աղաչեմ
Old Armenian
editEtymology
editAccording to Martirosyan, who is slightly tweaking Klingenschmitt's etymology, from Proto-Indo-European *sl̥h₂-sḱ-ye- with Ancient Greek ἱλάσκομαι (hiláskomai) and perhaps Latin solor as cognates.
But according to Pokorny and J̌ahukyan, inherited from the Proto-Indo-European onomatopoeic root *el-, *ol-, on which see ողբ (ołb); J̌ahukyan reconstructs an intermediate form *oləkyō- with a question mark.
In any case closely related to աղօթք (ałōtʻkʻ, “prayer”).
Verb
editաղաչեմ • (ałačʻem)
- (transitive) to supplicate, to pray, to conjure
- (mediopassive, intransitive) to be supplicated
Conjugation
editactive
| infinitive | աղաչել (ałačʻel) | participle | աղաչեցեալ, աղաչեալ (ałačʻecʻeal, ałačʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | աղաչեց- (ałačʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղաչեմ (ałačʻem) | աղաչես (ałačʻes) | աղաչէ (ałačʻē) | աղաչեմք (ałačʻemkʻ) | աղաչէք (ałačʻēkʻ) | աղաչեն (ałačʻen) | |
| imperfect | աղաչէի, աղաչեի* (ałačʻēi, ałačʻei*) | աղաչէիր, աղաչեիր* (ałačʻēir, ałačʻeir*) | աղաչէր (ałačʻēr) | աղաչէաք, աղաչեաք* (ałačʻēakʻ, ałačʻeakʻ*) | աղաչէիք, աղաչեիք* (ałačʻēikʻ, ałačʻeikʻ*) | աղաչէին, աղաչեին* (ałačʻēin, ałačʻein*) | |
| aorist | աղաչեցի (ałačʻecʻi) | աղաչեցեր (ałačʻecʻer) | աղաչեաց (ałačʻeacʻ) | աղաչեցաք (ałačʻecʻakʻ) | աղաչեցէք, աղաչեցիք (ałačʻecʻēkʻ, ałačʻecʻikʻ) | աղաչեցին (ałačʻecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղաչիցեմ (ałačʻicʻem) | աղաչիցես (ałačʻicʻes) | աղաչիցէ (ałačʻicʻē) | աղաչիցեմք (ałačʻicʻemkʻ) | աղաչիցէք (ałačʻicʻēkʻ) | աղաչիցեն (ałačʻicʻen) | |
| aorist | աղաչեցից (ałačʻecʻicʻ) | աղաչեսցես (ałačʻescʻes) | աղաչեսցէ (ałačʻescʻē) | աղաչեսցուք (ałačʻescʻukʻ) | աղաչեսջիք (ałačʻesǰikʻ) | աղաչեսցեն (ałačʻescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | աղաչեա՛ (ałačʻeá) | — | — | աղաչեցէ՛ք (ałačʻecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | աղաչեսջի՛ր (ałačʻesǰír) | — | — | աղաչեսջի՛ք (ałačʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ աղաչեր (mí ałačʻer) | — | — | մի՛ աղաչէք (mí ałačʻēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | աղաչել, աղաչիլ* (ałačʻel, ałačʻil*) | participle | աղաչեցեալ, աղաչեալ (ałačʻecʻeal, ałačʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | աղաչեց- (ałačʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղաչիմ (ałačʻim) | աղաչիս (ałačʻis) | աղաչի (ałačʻi) | աղաչիմք (ałačʻimkʻ) | աղաչիք (ałačʻikʻ) | աղաչին (ałačʻin) | |
| imperfect | աղաչէի (ałačʻēi) | աղաչէիր (ałačʻēir) | աղաչէր, աղաչիւր (ałačʻēr, ałačʻiwr) | աղաչէաք (ałačʻēakʻ) | աղաչէիք (ałačʻēikʻ) | աղաչէին (ałačʻēin) | |
| aorist | աղաչեցայ (ałačʻecʻay) | աղաչեցար (ałačʻecʻar) | աղաչեցաւ (ałačʻecʻaw) | աղաչեցաք (ałačʻecʻakʻ) | աղաչեցայք (ałačʻecʻaykʻ) | աղաչեցան (ałačʻecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | աղաչիցիմ (ałačʻicʻim) | աղաչիցիս (ałačʻicʻis) | աղաչիցի (ałačʻicʻi) | աղաչիցիմք (ałačʻicʻimkʻ) | աղաչիցիք (ałačʻicʻikʻ) | աղաչիցին (ałačʻicʻin) | |
| aorist | աղաչեցայց (ałačʻecʻaycʻ) | աղաչեսցիս (ałačʻescʻis) | աղաչեսցի (ałačʻescʻi) | աղաչեսցուք (ałačʻescʻukʻ) | աղաչեսջիք (ałačʻesǰikʻ) | աղաչեսցին (ałačʻescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | աղաչեա՛ց (ałačʻeácʻ) | — | — | աղաչեցարո՛ւք (ałačʻecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | աղաչեսջի՛ր (ałačʻesǰír) | — | — | աղաչեսջի՛ք (ałačʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ աղաչիր (mí ałačʻir) | — | — | մի՛ աղաչիք (mí ałačʻikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
edit- աղաչակից (ałačʻakicʻ)
- աղաչանք (ałačʻankʻ)
- աղաչաւոր (ałačʻawor)
- աղաչելի (ałačʻeli)
- աղաչելութիւն (ałačʻelutʻiwn)
- աղաչող (ałačʻoł)
- աղաչողութիւն (ałačʻołutʻiwn)
- աղաչօղ (ałačʻōł)
- անաղաչաւոր (anałačʻawor)
Descendants
edit- Armenian: աղաչել (aġačʻel)
References
edit- Petrosean, Matatʻeay (1879) “աղաչեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աղաչեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “աղաչել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) “aɫač‘em”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 27
- Pokorny, Julius (1959) “⁴el-, ol-”, in Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 306
- Aġayan, Ēduard (1974) Baṙakʻnnakan ew stugabanakan hetazotutʻyunner [Lexicological and Etymological Studies][1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 17
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “աղաչել”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 35a