Jerpe
Jerpe (Bonasa bonasia) er blant dei minste fuglane av skogshøns. Han er ein standfugl som held til i skogar i Europa.[2]
| Jerpe | |
 Jerpe | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  LivskraftigStatus i Noreg: Livskraftig[1] Utbreiinga av Jerpe | |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Fuglar Aves |
| Orden: | Hønsefuglar Galliformes |
| Familie: | Fasanfamilien Phasianidae |
| Slekt: | Tetrastes |
| Art: | Jerpe T. bonasia |
| Vitskapleg namn | |
| Tetrastes bonasia | |
Kjenneteikn
endre
Kjønna er temmeleg jamstore. Vaksne fuglar veg 400 gram og har ei lengd på 35 cm. Fjørdrakta er grå- og brunspralga med eit karakteristisk svart band ytst på halefjøra. Vengene er ganske stutte, og det er derfor vanleg at dei lagar mykje støy når dei fer opp.
Læte
endreJerpa har ein plystrande, rytmisk og høgfrekvent sang.
Forplanting
endreJerpa er utprega monogam. Pardanninga skjer allereie om hausten. Hannen og hoa lokkar kvarandre med kvislande og kvitrande læter. I mai månad legg hoa 7-12 egg i ei djup grop innmed ein stubbe eller tre. Egga er brungule med brune flekkar og strekar. Rugetida er på 24–25 døgn. Hannen held seg innan same revir heile sommaren, men vender først attende til hoa når ungane har vakse litt. Ut på hausten vert så familien splitta framfor ein ny sesong.
Forvekslingsart
endreJerpa kan vanskeleg forvekslast med anna fugl. Ei orrhøna kan i hastig oppflukt minne om jerpe og omvendt, men forskjell i storleik og åtferd gjer at slik forveksling sjeldan skjer.
Åtferd
endreJerpekulla vert oppsplitta allereie tidleg på hausten. Etter det opptrer dei helst parvis og held seg gjerne innanfor same området heile vinteren. Når jerpa lettar, flyr ho sjeldan langt, set seg helst inn i eit tre i nærleiken før ho flyttar seg vidare.
Utbreiing og habitat
endreSom leveområde føretrekk jerpa fuktige stader med blandingsskog med mykje kjerr og gjerne også gran, dette finn ho i små bekkedrag og senkingar i terrenget. Jerpa er eit ynda jaktobjekt, både på grunn av det fine kjøttet og fordi ho er lett å ta.
Jerpa er vidt utbreidd med i alt 12 underartar frå nordvestlege Europa, tversover nordlege Eurasia til Okhotskhavet i aust, inkluderer òg øyane Sakhalin og Hokkaido.[3] Ho har fråvære frå Danmark og Island.[4] I Noreg er ho knytt til utbreiinga av granskog, og finst på Austlandet nordover gjennom Trøndelag til Nordland sør for Saltfjellet.[5]
Finlandsjerpe
endreArten har òg vore registrert i Øvre Pasvik, populasjonen der er av underarten Bonasa bonasia griseonota som er utbreidd i Nord-Sverige, Finland og inn i nordlege Russland. Denne underarten er lysare enn nominatforma og er kalla finlandsjerpe.[6]
Kjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Järpe» frå Wikipedia på svensk, den 16. januar 2022
- Referansar
- ↑ Stokke BG, Dale S, Jacobsen K-O, Lislevand T, Solvang R og Strøm H (24. november 2021). «Fugler: Vurdering av jerpe Tetrastes bonasia for Norge. Norsk rødliste for arter 2021.». Artsdatabanken. Henta 15. mars 2022.
- ↑ «Artsdatabankens artsopplysningar». Artsdatabanken. 15. mars 2022. Henta 15. mars 2022.
- ↑ Clements, J.F.; T. S. Schulenberg; M.J. Iliff; B.L. Sullivan; C. L. Wood (august 2011), The Clements checklist of birds of the world: Version 6.6 (Excel spreadsheet), Cornell Lab of Ornithology, henta 9. oktober 2011
- ↑ Fonstad, Tore; Benny Génsbøl; Morten Günther; Jens Frimer Andersen; Bjarne Bertel (2008). Aschehougs fuglebok med CD-er. Oslo: Aschehoug. ISBN 978-82-03-23569-6.
- ↑ Jon E. Swenson, 1994, Artsomtale: Bonasa bonasia – jerpe, S. 138 i: Gjershaug, J. O., Thingstad, P. G., Eldøy, S. & Byrkjeland, S. (red.): Norsk fugleatlas. Norsk Ornitologisk Forening, Klæbu, henta 2. november 2011
- ↑ finlandsjerpe (2011-11-02). I Store norske leksikon.
