ñiy
Quechua
editAlternative forms
editNoun
editñiy
Declension
editdeclension of ñiy
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | ñiy | ñiykuna |
| accusative | ñiyta | ñiykunata |
| dative | ñiyman | ñiykunaman |
| genitive | ñiypa | ñiykunap |
| locative | ñiypi | ñiykunapi |
| terminative | ñiykama | ñiykunakama |
| ablative | ñiymanta | ñiykunamanta |
| instrumental | ñiywan | ñiykunawan |
| comitative | ñiynintin | ñiykunantin |
| abessive | ñiyninnaq | ñiykunannaq |
| comparative | ñiyhina | ñiykunahina |
| causative | ñiyrayku | ñiykunarayku |
| benefactive | ñiypaq | ñiykunapaq |
| associative | ñiypura | ñiykunapura |
| distributive | ñiyninka | ñiykunanka |
| exclusive | ñiylla | ñiykunalla |
possessive forms of ñiy
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyniy | ñiyniykuna |
| accusative | ñiyniyta | ñiyniykunata |
| dative | ñiyniyman | ñiyniykunaman |
| genitive | ñiyniypa | ñiyniykunap |
| locative | ñiyniypi | ñiyniykunapi |
| terminative | ñiyniykama | ñiyniykunakama |
| ablative | ñiyniymanta | ñiyniykunamanta |
| instrumental | ñiyniywan | ñiyniykunawan |
| comitative | ñiyniynintin | ñiyniykunantin |
| abessive | ñiyniyninnaq | ñiyniykunannaq |
| comparative | ñiyniyhina | ñiyniykunahina |
| causative | ñiyniyrayku | ñiyniykunarayku |
| benefactive | ñiyniypaq | ñiyniykunapaq |
| associative | ñiyniypura | ñiyniykunapura |
| distributive | ñiyniyninka | ñiyniykunanka |
| exclusive | ñiyniylla | ñiyniykunalla |
qampa - second-person singular
| qampa (your) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyniyki | ñiyniykikuna |
| accusative | ñiyniykita | ñiyniykikunata |
| dative | ñiyniykiman | ñiyniykikunaman |
| genitive | ñiyniykipa | ñiyniykikunap |
| locative | ñiyniykipi | ñiyniykikunapi |
| terminative | ñiyniykikama | ñiyniykikunakama |
| ablative | ñiyniykimanta | ñiyniykikunamanta |
| instrumental | ñiyniykiwan | ñiyniykikunawan |
| comitative | ñiyniykintin | ñiyniykikunantin |
| abessive | ñiyniykinnaq | ñiyniykikunannaq |
| comparative | ñiyniykihina | ñiyniykikunahina |
| causative | ñiyniykirayku | ñiyniykikunarayku |
| benefactive | ñiyniykipaq | ñiyniykikunapaq |
| associative | ñiyniykipura | ñiyniykikunapura |
| distributive | ñiyniykinka | ñiyniykikunanka |
| exclusive | ñiyniykilla | ñiyniykikunalla |
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiynin | ñiyninkuna |
| accusative | ñiyninta | ñiyninkunata |
| dative | ñiyninman | ñiyninkunaman |
| genitive | ñiyninpa | ñiyninkunap |
| locative | ñiyninpi | ñiyninkunapi |
| terminative | ñiyninkama | ñiyninkunakama |
| ablative | ñiyninmanta | ñiyninkunamanta |
| instrumental | ñiyninwan | ñiyninkunawan |
| comitative | ñiyninintin | ñiyninkunantin |
| abessive | ñiyninninnaq | ñiyninkunannaq |
| comparative | ñiyninhina | ñiyninkunahina |
| causative | ñiyninrayku | ñiyninkunarayku |
| benefactive | ñiyninpaq | ñiyninkunapaq |
| associative | ñiyninpura | ñiyninkunapura |
| distributive | ñiynininka | ñiyninkunanka |
| exclusive | ñiyninlla | ñiyninkunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyninchik | ñiyninchikkuna |
| accusative | ñiyninchikta | ñiyninchikkunata |
| dative | ñiyninchikman | ñiyninchikkunaman |
| genitive | ñiyninchikpa | ñiyninchikkunap |
| locative | ñiyninchikpi | ñiyninchikkunapi |
| terminative | ñiyninchikkama | ñiyninchikkunakama |
| ablative | ñiyninchikmanta | ñiyninchikkunamanta |
| instrumental | ñiyninchikwan | ñiyninchikkunawan |
| comitative | ñiyninchiknintin | ñiyninchikkunantin |
| abessive | ñiyninchikninnaq | ñiyninchikkunannaq |
| comparative | ñiyninchikhina | ñiyninchikkunahina |
| causative | ñiyninchikrayku | ñiyninchikkunarayku |
| benefactive | ñiyninchikpaq | ñiyninchikkunapaq |
| associative | ñiyninchikpura | ñiyninchikkunapura |
| distributive | ñiyninchikninka | ñiyninchikkunanka |
| exclusive | ñiyninchiklla | ñiyninchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyniyku | ñiyniykukuna |
| accusative | ñiyniykuta | ñiyniykukunata |
| dative | ñiyniykuman | ñiyniykukunaman |
| genitive | ñiyniykupa | ñiyniykukunap |
| locative | ñiyniykupi | ñiyniykukunapi |
| terminative | ñiyniykukama | ñiyniykukunakama |
| ablative | ñiyniykumanta | ñiyniykukunamanta |
| instrumental | ñiyniykuwan | ñiyniykukunawan |
| comitative | ñiyniykuntin | ñiyniykukunantin |
| abessive | ñiyniykunnaq | ñiyniykukunannaq |
| comparative | ñiyniykuhina | ñiyniykukunahina |
| causative | ñiyniykurayku | ñiyniykukunarayku |
| benefactive | ñiyniykupaq | ñiyniykukunapaq |
| associative | ñiyniykupura | ñiyniykukunapura |
| distributive | ñiyniykunka | ñiyniykukunanka |
| exclusive | ñiyniykulla | ñiyniykukunalla |
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyniykichik | ñiyniykichikkuna |
| accusative | ñiyniykichikta | ñiyniykichikkunata |
| dative | ñiyniykichikman | ñiyniykichikkunaman |
| genitive | ñiyniykichikpa | ñiyniykichikkunap |
| locative | ñiyniykichikpi | ñiyniykichikkunapi |
| terminative | ñiyniykichikkama | ñiyniykichikkunakama |
| ablative | ñiyniykichikmanta | ñiyniykichikkunamanta |
| instrumental | ñiyniykichikwan | ñiyniykichikkunawan |
| comitative | ñiyniykichiknintin | ñiyniykichikkunantin |
| abessive | ñiyniykichikninnaq | ñiyniykichikkunannaq |
| comparative | ñiyniykichikhina | ñiyniykichikkunahina |
| causative | ñiyniykichikrayku | ñiyniykichikkunarayku |
| benefactive | ñiyniykichikpaq | ñiyniykichikkunapaq |
| associative | ñiyniykichikpura | ñiyniykichikkunapura |
| distributive | ñiyniykichikninka | ñiyniykichikkunanka |
| exclusive | ñiyniykichiklla | ñiyniykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
| paykunap (their) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ñiyninku | ñiyninkukuna |
| accusative | ñiyninkuta | ñiyninkukunata |
| dative | ñiyninkuman | ñiyninkukunaman |
| genitive | ñiyninkupa | ñiyninkukunap |
| locative | ñiyninkupi | ñiyninkukunapi |
| terminative | ñiyninkukama | ñiyninkukunakama |
| ablative | ñiyninkumanta | ñiyninkukunamanta |
| instrumental | ñiyninkuwan | ñiyninkukunawan |
| comitative | ñiyninkuntin | ñiyninkukunantin |
| abessive | ñiyninkunnaq | ñiyninkukunannaq |
| comparative | ñiyninkuhina | ñiyninkukunahina |
| causative | ñiyninkurayku | ñiyninkukunarayku |
| benefactive | ñiyninkupaq | ñiyninkukunapaq |
| associative | ñiyninkupura | ñiyninkukunapura |
| distributive | ñiyninkunka | ñiyninkukunanka |
| exclusive | ñiyninkulla | ñiyninkukunalla |
Verb
editñiy
- (transitive) to say, to tell, to speak, to sound, to express
- (transitive) to mean
Conjugation
edit Conjugation of ñiy
| infinitive | ñiy | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| agentive | ñiq | |||||||
| present participle | ñispa | |||||||
| past participle | ñisqa | |||||||
| future participle | ñina | |||||||
| singular | plural | |||||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person inclusive |
1st person exclusive |
2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ñuqa | qam | pay | ñuqanchik | ñuqayku | qamkuna | paykuna | |
| present | ñini | ñinki | ñin | ñinchik | ñiyku ñiniku1 |
ñinkichik | ñinku | |
| past (experienced) |
ñirqani | ñirqanki | ñirqan | ñirqanchik | ñirqayku ñirqaniku |
ñirqankichik | ñirqanku | |
| past (reported) |
ñisqani | ñisqanki | ñisqan | ñisqanchik | ñisqayku ñisqaniku |
ñisqankichik | ñisqanku | |
| future | ñisaq | ñinki | ñinqa | ñisunchik | ñisaqku | ñinkichik | ñinqaku | |
| imperative | — | qam | pay | ñuqanchik | — | qamkuna | paykuna | |
| affirmative | ñiy | ñichun | ñisun2 ñisunchik |
ñiychik | ñichunku | |||
| negative | ama ñiychu |
ama ñichunchu |
ama ñisunchu ama ñisunchikchu |
ama ñiychikchu |
ama ñichunkuchu | |||
| 1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety. 2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people". | ||||||||