λεωφόρος

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	η	λεωφόρος	οι	λεωφόροι
γενική	της	λεωφόρου	των	λεωφόρων
αιτιατική	τη	λεωφόρο	τις	λεωφόρους
κλητική		λεωφόρε (λεωφόρο)		λεωφόροι
Κατηγορία όπως «ήπειρος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

λεωφόρος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική λεωφόρος < λεώς (λαός) + -φόρος

Προφορά

ΔΦΑ : /le.oˈfo.ɾos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : λε‐ω‐φό‐ρος

Ουσιαστικό

λεωφόρος θηλυκό

• οδός μεγάλου μήκους και πλάτους, συχνά με πολλές λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση

Συγγενικά

με λεωφορ-

• αερολεωφορείο
• λεωφορειάκι
• λεωφορειακός
• λεωφορειάρα
• λεωφορειατζής
• λεωφορείο & συγγενικά
• λεωφορειόδρομος
• λεωφορειολωρίδα
• λεωφορειούχος
• υπερλεωφόρος

→ και δείτε τις λέξεις λαός και φέρω

Δείτε επίσης

• Ε όπως στο διεθνές δίκτυο Ε-οδών στη Βικιπαίδεια 

• λεωφόρος στη Βικιπαίδεια 

Μεταφράσεις

    λεωφόρος

αγγλικά : avenue (en), boulevard (en) γαλλικά : avenue (fr), boulevard (fr) γερμανικά : Boulevard (de) εσπεράντο : avenuo (eo), bulvardo (eo) ισπανικά : avenida (es) ιταλικά : viale (it) ουκρανικά : проспект (uk) (prospékt) πολωνικά : aleja (pl) ρουμανικά : cale (ro), bulevard (ro) φινλανδικά : tie (fi)

Πηγές

• λεωφόρος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• λεωφόρος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
• Όροι με λεωφορ- — Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη ISBN:960-231-097-9 & online @greek-language.gr (συντομογραφίες, αστερίσκος για λέξεις στη λογοτεχνία)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

→ γένη	αρσενικό & θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ/ἡ	λεωφόρος	τὸ	λεωφόρον
γενική	τοῦ/τῆς	λεωφόρου	τοῦ	λεωφόρου
δοτική	τῷ/τῇ	λεωφόρῳ	τῷ	λεωφόρῳ
αιτιατική	τὸν/τὴν	λεωφόρον	τὸ	λεωφόρον
κλητική ὦ!		λεωφόρε		λεωφόρον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ/αἱ	λεωφόροι	τὰ	λεωφόρᾰ
γενική	τῶν	λεωφόρων	τῶν	λεωφόρων
δοτική	τοῖς/ταῖς	λεωφόροις	τοῖς	λεωφόροις
αιτιατική	τοὺς/τὰς	λεωφόρους	τὰ	λεωφόρᾰ
κλητική ὦ!		λεωφόροι		λεωφόρᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	λεωφόρω	τὼ	λεωφόρω
γεν-δοτ	τοῖν	λεωφόροιν	τοῖν	λεωφόροιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δύσκολος' όπως «τοξοβόλος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

λεωφόρος < (λεώς) λεω- + -φόρος & και ουσιαστικοποιημένο θηλυκό

Επίθετο

λεωφόρος, -ος, -ον

• ιωνικός και αττικός τύπος του λαοφόρος: που μεταφέρει το λαό, που αναφέρεται στη μετακίνηση του λαού

  ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 1 (Κλειώ), 187.1

  ὑπὲρ τῶν μάλιστα λεωφόρων πυλέων τοῦ ἄστεος τάφον ἑωυτῇ κατεσκευάσατο μετέωρον ἐπιπολῆς αὐτέων τῶν πυλέων, ἐνεκόλαψε δὲ ἐς τὸν τάφον γράμματα λέγοντα τάδε·

  Πάνω από την πιο πολυσύχναστη πύλη της πόλης ετοίμασε έναν τάφο για τον εαυτό της ψηλά, να εξέχει από την πύλη, και σκάλιξε πάνω στον τάφο γράμματα που έλεγαν τα εξής:

  Μετάφραση (1964): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

  ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ῥῆσος, στίχ. 881 @scaife.perseus

  θάπτειν κελεύθου λεωφόρου πρὸς ἐκτροπάς.

  ※  2ος κε αιώνας ⌘ Ἀρριανός, Ἀνάβασις Ἀλεξάνδρου, 3.21.4

  τούτους δὲ πιστοὺς εἶναι Δαρείῳ, καὶ εἴργειν μὲν τὰ γιγνόμενα οὐ δυνατοὺς εἶναι, ἐκτραπέντας δὲ ἔξω τῆς λεωφόρου ὁδοῦ ὡς ἐπὶ τὰ ὄρη ἰέναι κατὰ σφᾶς, οὐ μετέχοντας τοῖς ἀμφὶ Βῆσσον τοῦ ἔργου.

  αυτοί παρέμειναν πιστοί στον Δαρείο, αλλά, επειδή δεν μπορούσαν να εμποδίσουν όσα γίνονταν, άφησαν τον κεντρικό δρόμο και στράφηκαν προς τα βουνά, χωρίς να αναμιχθούν στο πραξικόπημα των ανθρώπων του Βήσσου.

  Μετάφραση (1986, 1998): Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. @greek‑language.gr

Ουσιαστικό

λεωφόρος, -ου θηλυκό

1. δημόσιος δρόμος (εννοείται ουσιαστικό όπως ἡ ὁδός)

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Νόμοι, 6, 763c (763c-763d) @scaife.perseus

   μιμούμενοι ἐκείνους τῶν τε ὁδῶν ἐπιμελούμενοι τῶν κατὰ τὸ ἄστυ καὶ τῶν ἐκ τῆς χώρας λεωφόρων εἰς τὴν πόλιν ἀεὶ τεταμένων καὶ τῶν οἰκοδομιῶν, ἵνα κατὰ νόμους γίγνωνται πᾶσαι,

   ※  1ος/2ος κε αιώνας ⌘ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς, 30.3

   διαταραχθεὶς οὖν ὁ Θεμιστοκλῆς προσευξάμενος τῇ θεῷ τὴν μὲν λεωφόρον ἀφῆκεν, ἑτέρᾳ δὲ περιελθὼν καὶ παραλλάξας τὸν τόπον ἐκεῖνον ἤδη νυκτὸς οὔσης κατηυλίσατο.

   Ο Θεμιστοκλής τότε πολύ ταραγμένος προσευχήθηκε στη θεά. Έπειτα προχώρησε αφήνοντας το μεγάλο δρόμο και αφού έκαμε γύρο από άλλο δρόμο και πέρασε από εκείνο το μέρος, τον βρήκε πια η νύχτα και σταμάτησε να ξεκουραστεί.

   Μετάφραση (1965): Μιχ. Χ Οικονόμου. Αθήνα: ΟΕΔΒ & σε αγκύλες, χωρία που παραλήφθηκαν@greek‑language.gr

   ※  2ος αιώνας ⌘ Παυσανίας, Ἑλλάδος περιήγησις/Ἀρκαδικά, 8.11.1 @scaife.perseus

   Μαντινεῦσι δὲ ὅροι πρὸς Τεγεάτας εἰσὶν ὁ περιφερὴς ἐν τῇ λεωφόρῳ βωμός.

2. (μεταφορικά) η πόρνη (Ανακρέων, Απόσπασμα 157)

Πηγές

• λεωφόρος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• λεωφόρος, λαοφόρος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.