Calendr Iŵl
Addasiad o galendr y Rhufeiniaid yn ystod teyrnasiad Iŵl Cesar ydy Calendr Iŵl[1] a wnaed yn 46 CC ac a ddaeth i rym y flwyddyn ddilynol. Fe'i derbyniwyd gan y rhan fwyaf o wledydd Ewrop a thiriogaethau a wladychwyd yn ddiweddarach gan Ewropeaid e.e. rhannau o gyfandir America, hyd nes iddo gael ei addasu ymhellach a'i alw'n galendr Gregori yn 1582.
| Enghraifft o'r canlynol | solar calendar, arithmetic calendar, interval scale  |
|---|---|
| Math | calendr |
| Crëwr | Sosigenes of Alexandria |
| Dechrau/Sefydlu | 45 CC |
| Yn cynnwys | Julian dominical cycle, mis, blwyddyn galendr, wythnos, diwrnod |
| Rhagflaenydd | Roman calendar |
| Olynydd | Calendr Gregori |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Ceir ynddo 365 diwrnod wedi'u clystyru'n 12 mis, fel y nodir yn y "Tabl Misoedd". Ychwanegir diwrnod naid ym mis Chwefror bob pedair mlynedd. Mae blwyddyn Iŵl, felly, yn 365.25 diwrnod o ran hyd. Roedd yn fwriad i'r calendr hwn gyfateb fwy neu lai gyda blwyddyn yr haul. Gwyddai seryddwyr Groegaidd ers cyfnod Hipparchus fod y flwyddyn trofannol ychydig funudau'n llai na 365.25 diwrnod, ond nid oedd y calendr yn ateb y broblem yma. O ganlyniad, roedd tridiau'n ychwanegol - bob pedwar canrif. Cafodd hyn ei gywiro yn y diwygiad Gregori yn 1582, sy'n cyflwyno'r dyddiau naid mewn dull gwahanol. O ganlyniad i hyn mae calendr Iŵl 13 diwrnod y tu ôl i galendr Gregori h.y. y 1af o Ionawr ar galendr Iŵl ydy'r 14eg ar galendr Gregori.
Mae'r rhan fwyaf o ganghennau'r Eglwys Uniongred Ddwyreiniol yn parhau i ddefnyddio calendr Iŵl i nodi dyddiadau gwyliau crefyddol gan gynnwys y Pasg (Pascha). Mae rhai wedi creu fersiwn a elwir yn galendr Iŵl diwygiedig.[2] Defnyddir yr hen galendr Iŵl hefyd gan Ferberiaid Gogledd Affrica a Mynydd Athos yng Ngwlad Groeg. Diwygiad arall ohono yw'r ‘calendr Alecsandria’ a ddefnyddir yn Ethiopia.
Gweler hefyd
golygu- Calan Mai
- Calendr Coligny: Calendr y Celtiaid
- Calendr Gregori
- Calendr Tsieineaidd
- Calendr Hebraeg
- Calendr Islamaidd
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Geiriadur yr Academi, s.v. "Julian"
- ↑ Towards a Common Date of Easter. Archifwyd 2012-03-20 yn y Peiriant Wayback (5–10 Mawrth). World Council of Churches/Middle East Council of Churches Consultation, Aleppo, Syria.