Manchester

Manchester
	; Manchester (2017)
	Herb
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Anglia
Region	North West
Hrabstwo	Wielki Manchester
Dystrykt	Manchester
Powierzchnia	116 km²
Populacja (2017); • liczba ludności; • gęstość	; 545 501; 4717 os./km²
Nr kierunkowy	0161
Kod pocztowy	M
	Położenie na mapie Wielkiego Manchesteru Manchester
	Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Manchester
	Położenie na mapie Anglii Manchester
	53°29′N 2°15′W/53,483333 -2,250000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Manchester – miasto (city) i dystrykt metropolitalny w północno-zachodniej Anglii, w hrabstwie metropolitalnym Wielki Manchester, położone nad rzekami Irwell i Mersey u podnóża Gór Pennińskich^[2], połączony z Morzem Irlandzkim Kanałem Manchesterskim^[3].

W 2017 roku Manchester liczył 545 501 mieszkańców (6. miejsce w Wielkiej Brytanii), a jego obszar metropolitalny – Wielki Manchester (Greater Manchester), obejmujący m.in. miasta: Ashton-under-Lyne, Bolton, Stockport, Oldham, Rochdale, Wigan, Salford, Bury i Sale, liczył ponad 2,7 mln mieszkańców^[1].

Miasto jest węzłem drogowym i kolejowym, funkcjonuje tu również międzynarodowy port lotniczy Manchester. Ośrodek handlowo–bankowy, naukowy i przemysłowy w sektorze m.in. włókienniczym, maszynowym, elektrotechnicznym, chemicznym, odzieżowym i środków transportu^[3]. Ponadto ośrodek mediowy, m.in. BBC Radio Manchester.

Historia

Manchester został założony w 1086 roku w pobliżu rzymskiego obozu warownego, funkcjonującego od I do początku V wieku^[2]^[3], o nazwie Mamucium lub Mancunium. W Domesday Book wymieniany jako Mamecestre^[4]. Nazwa miasta zakończona na -chester pochodzi od łacińskiego słowa castra – obóz^[5].

Manchester uzyskał prawa miejskie w 1301^[3].

W 1653 powstała biblioteka Chetham’s Library^[6].

Od połowy XVIII wieku jeden z ośrodków rewolucji przemysłowej, nastąpił wówczas gwałtowny rozwój miasta jako centrum innowacyjnego przemysłu.

W XIX wieku Manchester stanowił centralne miejsce brytyjskiego masowego ruchu robotniczego, tzw. czartyzmu^[3]. 16 sierpnia 1819 w mieście miała miejsce masakra Peterloo. W mieście koncertował na krótko przed swoją śmiercią Fryderyk Chopin^[7]^[8]. Od 1857 roku siedziba najstarszej w Wielkiej Brytanii orkiestry symfonicznej The Hallé.

W 1948 na Uniwersytecie Wiktorii w Manchesterze opracowano pierwszy naukowy komputer – Small-Scale Experimental Machine.

22 maja 2017, po koncercie Ariany Grande na terenie Manchester Arena, miał miejsce zamach terrorystyczny, w którym zginęły 23 osoby.

Demografia

Etniczność

Pod względem etnicznym w 2009 roku w Manchesterze dominowała ludność rasy białej (77,3%), następnie Azjaci (11,2%), rasa czarna (4,8%) i pozostałe (6,7%)^[9].

Religia

Według danych z lat 2009–2010 dominującą religią w Manchesterze było chrześcijaństwo (70,2%), drugą grupę stanowili ateiści (21,4%), następnie wyznawcy islamu (3,5%), hinduizmu (1,6%), sikhizmu (0,8%) oraz pozostałe religie (2,5%)^[10].

Podział administracyjny

Dzielnice oraz części miasta

Ancoats and Clayton, Ardwick, Baguley, Blackley, Bradford, Brooklands, Burnage, Charlestown, Cheetham Hill, Chorlton, Chorlton Park, Crumpsall, City Centre, Didsbury East, Didsbury West, Fallowfield, Gorton North, Gorton South, Higher Blackley, Hulme, Harpurhey, Levenshulme, Longsight, Miles Platting and Newton Heath, Moss Side, Moston, New Moston, Northenden, Old Moat, Rusholme, Sharston, Whalley Range, Withington, Woodhouse Park^[11].

Civil parishes

Ringway^[11].

Zanieczyszczenie powietrza

W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia sklasyfikowała Manchester na piątej pozycji miast Wielkiej Brytanii najbardziej zanieczyszczonych pyłem PM2,5^[12]^[13].

Uczelnie

Kampus Uniwersytetu Manchesterskiego

Uniwersytet Manchesterski (zał. 2004)^[6]
- Manchester Business School
The University of Law (zał. 1962)^[6]
Manchester Metropolitan University (zał. 1970)^[6]
Royal Northern College of Music (Królewskie Północne Kolegium Muzyczne)

Zabytki i atrakcje turystyczne

Daily Express Building w Manchesterze (1939). Arcydzieło modernizmu i art déco XX wieku architekta Owen Williams zostało wpisane do rejestru zabytków w 1974^[14]

neogotycki ratusz
modernistyczny budynek w stylu art déco Daily Express Building z 1939
gotycka katedra z kolegiatą pw. Najświętszej Marii Panny, św. Denisa i św. Jerzego z XV–XVI wieku^[2]^[3]
zabytkowy szpital z XV–XVII wieku^[3]
John Rylands University Library
stadion klubu piłkarskiego Manchester United – Old Trafford
pomnik Alana Turinga
budynki w stylu georgiańskim z XVIII wieku (St John Street)^{[potrzebny przypis]}
budynki w stylu wiktoriańskim (Barton Square)^{[potrzebny przypis]}
Athenaeum, Royal Theatre i Free Trade Hall z XIX wieku (Peter Street)^{[potrzebny przypis]}

Muzea i galerie

Najbardziej znane placówki w Manchesterze^[15]:

Manchester Museum
Manchester Art Gallery
Greater Manchester Police Museum
Museum of Transport – muzeum prezentuje m.in. omnibus konny (1890), tramwaj (1906) oraz liczną kolekcję autobusów^[16]
Museum of Science and Industry (pol. Muzeum Nauki i Przemysłu)
People’s History Museum
Home Manchester (teatr, kino, galeria sztuki)^[17]
National Football Museum (pol. Narodowe Muzeum Piłki Nożnej)
Imperial War Museum North (budynek zaprojektowany przez Daniela Libeskinda)
Clayton Hall Museum
Manchester Jewish Museum
Whitworth Art Gallery
Gallery of Costume
Portico Library

Transport

Transport kolejowy


Nazwa stacji kolejowej	Data budowy	Opis, uwagi
Manchester Liverpool Road	1830	Budynek pierwszej stacji kolejowej, działającej w latach 1830–1844.
Manchester Piccadilly	1842	Największa stacja kolejowa w Manchesterze. W 2002 roku zakończono proces jej modernizacji^[18].
Manchester Victoria	1844	Jedna z głównych stacji kolejowych w Manchesterze^[19].
Manchester Oxford Road	1849	Ze stacji obsługiwane są połączenia m.in. do Liverpoolu i Chester.
Manchester Airport	1993	Połączenie z międzynarodowym portem lotniczym Manchester.