Sidereus Nuncius
Το Sidereus Nuncius (λατινική φράση που σημαίνει «Αστρικός αγγελιοφόρος» ή «Αστρικό μήνυμα»[2]) είναι σύντομη πραγματεία αστρονομίας του Γαλιλαίου, γραμμένη στη νεότερη λατινική, που εκδόθηκε στις 13 Μαρτίου 1610.[3] Αυτή ήταν η πρώτη στην ιστορία έκδοση επιστημονικού έργου βασισμένου σε παρατηρήσεις που έγιναν με τηλεσκόπιο. Περιέχει τα αποτελέσματα των πρώτων παρατηρήσεων της Σελήνης, με την ανακάλυψη των βουνών της, των χιλιάδων αστέρων που είναι αόρατοι με γυμνό μάτι και των μεγάλων δορυφόρων του πλανήτη Δία (των «άστρων των Μεδίκων», όπως τους ονόμασε ο Γαλιλαίος).[4]
 Η πρώτη σελίδα της 1ης εκδόσεως (1610) | |
| Συγγραφέας | Γαλιλαίος Γαλιλέι |
|---|---|
| Γλώσσα | νεότερη λατινική |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 13 Μαρτίου 1610 |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1610[1] |
| Μορφή | πραγματεία αστρονομίας |
| Θέμα | αστρονομία |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Κάθε αντίγραφο της αρχικής εκδόσεως αποτελεί πολύτιμο σπάνιο βιβλίο, η τιμή του οποίου (με βάση πώληση σε δημοπρασία τον Δεκέμβριο του 2010) ανέρχεται περίπου σε 630.000 ευρώ.[5]
Το τηλεσκόπιο
ΕπεξεργασίαΠαρότι δεν είναι σαφές το ποιος κατασκεύασε το πρώτο τηλεσκόπιο, η εφεύρεσή του αποδίδεται γενικά στον Χανς Λιπερσέι. Το όργανο αυτό επιτρέπει στον χρήστη του να βλέπει μακρινά αντικείμενα σαν να ήταν πολύ πιο κοντά του. Ο Γαλιλαίος ήταν ένας από τους πρώτους (αν όχι ο πρώτος) που παρατήρησε με τηλεσκόπιο και περιέγραψε ουράνια σώματα. Το ένα από τα «οπτικά κανόνια» του Γαλιλαίου (έτσι τα αποκαλούσε) προσέφερε μεγεθύνσεις 8 ως 10 φορές και είχε φακούς κατασκευασμένους από τον ίδιο.[6] Αυτές οι μεγεθύνσεις αυξήθηκαν στο 20x στο τηλεσκόπιο με το οποίο έγιναν οι παρατηρήσεις που περιγράφονται στο Sidereus Nuncius.[7]
Περιεχόμενο
Επεξεργασία
Το Sidereus Nuncius περιέχει περισσότερα από 70 σχέδια και διαγράμματα της Σελήνης, κάποιων αστερισμών, όπως ο Ωρίων, ο Ταύρος με τις Πλειάδες, και οι τεσσάρων μεγάλων δορυφόρων του Δία. Το κείμενο αποτελείται από περιγραφές, ερμηνείες και θεωρίες των παρατηρήσεων.
Σελήνη
ΕπεξεργασίαΠαρατηρώντας τη Σελήνη ο Γαλιλαίος διέκρινε ότι η γραμμή που διαχωρίζει τη σεληνιακή ημέρα από τη νύκτα ήταν ακανόνιστη εκεί όπου διέσχιζε τις ανοιχτόχρωμες περιοχές της Σελήνης. Από αυτό συμπέρανε ότι οι μεν σκουρόχρωμες περιοχές («θάλασσες») είναι επίπεδες, ενώ οι ανοιχτόχρωμες ήταν τραχιές και ορεινές. Βασίζοντας την εκτίμησή του στην απόσταση των σεληνιακών βουνοκορφών που φωτίζονταν από το ηλιακό φως από τη μέση γραμμή ημέρας-νύκτας, προσδιόρισε με αρκετή ακρίβεια το ύψος των σεληνιακών βουνών σε τουλάχιστον 4 μίλια (πάνω από 6 χιλιόμετρα). Τα σχέδιά του της σεληνιακής επιφάνειας απετέλεσαν μια καινοτόμο μορφή οπτικής παρουσιάσεως, πέρα από το ότι διαμόρφωσαν τον κλάδο της σεληνογραφίας, δηλαδή της μελέτης των φυσικών χαρακτηριστικών της επιφάνειας της Σελήνης.[4]
Αστέρες
Επεξεργασία
Ο Γαλιλαίος ανέφερε ότι είδε τουλάχιστον δεκαπλάσιο αριθμό αστέρων με το τηλεσκόπιο από ό,τι με το γυμνό μάτι. Δημοσίευσε αστρικούς χάρτες της περιοχής της Ζώνης του Ωρίωνα και του αστρικού σμήνους των Πλειάδων, που έδειχναν κάποιους από τους νέους αστέρες που είχε ανακαλύψει. Με γυμνό μάτι οι περισσότεροι παρατηρητές μπορούσαν να διακρίνουν μόνο 6 αστέρες στις Πλειάδες, ενώ μέσα από το τηλεσκόπιό του ο Γαλιλαίος μπορούσε να δει 35. Κι όταν έστρεψε το τηλεσκόπιό του στον Ωρίωνα, μπόρεσε να διακρίνει 80 αστέρες αντί των εννέα που διακρίνονταν με γυμνό μάτι. Στο Sidereus Nuncius ο Γαλιλαίος σχεδίασε αυτές τις δύο περιοχές διακρίνοντας ανάμεσα στους αστέρες που διακρίνονταν χωρίς το τηλεσκόπιο και σε αυτούς που φαίνονταν μόνο με αυτό.[8] Επίσης, όταν παρατήρησε κάποιους από τους «νεφελώδεις» αστέρες στον κατάλογο του Πτολεμαίου, είδε ότι στην πραγματικότητα αποτελούνταν από πολλούς μικρούς αστέρες ο καθένας. Συμπέρανε έτσι ότι τα νεφελώματα και ο Γαλαξίας ήταν «συγκεντρώσεις αναρίθμητων αστέρων ομαδοποιημένων σε σμήνη», τα οποία ήταν υπερβολικά μικρά και μακρινά για να ξεχωρίσουμε μεμονωμένους αστέρες αυτών με γυμνό μάτι.[7]
Δορυφόροι του Γαλιλαίου («άστρα των Μεδίκων»)
Επεξεργασία
Στο τελευταίο μέρος του Sidereus Nuncius ο Γαλιλαίος αναφέρει την ανακάλυψη από αυτόν τεσσάρων αστρικών σωμάτων που φαινόταν να σχηματίζουν μια ευθεία γραμμή πολύ κοντά στον Δία. Την πρώτη νύκτα, όπως γράφει, διέκρινε μία γραμμή τριών μικρών αστέρων κοντά στον Δία, παράλληλη με την εκλειπτική. Τις επόμενες νύκτες βρίσκονταν σε διαφορετική διάταξη και είχε προστεθεί ένα τέταρτο άστρο.[9] Σε όλο το κείμενο της ενότητας, ο Γαλιλαίος δίνει εικόνες των σχετικών θέσεων του Δία και των συνοδών αυτών σωμάτων σε διαφορετικές νύκτες από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι τις αρχές Μαρτίου του 1610. Το γεγονός ότι μετέβαλλαν τις θέσεις τους ως προς τον Δία από νύχτα σε νύχτα και όμως εμφανίζονταν πάντα στην ίδια ευθεία γραμμή κοντά του, έπεισε τον Γαλιλαίο ότι εκτελούσαν τροχιά γύρω από τον Δία. Στις 11 Ιανουαρίου, μετά από τέσσερις νύκτες παρατηρήσεων, έγραψε:
- «Για τον λόγο αυτό συμπέρανα και αποφάσισα χωρίς δισταγμό, ότι υπάρχουν τρεις αστέρες στα ουράνια που κινούνται γύρω από τον Δία, όπως η Αφροδίτη και ο Ερμής κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Κάτι που σε βάθος χρόνου έγινε ξεκάθαρο σαν το φως της ημέρας από πολυάριθμες μετέπειτα παρατηρήσεις. Οι παρατηρήσεις αυτές απέδειξαν επίσης ότι υπάρχουν όχι μόνο τρία, αλλά τέσσερα ιδιόμορφα αστρικά σώματα που εκτελούν τις περιφορές τους περί τον Δία... Οι περιφορές είναι τόσο γρήγορες, ώστε ένας παρατηρητής μπορεί γενικώς να καταγράψει διαφορές στις θέσεις τους κάθε ώρα.»[10]
Στα σχεδιάσματά του, ο Γαλιλαίος χρησιμοποίησε έναν ανοικτό κύκλο για να συμβολίσει τον Δία και αστερίσκους για να συμβολίσει τα 4 σώματα, δείχνοντας έτσι ότι υπήρχε μια διαφορά ανάμεσα στους δύο αυτούς τύπους ουράνιων σωμάτων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Γαλιλαίος χρησιμοποιούσε τους όρους «πλανήτης» και «αστέρας» αδιακρίτως, και ότι «αμφότεροι οι όροι ήσαν σωστοί στην επικρατούσα αριστοτελική ορολογία.»[11]
Κατά την εποχή που εκδόθηκε το Sidereus Nuncius ο Γαλιλαίος ήταν μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας και είχε πρόσφατα υπογράψει ένα ισόβιο συμβόλαιο ως κατασκευαστής ισχυρότερων τηλεσκοπίων. Επιθυμούσε να επιστρέψει στη Φλωρεντία και, ελπίζοντας να κερδίσει κάποια χορηγία από εκεί, αφιέρωσε το Sidereus Nuncius στον παλαιό μαθητή του και τότε Μέγα Δούκα της Τοσκάνης, Κόζιμο Β΄ των Μεδίκων. Επιπροσθέτως, ονόμασε τους τέσσερις δορυφόρους του Δία που ανεκάλυψε «άστρα των Μεδίκων» προς τιμή των ισάριθμων αδελφών του Οίκου των Μεδίκων. Αυτό τον βοήθησε να πάρει τη θέση του «Πρώτου Μαθηματικού και Φιλοσόφου» των Μεδίκων στο Πανεπιστήμιο της Πίζας.[7] Τελικώς, η ονοματοδοσία του για τους δορυφόρους δεν επεκράτησε, καθώς αναφέρονται σήμερα συλλογικά ως «Δορυφόροι του Γαλιλαίου», ενώ έχουν ο καθένας και ιδιαίτερο όνομα.
Αποδοχή
ΕπεξεργασίαΟι αντιδράσεις στο Sidereus Nuncius, που κυμαίνονταν από έπαινο και εχθρότητα μέχρι δυσπιστία, απλώθηκαν σύντομα σε όλη την Ιταλία. Πολλά ποιήματα και κείμενα δημοσιεύθηκαν που εξέφραζαν εκτίμηση για τη νέα μορφή της αστρονομικής επιστήμης. Τρία έργα τέχνης δημιουργήθηκαν με επιδράσεις από το βιβλίο αυτό του Γαλιλαίου: «Η φυγή στην Αίγυπτο» του Γερμανού ζωγράφου Άνταμ Ελσάιμερ (1610), η «Ανάληψη της Παρθένου» του Τσιγκόλι (1612) και η «Θεϊκή σοφία» του Αντρέα Σάκκι (1631).[7] Από την άλλη, η ανακάλυψη των «άστρων των Μεδίκων» συνάρπασε άλλους αστρονόμους, που θέλησαν να δουν οι ίδιοι τους δορυφόρους για να κρίνουν από μόνοι τους. Τέθηκαν έτσι τα θεμέλια «για τη σύγχρονη επιστημονική απαίτηση της πειραματικής επαναληψιμότητας από ανεξάρτητους ερευνητές. Οι έννοιες της επαληθεύσεως και της διαψευσιμότητας γεννήθηκαν με το Sidereus Nuncius.»[11]
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι και κοινότητες δυσπιστούσαν. Μια συνήθης αντίδραση στην ανακάλυψη των δορυφόρων του Δία ήταν ο ισχυρισμός ότι το τηλεσκόπιο είχε ελάττωμα στον φακό και δημιουργούσε ανύπαρκτα φωτεινά σημεία και είδωλα, και ότι επομένως οι δορυφόροι δεν υπήρχαν.[11] Το γεγονός ότι στην αρχή ελάχιστοι μπορούσαν να δουν και να επιβεβαιώσουν εκείνα που είχε παρατηρήσει ο Γαλιλαίος επέτρεπε την υπόθεση ότι η οπτική θεωρία της εποχής «δεν μπορούσε να αποδείξει ξεκάθαρα ότι το όργανο δεν εξαπατούσε τις αισθήσεις».[12] Δίνοντας στους τέσσερις δορυφόρους το ονόμα των Μεδίκων και πείθοντας τον Μέγα Δούκα Κόζιμο Β΄ για τις ανακαλύψεις του, ο Γαλιλαίος κατέστησε την υπεράσπισή τους κρατικό ζήτημα. Ο Moran σημειώνει: «η ίδια η αυλή βρέθηκε αναμεμιγμένη ενεργώς στην προσπάθεια να επιβεβαιωθούν οι παρατηρήσεις του Γαλιλαίου, πληρώνοντάς τον από το κρατικό θησαυροφυλάκιο για να κατασκευάσει διόπτρες που μπορούσαν να σταλούν δια της διπλωματικής οδού στις κυριότερες αυλές της Ευρώπης».
Αρκετοί αστρονόμοι, όπως οι Τόμας Χάριοτ, Ζοζέφ Γκωλτιέ ντε λα Βατέλ (Joseph Gaultier de la Vatelle), Νικολά-Κλωντ Φαμπρί ντε Πεϊρέσκ και Σίμων Μάριος, δημοσίευσαν επιβεβαιώσεις της υπάρξεως των «άστρων των Μεδίκων» μετά την επανεμφάνιση του Δία στον νυκτερινό ουρανό το φθινόπωρο του 1610. Ο Μάριος, Γερμανός αστρονόμος και μαθητής του Τύχωνος, υπήρξε ο πρώτος που δημοσίευσε βιβλίο των παρατηρήσεών του. Επιτέθηκε στον Γαλιλαίο στο Mundus Jovialis (1614), επιμένοντας ότι είχε ανακαλύψει τους τέσσερις δορυφόρους του Δία πριν από τον Ιταλό επιστήμονα και ότι τους παρατηρούσε από το 1609. Ο Μάριος πίστευε ότι για τον λόγο αυτό είχε το δικαίωμα να τους δώσει αυτός επίσημα ονόματα, οπότε τους έδωσε τα ονόματα των μυθικών ερωτικών κατακτήσεων του Δία: Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης και Καλλιστώ. Αλλά ο Γαλιλαίος δεν ταράχθηκε: επεσήμανε ότι, όντας εκτός της (Ρωμαιοκαθολικής) Εκκλησίας, ο Μάριος δεν είχε υιοθετήσει το Γρηγοριανό ημερολόγιο και χρησιμοποιούσε ακόμα το «παλιό». Και η νύκτα κατά την οποία ο Γαλιλαίος παρατήρησε για πρώτη φορά τους δορυφόρους του Δία ήταν η 7η Ιανουαρίου 1610 με το Γρηγοριανό, αλλά η 28η Δεκεμβρίου 1609 με το παλιό ημερολόγιο (ο Μάριος ισχυριζόταν ότι είχε πρωτοπαρατηρήσει τους δορυφόρους στις 29 Δεκεμβρίου 1609)[11] Ωστόσο, παρά το ότι ο Γαλιλαίος είχε πράγματι ανακαλύψει πρώτος τους 4 δορυφόρους πριν από τον Σίμωνα Μάριο, οι ονομασίες του δεύτερου επεκράτησαν για αυτούς: Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης και Καλλιστώ.
Το έργο και οι θέσεις του Ρωμαιοκαθολικισμού
ΕπεξεργασίαΗ σχεδίαση από τον Γαλιλαίο μιας Σελήνης που δεν ήταν τέλεια σφαίρα, αλλά είχε «ατέλειες» (βουνά) ερχόταν σε αντίθεση με την κοσμολογική περιγραφή του Αριστοτέλους, κατά την οποία τα ουράνια σώματα ήταν τέλειες και αμετάβλητες σφαίρες, αποτελούμενες από την πεμπτουσία.
Πριν από την έκδοση του Sidereus Nuncius, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεχόταν το Ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου ως μία μαθηματική υπόθεση για τη διευκόλυνση των υπολογισμών, και όχι ως πραγματικότητα.[13] Αλλά όταν ο Γαλιλαίος άρχισε να μιλά για το Ηλιοκεντρικό σύστημα ως τη φυσική πραγματικότητα και όχι θεωρία, εισήγαγε «ένα πιο χαοτικό σύστημα, μια έλλειψη οργάνωσης όχι και τόσο θεϊκή».[14] Το Κοπερνίκειο σύστημα, του οποίου το αληθές πίστεψε ο Γαλιλαίος, ερχόταν σε αντίθεση με χωρία της Αγίας Γραφής.[14]
Η σύγκρουση του Γαλιλαίου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που άρχισε τότε κατέληξε το 1633 στην καταδίκη του σε ένα είδος «κατ' οίκον» περιορισμού από την Ιερά Εξέταση.[4]
Μεταφράσεις
ΕπεξεργασίαΣτην αγγλική
Επεξεργασία- Albert Van Helden (μετάφρ., εισαγωγή, επίλογος και σημειώσεις): Galileo Galilei, Sidereus Nuncius, or The Sidereal Messenger, The University of Chicago Press, 1989, xiii + 127 σελ., ISBN 978-0226279039
- Edward Stafford Carlos (μεταφράσεις με εισαγωγή και σημειώσεις): The Sidereal messenger of Galileo Galilei, and a part of the preface to Kepler's Dioptrics. Waterloo Place, Ιανουάριος 1880, 148 σελ., ISBN 978-1151499646
- William R. Shea & Tiziana Bascelli (μετάφρ. από τη λατινική William Shea, εισαγωγή και σημειώσεις των William Shea και Tiziana Bascelli): Galileo’s Sidereus Nuncius or Sidereal Message, Science History Publications/USA, Sagamore Beach (MA) 2009, viii + 115 σελ., ISBN 978-0-88135-375-4
- Stillman Drake: Telescopes, Tides, and Tactics: A Galilean Dialogue about The Starry Messenger and Systems of the World, including translation of Galileo’s Sidereus Nuncius, University Of Chicago Press, Λονδίνο 1983, 256 σελ., ISBN 978-0226162317
Στη γαλλική
Επεξεργασία- Isabelle Pantin: Sidereus Nuncius: Le Messager Celeste, εκδ, Belles Lettres, Παρίσι 1992, ASIN B0028S7JLK
- Fernand Hallyn: Le messager des étoiles, εκδ. Points, Γαλλία 1992, ISBN 978-2757812259
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Arthur Berry: «A Short History of Astronomy» (Βρετανικά αγγλικά) John Murray. Λονδίνο. 1898.
- ↑ Rosen, Edward: «The Title of Galileo's Sidereus nuncius», Isis, τόμ. 41, No. 3/4 (Δεκέμβριος 1950), σσ. 287-289, The University of Chicago Press για την History of Science Society.
- ↑ «A Very Rare Book». The New Yorker. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2016.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Raphael, Renée: «Sidereus nuncius; or, A Sidereal Message, by Galileo Galilei», Isis, τόμ. 101, No. 3 (Σεπτέμβριος 2010), σσ. 644-645, The University of Chicago Press για την History of Science Society.
- ↑ Topping, Alexandra (2 Δεκεμβρίου 2010). «Christie's New York - Beautiful Evidence: The Library of Edward Tufte Lot 13».
- ↑ Righini, A.: «The telescope in the making, the Galileo first telescopic observations», Proceedings Of The International Astronomical Union (2010), τόμ. 6, τεύχ. 269, σσ. 27-32.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Byard, M.M.: «A New Heaven: Galileo and the Artists», 1988. History Today, τόμ. 38(2), σελ. 30.
- ↑ Spiller, Elizabeth A. (2000). «Reading through Galileo's Telescope: Margaret Cavendish and the Experience of Reading». Renaissance Quarterly (The University of Chicago Press για λογαριασμό της Renaissance Society of America) 53 (1): 192–221. doi:. https://archive.org/details/sim_renaissance-quarterly_spring-2000_53_1/page/192.
- ↑ Galileo trans Carlos, 1880, σελ. 45.
- ↑ Galileo trans Carlos, 1880, σελ. 47.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Mendillo, M.: «The Appearance of the Medicean Moons in 17th Century Charts and Books — How Long Did It Take?», 2010, Proceedings Of The International Astronomical Union, 6(S269), σελ. 33.
- ↑ Moran, B.: «Sidereus-Nuncius, or the Sidereal Messenger - Galilei, G.», n.d. Annals Of Science, τόμος 47(5), σσ. 525-526.
- ↑ Gattei, Stefano: Book Reviews on the History of Science, Δεκέμ. 2012. Museo Galileo.
- ↑ 14,0 14,1 [1] Sparknotes.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Sidereus Nuncius (1610). Φωτογραφημένη η α΄ έκδοση στο rarebookroom.org.
- Sidereus Nuncius, Το βιβλίο στη λατινική σε html
- Sidereus nuncius (Adams.5.61.1), πλήρης ψηφιακή έκδοση στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Κέιμπριτζ