လည်
Burmese
editEtymology
editThe "neck" sense is from Proto-Sino-Tibetan *g/m-liŋ (“neck”) (STEDT), and cognate with Old Chinese 領 (OC *reŋʔ).
The other senses are grouped by MED, and may be etymologically connected, though other theories separate them:
- The "rotate" sense is not given etymology by STEDT (lɑȵ² "rotate / spin"). Luce gives Old Chinese 輪 (OC *run, “wheel; turns, rounds”) as a cognate.[1] While semantically solid, the phonetics deviate enough to make a formal relation to the Chinese difficult. There is also a chance, as mentioned above, that this is a derivative of the "neck" sense; for a semantic parallel in an unrelated language, compare Latin collum (“neck”).
- The "understand" sense is not given etymology by STEDT (nɑ⁵⁵ lɛ²² "understand / grasp"). Perhaps a back-formation of နားလည် (na:lany), with the original interpretation of လည် (lany) being in the sense of "rotate" > "made rounds" > "well-versed"? Okell's "Burmese (Myanmar): An Introduction to the Spoken Language, Book 1", page 198, #18 of the Common Phrases Supplement section explains it as such. Additionally bears resemblance to Old Chinese 諒 (*ɡ·raŋs, “to forgive; to believe; truth”).
Pronunciation
edit- Phonetic respelling: လယ်
- IPA(key): /lɛ̀/
- Romanization: MLCTS: lany • ALA-LC: laññʻ • BGN/PCGN: lè • Okell: le
- Homophone: လယ် (lai)
Verb
editလည် • (lany)
- to revolve, to turn around, to rotate, to spin[2]
- Synonym: လည်ပတ် (lanypat)
- (of mills) to be running, be working
- to make a round of visits
- to make the rounds
- to go round in circles
- to revert to, regain
- to have ready cash
- to be sharp, shrewd
- to be well-versed in
- (obsolete) to understand[2]
Derived terms
edit(Nouns)
- လည်ခြင်း (lanyhkrang:)
(Verbs)
Noun
editလည် • (lany)
Derived terms
edit(Nouns)
- လည်ချောင်း (lanyhkyaung:)
- လည်စေ့ (lanyce.)
- လည်စည်း (lanycany:)
- လည်ပင်း (lanypang:)
- လည်သီး (lanysi:)
Derived terms
edit(unsorted by sense)
- ကျေကျေလည်လည် (kye-kyelanylany)
- ကျေလည် (kyelany)
- ကြောင်လည်ခန်း (kraunglanyhkan:)
- ကလိမ်ကလည်လုပ် (ka.limka.lanylup)
- ကွေ့လည်ကြောင်ပတ် (kwe.lanykraungpat)
- ချာချာလည် (hkyahkyalany)
- ချာလပတ်လည် (hkyala.patlany)
- ချိုးလည်ပြောက် (hkyui:lanyprauk)
- ချောင်လည် (hkyaunglany)
- ခြင်္သေ့လည်ပြန် (hkrangse.lanypran)
- ခြေပွတ်တိုင်လည် (hkre-pwattuinglany)
- ခါလည် (hkalany)
- ခါလည်ခါကျူး (hkalanyhka-kyu:)
- ဂျင်ခြေလည် (gyanghkrelany)
- ငွေလည် (ngwelany)
- ငွေလည်ပတ်မှု (ngwelanypathmu.)
- စိတ်လည် (citlany)
- ဆင်ကပ်လည် (hcangkaplany)
- ဆင်ခူလည်ပြတ် (hcanghkulanyprat)
- ဆီလည်ရေလည် (hcilanyrelany)
- ဆုံလည် (hcumlany)
- ဆုံလည်ကုလားထိုင် (hcumlanyku.la:htuing)
- ဆုံလည်နွား (hcumlanynwa:)
- ဇာတ်ကွက်လည် (jatkwaklany)
- ဇာတ်ရည်လည် (jatranylany)
- တောလည် (tau:lany)
- ထွေထွေလည်လည် (htwehtwelanylany)
- ဒလက်လည် (da.laklany)
- ဒေါင်ချာလည် (daunghkyalany)
- နှစ်ပတ်လည် (hnacpatlany)
- နှစ်လည် (hnaclany)
- နှစ်လည်ခါကျူး (hnaclanyhka-kyu:)
- နားလည်မှု (na:lanyhmu.)
- နို့လည် (nui.lany)
- ပတ်ချာလည် (pathkyalany)
- ပတ်ပတ်လည် (patpatlany)
- ပတ်လည်ပြိုင်ပွဲ (patlanypruingpwai:)
- ပန်းတောင်းလည် (pan:taung:lany)
- ပန်းလည်တိုင် (pan:lanytuing)
- ပြန်လည် (pranlany)
- ပြေလည် (prelany)
- ဗွေချာလည် (bwehkyalany)
- ဘူးလည်သီးခတ် (bhu:lanysi:hkat)
- မယောင်မလည် (ma.yaungma.lany)
- မျက်စိလည် (myakci.lany)
- မျက်စိသန်လည် (myakci.sanlany)
- မျက်ရည်လည် (myak-ranylany)
- မျက်ရည်လည်ရွဲ (myak-ranylanyrwai:)
- မလည်မဝယ် (ma.lanyma.wai)
- မှန်လည်ပေါက် (hmanlanypauk)
- မအီမလည် (ma.ima.lany)
- မအူမလည် (ma.uma.lany)
- မီးလည် (mi:lany)
- မောင်းလည် (maung:lany)
- မောင်လည်နှမလည် (maunglanyhna.ma.lany)
- ယောက်လည်တံ (yauklanytam)
- ယောင်လည်ယောင်လည်ဖြစ် (yaunglanyyaunglanyhprac)
- ယောင်လည်ယောင်လည်လုပ် (yaunglanyyaunglanylup)
- ယောင်လည်လည် (yaunglanylany)
- ရက်လည် (raklany)
- ရက်လည်ဆွမ်း (raklanyhcwam:)
- ရှစ်စပ်ကလည် (hraccapka.lany)
- ရေရေလည်လည် (rerelanylany)
- ရေလည် (relany)
- လက်မလည် (lakma.lany)
- လည်ကပ် (lanykap)
- လည်ကုပ် (lanykup)
- လည်ချာ (lanyhkya)
- လည်ချိုင့် (lanyhkyuing.)
- လည်ချောင်းသံ (lanyhkyaung:sam)
- လည်ခွံ (lanyhkwam)
- လည်ခွံပတ်ကြိုး (lanyhkwampatkrui:)
- လည်စင်းခံ (lanycang:hkam)
- လည်စည်းကြိုး (lanycany:krui:)
- လည်ဆံ (lanyhcam)
- လည်ဆစ် (lanyhcac)
- လည်ဆွဲ (lanyhcwai:)
- လည်ညှပ် (lanyhnyap)
- လည်တံ (lanytam)
- လည်တဆန့်ဆန့် (lanyta.hcan.hcan.)
- လည်တိုင် (lanytuing)
- လည်တုန် (lanytun)
- လည်တောင်တင် (lanytaungtang)
- လည်ထောက် (lanyhtauk)
- လည်ပင်းကြီးရောဂါ (lanypang:kri:rau:ga)
- လည်ပင်းခိုက် (lanypang:hkuik)
- လည်ပင်းထိ (lanypang:hti.)
- လည်ပင်းပေါက် (lanypang:pauk)
- လည်ပင်းသီး (lanypang:si:)
- လည်ပတ်ကြိုး (lanypatkrui:)
- လည်ပြန်ကြည့် (lanyprankrany.)
- လည်ပို့ (lanypui.)
- လည်ပေါ် (lanypau)
- လည်ပေါ်ဆောင် (lanypauhcaung)
- လည်မျို (lanymyui)
- လည်ရေး (lanyre:)
- လည်လှီး (lanyhli:)
- လည်လိမ်နာ (lanylimna)
- လည်ဟိုက် (lanyhuik)
- လျှာလည် (hlyalany)
- လှည့်လည် (hlany.lany)
- လိပ်ပတ်လည် (lippatlany)
- လိမ်လည် (limlany)
- လုံးလည်လိုက် (lum:lanyluik)
- လူရည်လည် (luranylany)
- လူလည် (lulany)
- လေလည် (lelany)
- ဝဋ်လည် (watlany)
- ဝိုင်းလည် (wuing:lany)
- ဝိုင်းဝိုင်းလည် (wuing:wuing:lany)
- ဝေ့လည်ကြောင်ပတ် (we.lanykraungpat)
- ဝေ့လည်လည် (we.lanylany)
- သံသရာလည် (samsa.ralany)
- သတိလည် (sa.ti.lany)
- သမင်လည်ပြန်ကြည့် (sa.manglanyprankrany.)
- သဝေချာလည် (sa.wehkyalany)
- သွက်သွက်လည်အောင် (swakswaklany-aung)
- အကွက်လည် (a.kwaklany)
- အခါလည် (a.hkalany)
- အခါလည်သား (a.hkalanysa:)
- အထူးတလည် (a.htu:ta.lany)
- အပတ်လည် (a.patlany)
- အရည်လည် (a.ranylany)
- အလည် (a.lany)
- အိမ်လည် (imlany)
- အီလည်လည် (ilanylany)
- အူချာလည် (uhkyalany)
- အူလည်လည်ဖြစ် (ulanylanyhprac)
- ဦးလည်မသုန် (u:lanyma.sun)
References
editFurther reading
edit- “လည်” in Myanmar–English Dictionary (Myanmar Language Commission 1993). Searchable online at SEAlang.net.