Αλεπού

Αλεπού
	;
Κατάσταση διατήρησης
	; Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Ζώα (Animalia);
Συνομοταξία:	Χορδωτά (Chordata);
Οικογένεια:	Κυνίδες (Canidae);
Γένος:	Vulpes;

Η αλεπού (Vulpes ή Canis vulpes^[1]) είναι γένος θηλαστικών, που ανήκει στην οικογένεια Κυνίδες. Το πιο γνωστό είδος, που έχει και τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση, είναι η Κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes), της οποίας το τρίχωμά της είναι κοκκινωπό.

Εμφάνιση

Εξωτερικά μοιάζει λίγο με τον σκύλο, αλλά η ουρά της είναι πολύ πιο φουντωτή και το τρίχωμά της πιο πυκνό, ενώ και το ρύγχος της πιο μακρόστενο. Το μεγαλύτερο σε διαστάσεις είδος είναι η κόκκινη αλεπού, η οποία φτάνει σε μήκος έως και τα 90 εκατοστά και ζυγίζει 7 - 10 κιλά. Το εντυπωσιακό είναι ότι η ουρά της φτάνει σε μήκος έως και τα 60 εκατοστά, δηλαδή είναι αρκετά μεγάλη συγκριτικά με το σώμα της.

Γεωγραφική διασπορά

Αρκτική αλεπού.

Αλεπού Φενέκ, το μικρότερο σε διαστάσεις είδος αλεπούς.

Η αλεπού εμφανίστηκε στη Γη πριν από 400.000 χρόνια και πιθανώς να υπήρξε και θήραμα για τους προϊστορικούς κυνηγούς. Σήμερα συναντάται σε όλες σχεδόν τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρκτική.

Ειδικότερα η Κόκκινη αλεπού ζει στην Ευρώπη, την Ασία, μια στενή λωρίδα της βόρειας Αφρικής, τη Βόρεια Αμερική (εισήχθη από το Ηνωμένο Βασίλειο στις ανατολικές ΗΠΑ στα μέσα του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε δυτικότερα), ενώ το 1855 εισήχθη και στην Αυστραλία. Όχι μόνο δεν είναι σε κανένα μέρος απειλούμενο με αφανισμό είδος, αλλά αντιστρόφως η εκπληκτική της προσαρμοστικότητα έχει οδηγήσει πολλά άλλα λιγότερο ικανά είδη σε κίνδυνο εξαφάνισης ή και εξαφάνιση.

Υπάρχουν όμως και άλλα είδη αλεπούδων, με σχετικά μεγάλη εξάπλωση ανά την υφήλιο, που ζουν στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, εύκρατα τμήματα της Ασίας και στη Βόρεια Αμερική. Επίσης, η Ωχρή αλεπού (Vulpes pallida) ζει στη λωρίδα του αφρικανικού Σαχέλ, η Αλεπού της Βεγγάλης (ή ινδική αλεπού) ζει στην Ινδία, ενώ η Αρκτική αλεπού (Alopex Lagopus) ζει στις πολικές περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου.

Η λεγόμενη Νησιωτική αλεπού θεωρείται επισήμως απειλούμενο είδος.

Κάποια από τα άλλα είδη είναι λιγότερο ικανά στην προσαρμοστικότητα και στην αναπαραγωγή, με αποτέλεσμα να θεωρούνται επισήμως απειλούμενα είδη, όπως η λεγόμενη Νησιωτική αλεπού. Άλλα είδη, όπως η Αρκτική αλεπού, καθώς και η Αλεπού Φενέκ (Fennec Fox, επίσημη επιστημονική ονομασία Vulpes zerda), που ζει στη Βόρεια Αφρική και είναι το μικρότερο σε διαστάσεις είδος αλεπούς, δεν είναι απειλούμενα.

Διατροφή

Όλα τα είδη αλεπούδων είναι παμφάγα. Το διαιτολόγιό τους αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από ασπόνδυλα. Ωστόσο, καταναλώνουν και τρωκτικά, λαγούς, κουνέλια και άλλα μικρά θηλαστικά, καθώς και ερπετά όπως φίδια, αμφίβια, χόρτα, μούρα, ενώ δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση και σε καρπούς φρούτα, ψάρια, πτηνά, αυγά, σκαθάρια, έντομα και όλα σχεδόν τα είδη μικρών ζώων. Τα περισσότερα είδη δείχνουν μεγάλη προσαρμοστικότητα σε πολλά διαφορετικά είδη τροφής και κατά μέσο όρο καταναλώνουν 1 κιλό τροφής την ημέρα. Όλες οι αλεπούδες έχουν τη χαρακτηριστική συνήθεια να θάβουν (συνήθως με φύλλα, χώμα ή χιόνι) υπολείμματα τροφής όταν έχουν περίσσευμα, για να τα φάνε αργότερα.

Αναπαραγωγή

Κόκκινη αλεπού, ενώ παίζει με το μικρό της.

Η περίοδος αναπαραγωγής των αλεπούδων ποικίλλει ευρέως, λόγω της μεγάλης γεωγραφικής τους εξάπλωσης και της ποικιλίας των ειδών. Ειδικότερα στα μέσα γεωγραφικά πλάτη (όπως επομένως συμβαίνει και στην Ελλάδα), λόγω του ότι ο καιρός της αναπαραγωγής τους αρχίζει τον Ιανουάριο με Φεβρουάριο, η Κόκκινη αλεπού είναι κυρίως εξαιρετικά δραστήρια τον Μάιο, όταν μεγαλώνει τα μικρά της. Τότε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να κυκλοφορεί ακόμα και την ημέρα, καταστρέφοντας συχνότερα τα κονικλοτροφεία (κουνελοτροφεία) και τα κοτέτσια των ανθρώπων.

Μάλιστα όταν έρχεται ο καιρός της αναπαραγωγής, το θηλυκό σκάβει μία φωλιά με δαιδαλώδεις διαδρόμους μέσα σε μία περιοχή η οποία ανήκει σε ένα συγκεκριμένο αρσενικό. Μετά από 51 - 53 ημέρες, γεννιούνται 3 - 5 μικρά κουταβάκια, τα οποία αρχικά έχουν κάπως πιο γκρίζο τρίχωμα σε σχέση με τη μητέρα τους, ενώ στις πρώτες 2 εβδομάδες είναι τυφλά. Η μητέρα τους τούς φέρνει τροφή καθημερινά και κάθε φορά που γυρίζει στη φωλιά της ακολουθεί διαφορετικό δρόμο. Στην ηλικία των 2 μηνών βγαίνουν από τη φωλιά και αρχίζουν να παίζουν με τη μητέρα τους και μεταξύ τους. Συχνά, τα νεαρά άτομα καταλήγουν να παρασυρθούν από αυτοκίνητα και αυτή είναι η κύρια αιτία της θνησιμότητας των αλεπούδων στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Σχέση με τον άνθρωπο

Κόκκινη αλεπού στο κέντρο του Λονδίνου σε φωτογραφία του 2012.

Αν και έχει μια ενστικτώδη δυσπιστία και φόβο απέναντι στον άνθρωπο, ωστόσο είναι εξαιρετικά σπάνιο να συμβεί απρόκλητη επίθεση αλεπούς σε άνθρωπο. Στα περισσότερα είδη, η αλεπού όταν εξοικειωθεί με τον άνθρωπο, συνήθως αρχίζει να του δείχνει εμπιστοσύνη και φιλική παιχνιδιάρικη συμπεριφορά, όπως αυτή του σκύλου. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, ορισμένα είδη αλεπούδων έχουν εμφανιστεί στα προάστια ή ακόμα και στα κέντρα αρκετών πόλεων, μεταξύ των οποίων και σε αστικές περιοχές της Αθήνας, και φαίνεται να έχουν προσαρμοστεί επιτυχώς στην ανθρώπινη παρουσία.

Ασημένια ή Ασημότριχη αλεπού, μια ποικιλία της κόκκινης αλεπούς με μεγάλη ποσότητα μελανίνης.

Ειδικότερα επίσης η κόκκινη αλεπού (καθώς και μια χρωματική ποικιλία της, γνωστή ως η ασημένια ή ασημότριχη αλεπού) έχει υποβληθεί σε πρόγραμμα εξημέρωσης που ξεκίνησε το 1959 και τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει απήχηση ως κατοικίδιο σε κάποια κράτη, με τιμή απόκτησης γύρω στα 7.000 ευρώ. Για σχετικές πληροφορίες, δείτε το άρθρο Εξημερωμένη κόκκινη αλεπού. Εκτός από αυτήν, τα μοναδικά άλλα είδη που θεωρούνται κατάλληλα και χρησιμοποιούνται ως κατοικίδια είναι η Αλεπού Φενέκ και η Αρκτική αλεπού.

Κουλτούρα σχετικά με την αλεπού

Εξαιτίας της συνήθειας της αλεπούς να ζει κοντά στα χωριά, έχει συνδεθεί με πολλές ιστορίες και παραμύθια πολλών πολιτισμών. Είναι επίσης γνωστή και δημοφιλής για τη μεγάλη της πονηριά, σε τέτοιο βαθμό ώστε να υπάρχει διεθνώς η χαρακτηριστική φράση «Είναι πονηρός σαν αλεπού».

Ιστορικό παράδειγμα χρήσης αυτής της φράσης, ήταν για τον Έρβιν Γιόχαν Όιγκεν Ρόμ(μ)ελ (γερμανικά: Erwin Johann Eugen Rommel), Στρατάρχης του Γ΄ Ράιχ και ένας από τους ικανότερους στρατιωτικούς ηγέτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τις ικανότητές του αυτές, του είχε αποδοθεί το προσωνύμιο «Αλεπού της Ερήμου» (αγγλικά: «Desert Fox»).

Παραπομπές

↑ Linnaeus, Carl (1758). «Canis Vulpes». Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (in Latin). Vol. Tomus I (decima, reformata ed.). Holmiae: Laurentius Salvius. p. 40.

Βιβλιογραφία

Ronald M. Nowak: Walker’s mammals of the world. 6. Auflage. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Αλεπού

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
αλεπού

[1] Linnaeus, Carl (1758). «Canis Vulpes». Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (in Latin). Vol. Tomus I (decima, reformata ed.). Holmiae: Laurentius Salvius. p. 40.

[1]