հանգչիմ
Old Armenian
editAlternative forms
edit- հանգնում (hangnum)
Etymology
editFrom *հանգ (*hang, “breath, rest”), compare dialectal հանգ (hang), from Proto-Armenian *hangi-, from Proto-Indo-European *sm̥-kʷih₁-, from *sm̥- + *kʷyeh₁-, + -չ- (-čʻ-).
Verb
editհանգչիմ • (hangčʻim) (aorist indicative հանգեայ)
- (intransitive) to repose, to take repose, to be at ease; to rest, to cease from work, to relax, to refresh oneself
- հանգչել ի վաստակոց ― hangčʻel i vastakocʻ ― to take rest from work, to pause from labour
- եմուտ անդ հանգչել ― emut and hangčʻel ― he went in to ease himself
- հանգուցեալ ― hangucʻeal ― refreshed, reposed, unbound
- (intransitive) to end, to stop, to stand still, to halt, to be settled; to cease, to end
- հանգի՛ր ի սրտամտութէնէ ― hangír i srtamtutʻēnē ― let your anger cease
- (intransitive) to lodge, to sojourn
- (intransitive) to die, to depart this life; to be buried; to rest in heaven
- հանգչել ի խաղաղութեան ― hangčʻel i xałałutʻean ― to rest in peace
- հանգուցեալ ― hangucʻeal ― dead, deceased, defunct
- հանգուցեալն ― hangucʻealn ― the deceased, the defunct
- հանգուցեալ հայրն իմ, ամուսինն իմ ― hangucʻeal hayrn im, amusinn im ― my deceased father, my defunct spouse
- հանգուցեալ թագաւորն Իտալիոյ Վ.Է. ― hangucʻeal tʻagaworn Italioy V.Ē. ― the late king of Italy V.E.
Conjugation
editmediopassive
| infinitive | հանգչել, հանգչիլ* (hangčʻel, hangčʻil*) | participle | հանգուցեալ (hangucʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | հանգուցանեմ (hangucʻanem) | aorist stem | հանգե- (hange-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանգչիմ (hangčʻim) | հանգչիս (hangčʻis) | հանգչի (hangčʻi) | հանգչիմք (hangčʻimkʻ) | հանգչիք (hangčʻikʻ) | հանգչին (hangčʻin) | |
| imperfect | հանգչէի (hangčʻēi) | հանգչէիր (hangčʻēir) | հանգչէր, հանգչիւր (hangčʻēr, hangčʻiwr) | հանգչէաք (hangčʻēakʻ) | հանգչէիք (hangčʻēikʻ) | հանգչէին (hangčʻēin) | |
| aorist | հանգեայ (hangeay) | հանգեար (hangear) | հանգեաւ (hangeaw) | հանգեաք (hangeakʻ) | հանգեայք (hangeaykʻ) | հանգեան (hangean) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանգչիցիմ (hangčʻicʻim) | հանգչիցիս (hangčʻicʻis) | հանգչիցի (hangčʻicʻi) | հանգչիցիմք (hangčʻicʻimkʻ) | հանգչիցիք (hangčʻicʻikʻ) | հանգչիցին (hangčʻicʻin) | |
| aorist | հանգեայց (hangeaycʻ) | հանգիցես (hangicʻes) | հանգիցէ (hangicʻē) | հանգիցուք (hangicʻukʻ) | հանգիջիք (hangiǰikʻ) | հանգիցեն (hangicʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հանգի՛ր (hangír) | — | — | հանգերո՛ւք (hangerúkʻ) | — | |
| cohortative | — | հանգիջի՛ր (hangiǰír) | — | — | հանգիջի՛ք (hangiǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հանգչիր (mí hangčʻir) | — | — | մի՛ հանգչիք (mí hangčʻikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
edit- անհանգչելի (anhangčʻeli)
- հանգիստ (hangist)
- հանգուցանեմ (hangucʻanem)
- հանգուցիչ (hangucʻičʻ)
- հանգչարան (hangčʻaran)
- վերահանգուցանեմ (verahangucʻanem)
- վերահանգչիմ (verahangčʻim)
Descendants
edit- Armenian: հանգչել (hangčʻel), հանգուցյալ (hangucʻyal)
References
edit- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հանգչիմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “հանգչիմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “հանգ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 388–389