα ελάφια για το δικαίωμα του ζευγαρώματος. Είχε επίσης και ένα μεγάλο λοφίο που μάλλον ήταν ζωηρά χρωματισμένο για να το επιδεικνύει στα θηλυκά την περίοδο αναπαραγωγής.

Αν πλησίαζε κανένας μεγάλος σαρκοφάγος δεινόσαυρος όπως ο Τυραννόσαυρος η αγέλη πιθανώς σχημάτιζε κύκλο γύρω από τα μικρά για να τα προστατέψει. Το δέρμα του ήταν σχετικά ασυνήθιστο σε σχέση με τους άλλους δεινόσαυρους και πιθανόν να έφερε αδύναμες αραιές τρίχες σαν αυτές του γουρουνιού όπως ο Ψιττακόσαυρος^[1].

Το ράμφος και τα δόντια του Τρικεράτοπα ήταν εξειδικευμένα στην σύνθλιψη και κατανάλωση φυτών.

Συστηματική ταξινόμηση

Είδη

Το γένος περιλαμβάνει 2 είδη:

Triceratops horridus και τον
Triceratops prorsus.

Ταξινόμηση

Ο τρικεράτωψ είναι το πιο δημοφιλές μέλος της οικογένειας των Κερατόψιδων, μιας οικογένειας μεγάλων κερασφόρων δεινοσαύρων της Βόρειας Αμερικής. Η ακριβής θέση του τρικεράτοπα ανάμεσα στα κερατόψιδα έχει σηζητηθεί τα τελευταία χρόνια. Σύγχηση έχει προκληθεί κυρίως από τον συνδιασμο μικρών, στερεών οστέινων κολάρων (παρόμοια με εκείνα του Σεντροσαυρίνων) και του μετώπου με τα μακριά κέρατα (περισσότερο μοιάζει με μέλος της οικογένειας Κερατοψίνες, γνωστή και ως Χασμοσαυρίνες)^[2]. Στην πρώτη επισκόπιση των κερασφόρων δεινόσαυρων, η R. S. Lull υπέθεσαν δύο καταγωγές: η πρώτη από τον Μονοκλόνιο και τον Σεντρόσαυρο οδηγώντας στον Τρικεράτοπα, και η δεύτερη με τον Κεράτοπα και τον Τορόσαυρο, κάνοντας τον Τρικεράτοπα έναν Σεντροσαυρίνο, καθώς η ομάδα είναι κατανοητή σήμερα ^[3]. Ύστερες αναθεωρήσεις υποστηρίζουν την άποψη αυτή, περιγράφοτας επίσημα την πρώτη ομάδα ως Σεντροσαυρίνες (περιλαμβάνοντας τον Τρικεράτοπα)και την δεύτερη πμάδα ως Χασμοσαυρίνες.^[4]^[5]

Το παρακάτω κλαδόγραμμα ακολουθεί την θεωρία του Λόνγκριτζ (2015), ο οποίος ονόμασε ένα νέο είδος Πεντακεράτοπα, και περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα είδη της υποοικογένειας Χασμοσαυρίνες ^[6]:

Χασμοσαυρίνες

Μερκουρικεράτωψ

Τζουντικεράτωψ

	Χασμόσαυρος

	Μοτζοκεράτωψ

Αγκουτζακεράτωψ

Pentaceratops aquilonius

χασμόσαυρος του Ουίλλιαμ Φορκ

	Pentaceratops sternbergii

	Γιουτακεράτωψ

Κοσμοκεράτωψ

	Αγχικεράτωψ

	χασμόσαυρος του Σχηματισμού Άλμοντ

	Μπραβοκεράτωψ

	Κοαχουιλακεράτωψ

Αρρινοκεράτωψ

Τρικερατοψίνι

Τιτανοκεράτωψ

	Τορόσαυρος

	Τρικεράτωψ

Κατανομή

Ο τρικεράτωψ έζησε αποκλειστικά στη Βόρεια Αμερική. Απολιθώματά του βρέθηκαν στον δυτικό Καναδά (Αλμπέρτα, Έντμοντον) και τις δυτικές ΗΠΑ (Μοντάνα, Νότια Ντακότα, Ουαϊόμινγκ κλπ.). Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί 50 κρανία και μερικοί ελλειπείς σκελετοί.

Παραπομπές

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Τρικεράτωψ

↑ «προϊστορικά ζώα: ο Τρικεράτωψ». proistzoa.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016.
↑ «What is special about the Triceratops?». Dinosaurios.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2013.
↑ Hatcher, J. B., Marsh, O. C., and Lull, R. S. (1907) The Ceratopsia. Government Printing Office, Washington, D.C. ISBN 0-405-12713-8.
↑ Lull, R. S. (1933). «A revision of the Ceratopsia or horned dinosaurs». Memoirs of the Peabody Museum of Natural History 3 (3): 1–175. doi:10.5962/bhl.title.5716. https://archive.org/details/revisionofcerato33lull. Ανακτήθηκε στις 20 November 2010.
↑ Lambe, L.M. (1915). «On Eoceratops canadensis, gen. nov., with remarks on other genera of Cretaceous horned dinosaurs». Canada Department of Mines Geological Survey Museum Bulletin 12: 1–49. ISBN 0-665-82611-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-06-29. https://web.archive.org/web/20110629111554/http://isbndb.com/d/book/on_eoceratops_canadensis_gen_nov_with_remarks_on_other_gener.html. Ανακτήθηκε στις 2016-08-07.
↑ Longrich, N. R. (2014). «The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography». Cretaceous Research 51: 292. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011.

[1] «προϊστορικά ζώα: ο Τρικεράτωψ». proistzoa.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016.

[2] «What is special about the Triceratops?». Dinosaurios.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2013.

[HML07-3] Hatcher, J. B., Marsh, O. C., and Lull, R. S. (1907) The Ceratopsia. Government Printing Office, Washington, D.C. ISBN 0-405-12713-8.

[RSL33-4] Lull, R. S. (1933). «A revision of the Ceratopsia or horned dinosaurs». Memoirs of the Peabody Museum of Natural History 3 (3): 1–175. doi:10.5962/bhl.title.5716. https://archive.org/details/revisionofcerato33lull. Ανακτήθηκε στις 20 November 2010.

[LL15-5] Lambe, L.M. (1915). «On Eoceratops canadensis, gen. nov., with remarks on other genera of Cretaceous horned dinosaurs». Canada Department of Mines Geological Survey Museum Bulletin 12: 1–49. ISBN 0-665-82611-7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-06-29. https://web.archive.org/web/20110629111554/http://isbndb.com/d/book/on_eoceratops_canadensis_gen_nov_with_remarks_on_other_gener.html. Ανακτήθηκε στις 2016-08-07.

[longrich15-6] Longrich, N. R. (2014). «The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography». Cretaceous Research 51: 292. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]