Stófa
|
C'l artìcol chè 'l è scrit in
Carpśàn |
La stófa l'è cal manufàt custruî tesènd dū sfilsi 'd fîl perpendiculèri tra lōr: 'l urdî u cadèina (spianèda 'd fìl tut in cla diresiòun vertichèla), e la trâma, ùnic fîl ch' a gh' pàsa da mèś, avanti e indrē, anca in piò manéri diferèinti.
La stófa 'd lung al tèimp
El stófi i tàchen a vgnîr lavurèdi infìn da 'l neolìtic, vist che i archiòlug i àn catè di rést sicûr ed tlèr ed tesidûra in cal perìod acsè luntàṅ.
Anca la sernidùra di materiē da tèser, la cumpagnarà la stòria 'dla tesidûra: el prìmi fîbri druèdi i éren stèdi quìli ch' a s' cavèva dai fùst e dintòr'n ai sèm ed soquànti piànti cum' al lèin, la càṅva, la jùta, la râfia e vìa descurènd. Man a man ch' l' òm primitìv al tgnarà 'drē al bésti, dòunca al cavarà dala lôr pelìsa cal fîbri tèsil ch' a gh' cunvgnarà, cùma la lana dal pégri, dal chèvri, dai camē, dai cunìi u incòri in Cina la séda dai bòś edla parpàia 'dla spēs Bombyx mori.
El diferèinti qualitê 'd stófa
Stófi elementêr
A s' dìś che na stófa l'è 'lementêr quànd l'è costruìda cun na sola trâma e 'n sól urdî, e la n' gh' à brìśa di śvùj 'd decorasiòun tisùdi:
Stófi elementêr
- tela: la manéra piò elementêr 'd catèr tresê 'l urdî e la trâma.
- taftà: tela 'd séda, sutìla e brilànta.
- urbêśa: pan fulê, tìpic edla Sardègna.
- pan caśintèin: pan ratinê, tìpic edla Tuscàna.
- pan gròs ed Berg'm: pan fulê, tìpic ed Bèrghem.
- mùsla: alśéra, tendra e trasparèinta.
- georgette: séda p'r élta sarturìa.
- chiffòṅ: vēl in séda, dimòndi 'lśér e trasparèint.
- urgànśa: in séda u polièster, trasparèinta.
- cretòna: in cutòun pēś e robùst.
- batìsta: tela alśéra 'd lèin u cutòun.
- seersucker: tela in cutòun, cun 'na risadûra in 'dl urdî.
- calicot: tela tìpica dl' India.
Stófi uvrèdi cichi
El decorasiòun i s' càten cun dal śligadùri 'd trâma tùti in fìla:
- sàia
- rêś
- ghèrśi
- fustâgn
- denìm: al tisû di blue-jeans.
- tartàṅ
- tweed
- tela Bandéra: p'r al ricâm Bandéra.
- Gabardèin
- tela Aida: p'r al ricâm in dû a gh' è da cuntèr i fîl.
- emiàna
Stófi cumpòsti o uvrèdi
'L è cla stófa indû i disègn i nn'în mìa stampê mo invéci ricavê cun al tresamèint di fîl colorê. L'è ricavèda da più urdî e più trami ch'i lavór'n insèm:
- lampàs: stófa antìga, antenèda dal bruchê.
- vlû: stófa quacèda in na manéra regolêr da di plùc tajê fin fin.
- spùgna: stófa cun di rundlèin cìc ed fil tùt in sìma ch' i gh' dàn 'na grànd' asorbèinsa.
- piqué
- vèlcher: na còpia 'd dū stófi: ùna ed spugnèta e cl'ètra cun di micro-rampèin ed plàstica.
- damàsc: al fa pèrt del stófi uvrèdi, anca s'la gh' à un sòl urdî e na trâma da per lē.
Vôś lighèdi
- urdî
- trâma
- tesidûra
- tlèr ed tesidûra
- tlèr a pēś
- tlèr vertichêl
- tlèr 'riśontêl
- tlèr jacquard
- tlèr mecaniśê