wañuchiy
Quechua
editEtymology
editFrom wañuy + -chi (causative suffix) + -y.
Noun
editwañuchiy
Declension
editdeclension of wañuchiy
singular | plural | |
---|---|---|
nominative | wañuchiy | wañuchiykuna |
accusative | wañuchiyta | wañuchiykunata |
dative | wañuchiyman | wañuchiykunaman |
genitive | wañuchiypa | wañuchiykunap |
locative | wañuchiypi | wañuchiykunapi |
terminative | wañuchiykama | wañuchiykunakama |
ablative | wañuchiymanta | wañuchiykunamanta |
instrumental | wañuchiywan | wañuchiykunawan |
comitative | wañuchiynintin | wañuchiykunantin |
abessive | wañuchiyninnaq | wañuchiykunannaq |
comparative | wañuchiyhina | wañuchiykunahina |
causative | wañuchiyrayku | wañuchiykunarayku |
benefactive | wañuchiypaq | wañuchiykunapaq |
associative | wañuchiypura | wañuchiykunapura |
distributive | wañuchiyninka | wañuchiykunanka |
exclusive | wañuchiylla | wañuchiykunalla |
possessive forms of wañuchiy
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyniy | wañuchiyniykuna |
accusative | wañuchiyniyta | wañuchiyniykunata |
dative | wañuchiyniyman | wañuchiyniykunaman |
genitive | wañuchiyniypa | wañuchiyniykunap |
locative | wañuchiyniypi | wañuchiyniykunapi |
terminative | wañuchiyniykama | wañuchiyniykunakama |
ablative | wañuchiyniymanta | wañuchiyniykunamanta |
instrumental | wañuchiyniywan | wañuchiyniykunawan |
comitative | wañuchiyniynintin | wañuchiyniykunantin |
abessive | wañuchiyniyninnaq | wañuchiyniykunannaq |
comparative | wañuchiyniyhina | wañuchiyniykunahina |
causative | wañuchiyniyrayku | wañuchiyniykunarayku |
benefactive | wañuchiyniypaq | wañuchiyniykunapaq |
associative | wañuchiyniypura | wañuchiyniykunapura |
distributive | wañuchiyniyninka | wañuchiyniykunanka |
exclusive | wañuchiyniylla | wañuchiyniykunalla |
qampa - second-person singular
qampa (your) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyniyki | wañuchiyniykikuna |
accusative | wañuchiyniykita | wañuchiyniykikunata |
dative | wañuchiyniykiman | wañuchiyniykikunaman |
genitive | wañuchiyniykipa | wañuchiyniykikunap |
locative | wañuchiyniykipi | wañuchiyniykikunapi |
terminative | wañuchiyniykikama | wañuchiyniykikunakama |
ablative | wañuchiyniykimanta | wañuchiyniykikunamanta |
instrumental | wañuchiyniykiwan | wañuchiyniykikunawan |
comitative | wañuchiyniykintin | wañuchiyniykikunantin |
abessive | wañuchiyniykinnaq | wañuchiyniykikunannaq |
comparative | wañuchiyniykihina | wañuchiyniykikunahina |
causative | wañuchiyniykirayku | wañuchiyniykikunarayku |
benefactive | wañuchiyniykipaq | wañuchiyniykikunapaq |
associative | wañuchiyniykipura | wañuchiyniykikunapura |
distributive | wañuchiyniykinka | wañuchiyniykikunanka |
exclusive | wañuchiyniykilla | wañuchiyniykikunalla |
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiynin | wañuchiyninkuna |
accusative | wañuchiyninta | wañuchiyninkunata |
dative | wañuchiyninman | wañuchiyninkunaman |
genitive | wañuchiyninpa | wañuchiyninkunap |
locative | wañuchiyninpi | wañuchiyninkunapi |
terminative | wañuchiyninkama | wañuchiyninkunakama |
ablative | wañuchiyninmanta | wañuchiyninkunamanta |
instrumental | wañuchiyninwan | wañuchiyninkunawan |
comitative | wañuchiyninintin | wañuchiyninkunantin |
abessive | wañuchiyninninnaq | wañuchiyninkunannaq |
comparative | wañuchiyninhina | wañuchiyninkunahina |
causative | wañuchiyninrayku | wañuchiyninkunarayku |
benefactive | wañuchiyninpaq | wañuchiyninkunapaq |
associative | wañuchiyninpura | wañuchiyninkunapura |
distributive | wañuchiynininka | wañuchiyninkunanka |
exclusive | wañuchiyninlla | wañuchiyninkunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyninchik | wañuchiyninchikkuna |
accusative | wañuchiyninchikta | wañuchiyninchikkunata |
dative | wañuchiyninchikman | wañuchiyninchikkunaman |
genitive | wañuchiyninchikpa | wañuchiyninchikkunap |
locative | wañuchiyninchikpi | wañuchiyninchikkunapi |
terminative | wañuchiyninchikkama | wañuchiyninchikkunakama |
ablative | wañuchiyninchikmanta | wañuchiyninchikkunamanta |
instrumental | wañuchiyninchikwan | wañuchiyninchikkunawan |
comitative | wañuchiyninchiknintin | wañuchiyninchikkunantin |
abessive | wañuchiyninchikninnaq | wañuchiyninchikkunannaq |
comparative | wañuchiyninchikhina | wañuchiyninchikkunahina |
causative | wañuchiyninchikrayku | wañuchiyninchikkunarayku |
benefactive | wañuchiyninchikpaq | wañuchiyninchikkunapaq |
associative | wañuchiyninchikpura | wañuchiyninchikkunapura |
distributive | wañuchiyninchikninka | wañuchiyninchikkunanka |
exclusive | wañuchiyninchiklla | wañuchiyninchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyniyku | wañuchiyniykukuna |
accusative | wañuchiyniykuta | wañuchiyniykukunata |
dative | wañuchiyniykuman | wañuchiyniykukunaman |
genitive | wañuchiyniykupa | wañuchiyniykukunap |
locative | wañuchiyniykupi | wañuchiyniykukunapi |
terminative | wañuchiyniykukama | wañuchiyniykukunakama |
ablative | wañuchiyniykumanta | wañuchiyniykukunamanta |
instrumental | wañuchiyniykuwan | wañuchiyniykukunawan |
comitative | wañuchiyniykuntin | wañuchiyniykukunantin |
abessive | wañuchiyniykunnaq | wañuchiyniykukunannaq |
comparative | wañuchiyniykuhina | wañuchiyniykukunahina |
causative | wañuchiyniykurayku | wañuchiyniykukunarayku |
benefactive | wañuchiyniykupaq | wañuchiyniykukunapaq |
associative | wañuchiyniykupura | wañuchiyniykukunapura |
distributive | wañuchiyniykunka | wañuchiyniykukunanka |
exclusive | wañuchiyniykulla | wañuchiyniykukunalla |
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyniykichik | wañuchiyniykichikkuna |
accusative | wañuchiyniykichikta | wañuchiyniykichikkunata |
dative | wañuchiyniykichikman | wañuchiyniykichikkunaman |
genitive | wañuchiyniykichikpa | wañuchiyniykichikkunap |
locative | wañuchiyniykichikpi | wañuchiyniykichikkunapi |
terminative | wañuchiyniykichikkama | wañuchiyniykichikkunakama |
ablative | wañuchiyniykichikmanta | wañuchiyniykichikkunamanta |
instrumental | wañuchiyniykichikwan | wañuchiyniykichikkunawan |
comitative | wañuchiyniykichiknintin | wañuchiyniykichikkunantin |
abessive | wañuchiyniykichikninnaq | wañuchiyniykichikkunannaq |
comparative | wañuchiyniykichikhina | wañuchiyniykichikkunahina |
causative | wañuchiyniykichikrayku | wañuchiyniykichikkunarayku |
benefactive | wañuchiyniykichikpaq | wañuchiyniykichikkunapaq |
associative | wañuchiyniykichikpura | wañuchiyniykichikkunapura |
distributive | wañuchiyniykichikninka | wañuchiyniykichikkunanka |
exclusive | wañuchiyniykichiklla | wañuchiyniykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
paykunap (their) | singular | plural |
---|---|---|
nominative | wañuchiyninku | wañuchiyninkukuna |
accusative | wañuchiyninkuta | wañuchiyninkukunata |
dative | wañuchiyninkuman | wañuchiyninkukunaman |
genitive | wañuchiyninkupa | wañuchiyninkukunap |
locative | wañuchiyninkupi | wañuchiyninkukunapi |
terminative | wañuchiyninkukama | wañuchiyninkukunakama |
ablative | wañuchiyninkumanta | wañuchiyninkukunamanta |
instrumental | wañuchiyninkuwan | wañuchiyninkukunawan |
comitative | wañuchiyninkuntin | wañuchiyninkukunantin |
abessive | wañuchiyninkunnaq | wañuchiyninkukunannaq |
comparative | wañuchiyninkuhina | wañuchiyninkukunahina |
causative | wañuchiyninkurayku | wañuchiyninkukunarayku |
benefactive | wañuchiyninkupaq | wañuchiyninkukunapaq |
associative | wañuchiyninkupura | wañuchiyninkukunapura |
distributive | wañuchiyninkunka | wañuchiyninkukunanka |
exclusive | wañuchiyninkulla | wañuchiyninkukunalla |
Verb
editwañuchiy
- (transitive) to kill, murder
- (transitive) to turn off
Conjugation
edit Conjugation of wañuchiy
infinitive | wañuchiy | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
agentive | wañuchiq | |||||||
present participle | wañuchispa | |||||||
past participle | wañuchisqa | |||||||
future participle | wañuchina | |||||||
singular | plural | |||||||
1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person inclusive |
1st person exclusive |
2nd person | 3rd person | ||
indicative | ñuqa | qam | pay | ñuqanchik | ñuqayku | qamkuna | paykuna | |
present | wañuchini | wañuchinki | wañuchin | wañuchinchik | wañuchiyku wañuchiniku1 |
wañuchinkichik | wañuchinku | |
past (experienced) |
wañuchirqani | wañuchirqanki | wañuchirqan | wañuchirqanchik | wañuchirqayku wañuchirqaniku |
wañuchirqankichik | wañuchirqanku | |
past (reported) |
wañuchisqani | wañuchisqanki | wañuchisqan | wañuchisqanchik | wañuchisqayku wañuchisqaniku |
wañuchisqankichik | wañuchisqanku | |
future | wañuchisaq | wañuchinki | wañuchinqa | wañuchisunchik | wañuchisaqku | wañuchinkichik | wañuchinqaku | |
imperative | — | qam | pay | ñuqanchik | — | qamkuna | paykuna | |
affirmative | wañuchiy | wañuchichun | wañuchisun2 wañuchisunchik |
wañuchiychik | wañuchichunku | |||
negative | ama wañuchiychu |
ama wañuchichunchu |
ama wañuchisunchu ama wañuchisunchikchu |
ama wañuchiychikchu |
ama wañuchichunkuchu | |||
1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety. 2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people". |