Sistéma sulàr
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al Sistéma sulàr 'l è 'n sistéma planetàri ch'al mét insém soquànt còrp celèst tgnû in òrbita da la fòrsa 'd gravità dla sò stéla ch'l è 'l Sōl.
Al gh'à 'n diamétar ad 200 UA a 'l incìrca e 'l s cata in dal bras 'd Uriòṅ in dla Via dal Lat, urbitànd intór'n a 'l sèntar galàtic luntàṅ ad 30.000 a.l. e na sveltésa 'd 230 km/s.
I gh fànan part al Sōl, che da par lò al pōl cuntàr su 'l 99,9% ad tuta la masa dal sistéma, da òt pianēd (quàtar maśagnóś davśèṅ a la sò stéla: Mercùri, Vènar, la Tèra e Mart e quàtar gasóś più luntàṅ: Giôv, Satùran, Uràṅ e Netûn, chi ùltim dū chè cgnusû anc cuma “gigànt giasâ”), da sinc pianēd nâṅ (Ceres in dla fasa prinsipàla di asteròid, Plutòṅ, Haumea, Makemake e Eris), da i sò satèlit naturài e da dimóndi àtar còrp più cic cuma gl'asteròid (ch'i s càtan specialmènt fra dū sintùri 'd asteròid, qvéla dla fasa prinsipàla e qvéla 'd Kuiper), al cuméti, i meteoroîd e la pólvra interplanetària.
Al vènt sulàr, un flus ad plaśma ch'al s fórma ad cuntìnuv quànd la curóna sulàra la sa ślarga, 'l è dapartùt in dal sistéma sulàr.