अर्ध
Hindi
editEtymology
editBorrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).
Doublet of आधा (ādhā), a tadbhava.
Pronunciation
editAdjective
editअर्ध • (ardh) (indeclinable)
Alternative forms
edit- अर्द्ध (arddh)
Derived terms
edit- अर्धायु (ardhāyu)
Nepali
editEtymology
editBorrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).
Pronunciation
editAdjective
editअर्ध • (ardha)
Sanskrit
editAlternative scripts
editAlternative scripts
- অৰ্ধ (Assamese script)
- ᬅᬃᬥ (Balinese script)
- অর্ধ (Bengali script)
- 𑰀𑰨𑰿𑰠 (Bhaiksuki script)
- 𑀅𑀭𑁆𑀥 (Brahmi script)
- အရ်္ဓ (Burmese script)
- અર્ધ (Gujarati script)
- ਅਰ੍ਧ (Gurmukhi script)
- 𑌅𑌰𑍍𑌧 (Grantha script)
- ꦄꦂꦣ (Javanese script)
- 𑂃𑂩𑂹𑂡 (Kaithi script)
- ಅರ್ಧ (Kannada script)
- អធ៌ (Khmer script)
- ອຣ຺ຘ (Lao script)
- അര്ധ (Malayalam script)
- ᠠᡵᢡᠠ (Manchu script)
- 𑘀𑘨𑘿𑘠 (Modi script)
- ᠠᠷᢑᠾᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑦠𑧈𑧠𑧀 (Nandinagari script)
- 𑐀𑐬𑑂𑐢 (Newa script)
- ଅର୍ଧ (Odia script)
- ꢂꢬ꣄ꢤ (Saurashtra script)
- 𑆃𑆫𑇀𑆣 (Sharada script)
- 𑖀𑖨𑖿𑖠 (Siddham script)
- අර්ධ (Sinhalese script)
- 𑩐𑩼 𑪙𑩮 (Soyombo script)
- 𑚀𑚤𑚶𑚜 (Takri script)
- அர்த⁴ (Tamil script)
- అర్ధ (Telugu script)
- อรฺธ (Thai script)
- ཨ་རྡྷ (Tibetan script)
- 𑒁𑒩𑓂𑒡 (Tirhuta script)
- 𑨀𑨫𑩇𑨜 (Zanabazar Square script)
Etymology
editInherited from Proto-Indo-Iranian *Hárdʰas. Cognate with ऋधक् (ṛdhak, “separately”), Avestan 𐬀𐬭𐬆𐬜𐬀 (arəδa), Lithuanian ardýti (“to pull down, destroy”).
Pronunciation
editAdjective
editअर्ध • (ardhá) stem
Declension
editMasculine a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धः ardháḥ |
अर्धौ / अर्धा¹ ardhaú / ardhā́¹ |
अर्धाः / अर्धासः¹ ardhā́ḥ / ardhā́saḥ¹ |
Vocative | अर्ध árdha |
अर्धौ / अर्धा¹ árdhau / árdhā¹ |
अर्धाः / अर्धासः¹ árdhāḥ / árdhāsaḥ¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám |
अर्धौ / अर्धा¹ ardhaú / ardhā́¹ |
अर्धान् ardhā́n |
Instrumental | अर्धेन ardhéna |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Feminine ā-stem declension of अर्धा (ardhā́) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धा ardhā́ |
अर्धे ardhé |
अर्धाः ardhā́ḥ |
Vocative | अर्धे árdhe |
अर्धे árdhe |
अर्धाः árdhāḥ |
Accusative | अर्धाम् ardhā́m |
अर्धे ardhé |
अर्धाः ardhā́ḥ |
Instrumental | अर्धया / अर्धा¹ ardháyā / ardhā́¹ |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धाभिः ardhā́bhiḥ |
Dative | अर्धायै ardhā́yai |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धाभ्यः ardhā́bhyaḥ |
Ablative | अर्धायाः / अर्धायै² ardhā́yāḥ / ardhā́yai² |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धाभ्यः ardhā́bhyaḥ |
Genitive | अर्धायाः / अर्धायै² ardhā́yāḥ / ardhā́yai² |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धायाम् ardhā́yām |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धासु ardhā́su |
Notes |
|
Neuter a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् ardhám |
अर्धे ardhé |
अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Vocative | अर्ध árdha |
अर्धे árdhe |
अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám |
अर्धे ardhé |
अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Instrumental | अर्धेन ardhéna |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Noun
editअर्ध • (ardhá) stem, n
- the half (also m)
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 6.30.1:
- भूय इद्वावृधे वीर्यायँ एको अजुर्यो दयते वसूनि ।
प्र रिरिचे दिव इन्द्रः पृथिव्या अर्धमिदस्य प्रति रोदसी उभे ॥- bhūya idvāvṛdhe vīryāyam̐ eko ajuryo dayate vasūni.
pra ririce diva indraḥ pṛthivyā ardhamidasya prati rodasī ubhe. - INDRA hath waxed yet more for hero prowess, alone, Eternal, he bestoweth treasures.
Indra transcendeth both the worlds in greatness: one half of him equalleth earth and heaven.
- bhūya idvāvṛdhe vīryāyam̐ eko ajuryo dayate vasūni.
- भूय इद्वावृधे वीर्यायँ एको अजुर्यो दयते वसूनि ।
- one part of two
- a part, party
- (in the locative) in the middle
Declension
editNeuter a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् ardhám |
अर्धे ardhé |
अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Vocative | अर्ध árdha |
अर्धे árdhe |
अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám |
अर्धे ardhé |
अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Instrumental | अर्धेन ardhéna |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Masculine a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धः ardháḥ |
अर्धौ / अर्धा¹ ardhaú / ardhā́¹ |
अर्धाः / अर्धासः¹ ardhā́ḥ / ardhā́saḥ¹ |
Vocative | अर्ध árdha |
अर्धौ / अर्धा¹ árdhau / árdhā¹ |
अर्धाः / अर्धासः¹ árdhāḥ / árdhāsaḥ¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám |
अर्धौ / अर्धा¹ ardhaú / ardhā́¹ |
अर्धान् ardhā́n |
Instrumental | अर्धेन ardhéna |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t |
अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām |
अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé |
अर्धयोः ardháyoḥ |
अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Noun
editअर्ध • (árdha) stem, n (Vedic)
Declension
editNeuter a-stem declension of अर्ध (árdha) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् árdham |
अर्धे árdhe |
अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Vocative | अर्ध árdha |
अर्धे árdhe |
अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् árdham |
अर्धे árdhe |
अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Instrumental | अर्धेन árdhena |
अर्धाभ्याम् árdhābhyām |
अर्धैः / अर्धेभिः¹ árdhaiḥ / árdhebhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय árdhāya |
अर्धाभ्याम् árdhābhyām |
अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ |
Ablative | अर्धात् árdhāt |
अर्धाभ्याम् árdhābhyām |
अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य árdhasya |
अर्धयोः árdhayoḥ |
अर्धानाम् árdhānām |
Locative | अर्धे árdhe |
अर्धयोः árdhayoḥ |
अर्धेषु árdheṣu |
Notes |
|
Descendants
edit- Dardic:
- Pali: addha
- Prakrit: 𑀅𑀟𑁆𑀠 (aḍḍha), 𑀅𑀤𑁆𑀥 (addha)
- Central:
- Eastern:
- Northern:
- Northwestern:
- Southern:
Borrowed terms
- → Telugu: అర్ధము (ardhamu)
References
edit- Monier Williams (1899) “अर्ध”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0091/3.
- Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 119
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “ardha”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press
Categories:
- Hindi terms borrowed from Sanskrit
- Hindi terms derived from Sanskrit
- Hindi doublets
- Hindi terms with IPA pronunciation
- Hindi lemmas
- Hindi adjectives
- Hindi indeclinable adjectives
- Hindi literary terms
- Hindi formal terms
- Nepali terms borrowed from Sanskrit
- Nepali terms derived from Sanskrit
- Nepali terms with IPA pronunciation
- Nepali lemmas
- Nepali adjectives
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-European
- Sanskrit terms inherited from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms with IPA pronunciation
- Sanskrit lemmas
- Sanskrit adjectives
- Sanskrit adjectives in Devanagari script
- Sanskrit a-stem adjectives
- Sanskrit nouns
- Sanskrit nouns in Devanagari script
- Sanskrit neuter nouns
- Sanskrit terms with quotations
- Sanskrit a-stem nouns
- Vedic Sanskrit