Centraal Museum
Het Centraal Museum is gelegen in de stad Utrecht. Het Centraal Museum heeft een uitgebreide collectie oude en moderne kunst, mode, toegepaste kunst en ook het nijntje museum en het Rietveld Schröderhuis maken deel uit van het Centraal Museum.
| Centraal Museum | ||||
|---|---|---|---|---|
| Utrechts Stedelijk Museum van Oudheden | ||||
| ||||
| Locatie | Agnietenklooster, Utrecht | |||
| Coördinaten | 52° 5′ NB, 5° 8′ OL | |||
| Thema | stadsgeschiedenis, oude kunst, moderne kunst, toegepaste kunst en mode | |||
| Opgericht | 1830 | |||
| Personen | ||||
| Directeur | Bart Rutten (artistiek directeur) Marco Grob (zakelijk directeur) | |||
| Conservator | Yolanda van den Berg (Collectie Dick Bruna en nijntje museum) Laurie Cluitmans (Hedendaagse kunst) Ninke Bloemberg (Mode en kostuums) Liesbeth M. Helmus (Oude kunst) René de Kam (Stadsgeschiedenis) Natalie Dubois (Toegepaste kunst en vormgeving) | |||
| Huisvesting | ||||
| Monumentstatus | Rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 36001 | |||
| Aantal bezoekers | 343.000 in 2023[1] 239.000 in 2022[2] 125.000 in 2021[3] 154.800 in 2020[4] 364.000 in 2019 389.000 in 2018 319.000 in 2017 285.000 in 2016 156.000 in 2015 | |||
| Detailkaart | ||||
  | ||||
| Officiële website | ||||
| ||||
Geschiedenis
bewerken
In de 19de eeuw ontstond de behoefte om de reeds aanwezige oudheidkundige voorwerpen, verzameld door de stad Utrecht, uit te breiden en tentoon te stellen in een museum. In 1830 kwam er een museum in het Utrechtse stadhuis dat onder beheer kwam te staan van de stadsarchivaris. De openstelling voor het publiek vond op 5 september 1838 plaats en werd verricht door de Utrechtse burgemeester Van Asch van Wijck. Het museum bestond uit een tentoonstellingsruimte van vier kamers op de bovenste verdieping van het stadhuis. Voor een kwartje per persoon kon het Utrechtse publiek elke woensdagmiddag anderhalf uur lang kennismaken met de kunstschatten van de stad. De gedachte hierachter was dat iedereen van de stadscollectie kon genieten. Bezoekers kregen bij binnenkomst een catalogus mee met de titel: Verzameling van Oud Beeldwerk en andere oudheden, Teekeningen en Schilderijen, meestal tot de Stad Utrecht betrekking hebbende en behoorende tot het Archief derzelve stad.[5] Van Asch van Wijck was een belangrijke stimulator achter het museum en hij streefde verdere ordening en uitbreiding van de collectie na. Na zijn dood in 1843 trad een periode van verwaarlozing aan. Het Stedelijk Museum van Oudheden in het stadhuis was weliswaar het eerste in zijn soort in Nederland maar feitelijk een oudheidskamer waar alleen een kenner goed wegwijs kon worden.
Samuel Muller Fz. werd in 1874 de archivaris van de stad Utrecht en het museum kwam in datzelfde jaar onder zijn beheer. Al spoedig liet hij het opknappen en herinrichten. Muller ordende de voorwerpen daarin meer op chronologie en soort. Tevens liet hij een uitgebreide speurtocht doen op andere plaatsen waar mogelijk nog interessante voorwerpen zouden kunnen zijn, die hij vervolgens in bruikleen of eigendom vroeg.
Door de groeiende collectie ontstond ruimtegebrek en in 1891 verhuisde onder Mullers beheer het museum van het stadhuis naar de ruim bemeten buitenplaats Het Hoogeland aan de Biltstraat. Hier werden door met name Muller onder meer meerdere stijlkamers ingericht en werden de collecties gaandeweg uitgebreid. Het museum werd toegankelijker voor de niet-kenner en het jaarlijkse bezoekersaantal dat in het stadhuis de laatste jaren rond de 2000 lag, liep op Het Hoogeland al snel op naar boven de 20.000. Op zondagmiddag was het gratis te bezoeken. Na verloop van tijd daalden de bezoekersaantallen en vonden diverse gemeentelijke campagnes plaats om meer mensen naar het museum te trekken. Door de uitdijende museumcollecties ontstond ook hier weer ruimtegebrek. Van Muller kwam rond 1900 het idee alle Utrechtse musea voor oude kunst samen te voegen in een centraal museum.
1921 is een belangrijk jaar voor het Centraal Museum. Het museum is vanaf nu naar Mullers idee gevestigd in het middeleeuwse Agnietenklooster aan het Nicolaaskerkhof. De stedelijke collectie werd samengevoegd met verschillende particuliere collecties en ondergebracht in één gecentraliseerd museum, waar de naam Centraal Museum ook van is afgeleid. Zo werden onder andere de verzamelingen van het genootschap Kunstliefde, het Aartsbisschoppelijk museum en het Utrechtsch Museum van Kunstnijverheid aan de stadscollectie toegevoegd. De inrichting van het nieuwe museum leverde echter al snel kritiek op omdat het te vol en te onoverzichtelijk zou zijn. Gaandeweg is de opzet diverse malen veranderd.
De collectie van het Provinciaal Utrechts Genootschap, met ruim 10.000 veelal Romeinse voorwerpen afkomstig uit het castellum Fectio, werd in 1995 overgedragen aan de gemeente Utrecht en is toegevoegd aan het Centraal Museum.
In 1987 is het oude stallencomplex op het achterterrein verbouwd tot expositieruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. Het is door een ondergrondse gang verbonden met het hoofdgebouw. Tegelijk is er daar een aula gebouwd. Deze verbouwing en uitbreiding waren naar ontwerp van de Utrechtse architect Mart van Schijndel.
Het Centraal Museum werd in 1999 verbouwd door de Vlaamse architecten Stéphane Beel, Lieven Achtergael en Peter Versseput. Er kwam een nieuw glazen entreegebouw van twee verdiepingen met een vijf verdiepingen hoge glazen toren met lift en trappen. Verder een kindermuseum en een multimediaal informatiecentrum. Voor het interieur tekende de bekende Nederlandse ontwerper Richard Hutten, die de boekwinkel en het restaurant ("de Refter") vormgaf. De suppoosten kregen uniformen, ontworpen door Viktor & Rolf, met een spijkerjasje en een groene sjerp, maar dit uniform is slechts enkele jaren gebruikt. Het kindermuseum werd na enkele succesvolle jaren gesloten.
Na een verbouwing die in januari 2014 startte, werd de entree weer verplaatst naar de straatzijde. De expositieruimte werd uitgebreid, de looproute binnen het gebouw werd verbeterd en het entreegebouw werd omgebouwd tot een museumcafé dat ook zonder kaartje en ook 's avond toegankelijk is. Verder werd het dick brunahuis verbouwd en ging het verder als nijntje museum.
Collectie
bewerkenDe collectie van het Centraal Museum bevat ruim 50.000 objecten en bestaat uit hedendaagse tekeningen, historische kostuums, abstracte schilderijen en oudheidkundige vondsten. Objecten in de collectie zijn onder andere de Centraal Museum stoel van Richard Hutten (1999), het pronkpoppenhuis van Petronella de la Court (1670 - 1690) en het Utrechtse schip, een 1000 jaar oud schip dat in 1930 gevonden is aan de Van Hoornekade in Utrecht.
De modecollectie bestaat uit ongeveer 8000 stuks, variërend van kostuums uit de 18de eeuw tot aan ontwerpen van Viktor & Rolf. Het Centraal Museum verzamelt bovendien werk van sieraadontwerpers. De verzameling maakt deel uit van de collectie Toegepaste kunst en vormgeving en bevat objecten van de hand van onder meer Paul Derrez, Chris Steenbergen, Emmy van Leersum, Cris Agterberg, Gijs Bakker en Marion Herbst. Het museum deelt (een gedeelte van) deze modecollectie via Modemuze met een breder publiek.
Het Centraal Museum is de thuishaven van de Utrechtse kunstenaars als Dick Bruna en Gerrit Rietveld, maar ook van de Utrechtse caravaggisten Gerard van Honthorst en Hendrick ter Brugghen, navolgers van de Italiaanse schilder Caravaggio. Verder zijn te noemen: Abraham Bloemaert, Jan van Scorel, Pyke Koch en Joop Moesman. Dankzij de laatste was Utrecht het middelpunt van het surrealisme in de jaren dertig en veertig van de 20ste eeuw.
Daarnaast bezit het Centraal Museum ook de grootste collectie Rietveldontwerpen en is het beheerder van het Rietveld Schröderhuis dat volledig gebouwd is naar de ideeën van de Stijl. Het Rietveld Schröderhuis staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco en is toegankelijk voor publiek.
Sinds 2007 is in de Nicolaïkerk, de kerk naast het museum, een selectie uit de collectie middeleeuwse sculptuur van het Centraal Museum te zien. Utrecht kende tot 1550 een bloeiende beeldhouwkunst. Door beeldenstormen, natuurrampen en stadsvernieuwing ging veel van de Utrechtse middeleeuwse beeldhouwkunst verloren. Later teruggevonden beeldhouwwerk behoort nu tot de collectie van het Centraal Museum.
-
Gerard van Honthorst: De koppelaarster (1625) -
Gustaaf Wappers: De zelfopoffering van burgemeester Van der Werff (1829) -
Jan Hendrik Verheijen: Gezicht op het koor en de toren van de Domkerk te Utrecht (1829) -
George Hendrik Breitner: Liggend naakt (circa 1887) -
Theo van Doesburg: Mouvement héroïque (1916) -
-
Werk van Hugo Kaagman op de buitenmuur van het Centraal Museum (1992) -
Het pronkpoppenhuis van Petronella de la Court (1670-1690) -
Hendrick ter Brugghen, Slapende Mars (1629) -
Suze Robertson, Kerk te Katwijk (1915-20)
nijntje museum
bewerken
Zie voor dit onderdeel van het Centraal Museum het artikel over het nijntje museum.Rietveld Schröderhuis
bewerken Zie voor dit onderdeel van het Centraal Museum het artikel over het Rietveld Schröderhuis.Bibliografie (selectie)
bewerken- Besten, L. den (2011) On Jewellery, A Compendium of international contemporary art jewellery. Stuttgart: Arnoldsche Art Publishers. ISBN 9783897903494
- Bierens, Cornel, Centraal Museum Gids. Utrecht: Centraal Museum, 2001
- M. Dirven, Het gemeentelijk cultuurbeleid in de negentiende eeuw, in: R. van der Eerden, P.D. 't Hart, T.J. Hoekstra et al. (red.), Jaarboek Oud-Utrecht 1995, blz. 95-118, ISBN 9071108139
- J. Prins, Stijlkamers in Utrecht: tussen oudheidkamer en kunstnijverheidsopstelling, in: R. van der Eerden, P.D. 't Hart, T.J. Hoekstra et al. (red.), Jaarboek Oud-Utrecht 1997, blz. 261-286, ISBN 9071108155
Tentoonstellingen (selectie)
bewerkenHieronder een overzicht van de tentoonstellingen die in de periode 2020-2024 zijn geopend. Ook zijn opgenomen tentoonstellingen en presentaties uit 2015 en eerder, die nog te bezoeken zijn.
Een streepje in de kolom Tot en met betekent: niet meer te bezoeken.
| Opening | Titel | Tot en met |
|---|---|---|
| nov 2024 | Utrecht Lokaal: Koštana Banović: Among Houses and the Cosmos | feb 2025 |
| okt 2024 | Anna Aagaard Jensen (Esbjerg, 1990), visueel kunstenares | mrt 2025 |
| okt 2024 | MOḌA - Moroccan Fashion Statements met onder anderen Meriem Bennani (Rabat, 1988) | mrt 2025 |
| aug 2024 | Joyce Overheul: Live, Laugh, Leidmotief | nov 2024 |
| jul 2024 | Anouk Kruithof: Whirlwind op de gevelschermen van het Centraal Museum | dec 2024 |
| jul 2024 | Centraal Museum in Landhuis Oud-Amelisweerd: Rory Pilgrim • Solo | - |
| jul 2024 | Spuiten en Stikken: kunst met een boodschap [6] | - |
| jul 2024 | Textile Craft Workshops | - |
| jul 2024 | Graffiti Workshops | - |
| jul 2024 | Draden van ons Nederlands slavernijverleden | - |
| mei 2024 | Mode * chapeau - twee privécollecties onthuld | - |
| mei 2024 | Utrecht lokaal: Kuijer & Rietveld | - |
| mrt 2024 | Centraal Museum in Landhuis Oud-Amelisweerd: Ansuya Blom • Solo | - |
| mrt 2024 | Utrecht lokaal: Max Kisman (*Doetinchem, 1953) | - |
| feb 2024 | Op scherp: fotorealisme nader bekeken | - |
| geb 2024 | Annex: David Claerbout | - |
| dec 2023 | Cyanne van den Houten: Instabiel beeld | - |
| okt 2023 | 'Hier woont nijntje', een projectiekunstwerk van Mr.Beam | - |
| sep 2023 | Pauline Curnier Jardin (*Marseille, 1980): Hot Flowers, Warm Fingers | - |
| sep 2023 | Stoel neemt stelling: verrassende verhalen achter meer dan 100 stoelen | - |
| sep 2023 | Annex: Thierry Oussou (*Allada, Benin, 1988) - Impossible is nothing | - |
| sep 2023 | Kunst op het stationsplein | dec 2024 |
| sep 2023 | Manon Uphoff: De Elementen | - |
| sep 2023 | Centraal Museum in Landhuis Oud-Amelisweerd: Han Schuil | - |
| sep 2023 | To watch the War, in Solidarity - een samenwerking met BAK | - |
| jun 2023 | Kunst op het plein bij het Centraal Museum en Nicolaaskerk: Folkert de Jong | dec 2024 |
| jun 2023 | Aan de horizon: Een zomerse reis door de kunsten | - |
| jun 2023 | Annex: Rory Pilgrim (*Bristol, UK, 1988): The undercurrent | - |
| mei 2023 | Paul Klemann: Ik droom nog steeds van Utrecht | - |
| apr 2023 | Hannah van Bart: in Landhuis Oud-Amelisweerd | - |
| mrt 2023 | Ik ga weg: conservator Marja Bosma neemt afscheid | - |
| feb 2023 | Annex: Sara Sejin Chang (Sara van der Heide) | - |
| feb 2023 | De Bentvueghels | - |
| dec 2022 | Utrecht lokaal: Ricardo van Eyk & Janine van Oene | - |
| okt 2022 | Ogenbliksem: 11 kunstenaars, 11 nieuwe kunstwerken in de museumtuin | - |
| okt 2022 | Double Act: videokunst en zeventiende-eeuwse schilderijen treffen elkaar | - |
| aug 2022 | Utrecht lokaal: Silhouettes by Yasmina Ajbilou | - |
| jun 2022 | De gezonde stad: kunst van het overleven door de eeuwen heen | - |
| jun 2022 | Annex: John Akomfrah - Five Murmurations | - |
| jun 2022 | Utrecht lokaal: Lift Off | - |
| apr 2022 | Utrecht lokaal: Van pasvorm tot polygon: van modecollectie naar virtuele parade | - |
| dec 2021 | Utrecht lokaal: Jaya Pelupessy | - |
| nov 2021 | Modern Love (or Love in the Age of Cold Intimacies) in association with Impakt Festival | - |
| okt 2021 | projectiekunstwerk 'Hier woont nijntje' - projectie Mr. Beam | - |
| okt 2021 | Maarten Baas: Clay chair | - |
| sep 2021 | Utrecht lokaal: Jasper Hagenaar | - |
| sep 2021 | De botanische revolutie. Over de noodzaak van kunst en tuinieren | - |
| sep 2021 | Annex: Persijn Broersen & Margit Lukács | - |
| jul 2021 | Joost van Bleiswijk: Reconnect | - |
| jul 2021 | Antonis Pittas: Acts of modernism with Theo van Doesburg | - |
| jun 2021 | De poppen pakken hun biezen - Het poppenhuis van Petronella de la Court gaat verhuizen | - |
| jun 2021 | Annex: Tabita Rezaire - Toekomstbeelden van het menselijk bestaan | - |
| jun 2021 | Voices of Fashion - Black couture, beauty & styles | - |
| jun 2021 | Natalia Ossef - Hedendaagse herinneringen aan het verleden in Utrecht Lokaal | - |
| dec 2020 | Ondertussen in Utrecht... De smaak van de stad - Bewoners van de stad reflecteren op de collectie | - |
| nov 2020 | Collector's Item, de verzameling hedendaagse kunst van Pieter en Marieke Sanders | - |
| sep 2020 | Raamwerk: Han Hoogerbrugge | - |
| sep 2020 | Annex: Basel Abbas en Ruanne Abou-Rahme | - |
| sep 2020 | De ommuurde stad, geschiedenis van een stadsverdediging | - |
| sep 2020 | Sohier Sodaar: Roland Sohier 70 jaar | - |
| aug 2020 | Raamwerk: Janis Rafa: A Sign of Prosperity to the Dreamer | - |
| jun 2020 | nijntje, 65 jaar bron van inspiratie | - |
| mrt 2020 | De slaapbank die ogen opende: Zeven ontwerpers reageren op de klassiekers van Martin Visser | - |
| feb 2020 | De tranen van Eros: Moesman, surrealisme en de seksen | - |
| feb 2020 | Annex: Jon Rafman | - |
| jan 2020 | Utrecht lokaal: Andere geschiedenis volgens Dirkje Kuik en Philipp Gufler | - |
| jan 2020 | Ondertussen in Utrecht: Kiezen voor het onbekende | - |
| sep 2015 | Atelier Dick Bruna | sep 2025 |
| mei 2007 | Beeldhouwkunst voor de Beeldenstorm doorlopende presentatie in de Nicolaikerk |
Zie ook
bewerken- Lijst van schilderijen in het Centraal Museum
- Schilderkunst in Utrecht
- Utrechtse Museumnacht, waaraan het museum meedoet
Externe link
bewerken- ↑ Jaarrekening 2023
- ↑ Jaarverslag 2022. Gearchiveerd op 5 mei 2023.
- ↑ Jaarverslag 2021. Door de twee lockdowns in 2021 was het museum uiteindelijk maar 29 weken geopend voor publiek. Gearchiveerd op 10 oktober 2022.
- ↑ Financieel jaarverslag 2020. Gearchiveerd op 19 april 2022.
- ↑ Google Books: Verzameling van Oud Beeldwerk en andere oudheden, Teekeningen en Schilderijen, meestal tot de Stad Utrecht betrekking hebbende en behoorende tot het Archief derzelve stad
- ↑ Met werken van onder meer Abraham Bloemaert, Reinier Craeyvanger, René Daniëls, Hanne Darboven, Sonia Delaunay, Marlene Dumas, Dutch Graffiti Library, Adam Elsheimer, Wil Fruytier, Keith Haring, Loes van der Horst, JanIsDeMan, Rob van Koningsbruggen, Jacob Maris, Gordon Matta-Clark, Monali Meher, Emmeline de Mooij, Jan Hendrik Verheijen en Munir de Vries
