prawda

See also: prawdą and práwda

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pravьda. By surface analysis, prawy +‎ -da. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /praːvda/
• IPA^(key): (15^th CE) /prɒvda/

Noun

prawda f

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) truth (concordance with what is said, with reality, with facts, with the conviction of reality, the content of words consistent with reality, lack of lies or falsity)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[1], Miechów, page cr 22:

     Toch to y iesch prauda, ize yde tobe crol zbauicel

     [Toć to i jeść prawda, iże idzie tobie krol zbawiciel]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 584:

     Slucha yego nye rvszacz, gdyz yego yavna prawda nye pomavyayą

     [Słucha jego nie ruszać, gdyż jego jawną prawdą nie pomawiają]

   • 1960 [1405], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 267, Pyzdry:

     Iaco to vem, czso visnal Iacob vozni medzi Sandziuogem a medzi Derszkem, to visnal pravø pravdø

     [Jako to wiem, cso wyznał Jakob woźny miedzy Sędziwojem a miedzy Dzierżkiem, to wyznał prawą prawdę]

2. (attested in Silesia, Lesser Poland) reality (that which is real)
   • 1449, Gałka Jędrzej z Dobczyna (Dobszyna), Pieśń o Wiklefie‎^[3], Głogówek, line 65:

     Prawdą popi taiø, yzze szą gey ląkaiø

     [Prawdę popi tają, Iże się jej lękają]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[4], Lesser Poland, page 47:

     [G]dysz przy sadzech wierny sądze nye maya myecz any baczycz gnyewow any lasky, any darow, gedno podlug prawdy y sprawiedlywosczy sądzycz, skazowacz

     [[G]dyż przy sądziech wierni sędzie nie mają mieć ani baczyć gniewow ani łaski, ani darow, jedno podług prawdy i sprawiedliwości sędzić [i] skazować]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 174:

     Proscha mązow vczonych, naydąly to to ysto byly (pro bycz) przeczyw drodze prawd[z]y, aby popravyly (ut haec sique repererint, quae viam veritatis excedant)

     [Proszę mężow uczonych, najdąli to to isto być przeciw drodze prawdy, aby poprawili (ut haec sique repererint, quae viam veritatis excedant)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 709:

     Lyepyey mozemy baczycz, yze trudno z dolyczanya svyatych doctorov vbaczycz pravdą porząndnosczy, tako (pro kako) yedno po drugyem stalo, nyz tako

     [Lepiej możemy baczyć, iże trudno z doliczania świętych doktorow ubaczyć prawdę porządności, kako jedno po drugiem stało, niż tako]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[7], [8], [9]}, volume XXII, page 247:

     Prawda, eze nyegdi czlowyek ma tloczicz, yaco moze, calisdą omową o schobye y o ginem

     [Prawda, eże niegdy człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem]

3. knowledge, especially religious
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXII, page 243:

     Czlowyek boga wydzecz any gego prawdi rozumyecz nye moze, gen gest w grzesche

     [Człowiek Boga widzieć ani jego prawdy rozumieć nie może, jen jest w grzesze]

4. (attested in Lesser Poland) justice (acting in accordance with moral or legal principles)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 30:

     Drogø prawoty albo prawdy (viam veritatis) wybral gesm

     [Drogę prawoty albo prawdy (viam veritatis) wybrał jeśm]

5. (attested in Lesser Poland) stand (insulating disc on which hot bowls with food were placed)
   • 1898-2024 [1499], Rocznik Krakowski‎^[14], volume XVI, Krakow, page 67:

     In camenata domus vna cista magna, in qua fuere septem tellaria stannea..., item prawda stannea

     [In camenata domus vna cista magna, in qua fuere septem tellaria stannea..., item prawda stannea]

6. (attested in Lesser Poland) an element in a coat of arms
   • 1931 [Second half of the 15th century], Jan Długosz, edited by Marian Friedberg, Klejnoty Długoszowe‎^[15], Krakow, page 67:

     Hec (sc. gens) ex Reni partibus veniens cum domo Polonica, que circulum, in quo scutella locari solet in mensa, habet pro insigni et prawdam, id est veritatem se apellabat, se coniunxit

     [Hec (sc. gens) ex Reni partibus veniens cum domo Polonica, que circulum, in quo scutella locari solet in mensa, habet pro insigni et prawdam, id est veritatem se apellabat, se coniunxit]

Derived terms

adjective

• prawdziwy

 

adverb

• ku prawdzie

 

nouns

• uczenie a prawda
• wyznanie prawdy

 

verbs

• brać ku prawdzie impf

 

Related terms

adjective

• prawy

 

adverb

• prawdziwie

 

verbs

• prawić impf

 

Descendants

• Polish: prawda
• Silesian: prŏwda

References

• Boryś, Wiesław (2005) “prawda”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “prawda”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “prawda”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “prawda”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish prawda. By surface analysis, prawy +‎ -da. For sense sense 6, compare French ration/raison.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈprav.da/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈprɒv.da/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -avda
• Syllabification: praw‧da

Noun

prawda f

1. truth (that which is concordant with reality) [with o (+ locative) ‘about whom/what’]

   Antonyms: bujda, fałsz, kit, lipa, nieprawda

   Czy to prawda, że Ciebie zdradził? ― Is it true that he cheated on you?

2. truth (view that most people hold)
3. (obsolete) correctness; justice, fairness
4. (obsolete) rightness

   Synonym: racja

   mieć prawdę (obsolete) ― to be right

5. (obsolete) promise

   Synonym: obietnica

7. (obsolete) food; feed (that which is eaten, especially of animals)

Particle

prawda

1. used to assert the speakers agreement; right

   Antonym: nieprawda

   „Poszedłeś na imprezę?" „Prawda." ― "You went to the party?" "Right."

2. used as a question tag asking for agreement; right?

   Synonym: nieprawda

   Podobają ci się, prawda? ― You like them, right?

3. used as a filler word; right

   Więc tam siedziałem, prawda, i nagle widzę... ― So I'm sitting there, right, and I suddenly I see...

Declension

Declension of prawda

	singular	plural
nominative	prawda	prawdy
genitive	prawdy	prawd
dative	prawdzie	prawdom
accusative	prawdę	prawdy
instrumental	prawdą	prawdami
locative	prawdzie	prawdach
vocative	prawdo	prawdy

Derived terms

adjectives

• prawdomówny
• prawdopodobny
• prawdziwy
• prawicowy

 

adverbs

• Bogiem a prawdą
• doprawdy
• naprawdę
• prawdę powiedziawszy
• wprawdzie
• zaprawdę

 

interjections

• co prawda, to prawda
• gówno prawda

 

nouns

• godzina prawdy
• naga prawda
• prawdomówca
• prawdopodobieństwo
• prawdziwek
• prawica
• prawicowiec
• serum prawdy
• słowa prawdy
• święta prawda

 

particles

• co prawda
• po prawdzie
• prawdę mówiąc

 

phrase

• prawda leży pośrodku

 

proverb

• prawda w oczy kole

 

verbs

• sprawdzić pf, sprawdzać impf

 

verbs

• minąć się z prawdą pf, mijać się z prawdą impf
• spojrzeć prawdzie w oczy pf
• stanąć w prawdzie pf, stawać w prawdzie impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), prawda is one of the most used words in Polish, appearing 4 times in scientific texts, 1 time in news, 17 times in essays, 44 times in fiction, and 123 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 189 times, making it the 300th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• prawda in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• prawda in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “prawda”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Renata Bronikowska (08.03.2016) “PRAWDA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “prawda”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “prawda”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “prawda”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 975
• prawda in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “prawda”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN

Anagrams

• pardwa