Albatrosy
Albatrosy[2][3], albatrosowate (Diomedeidae) – rodzina dużych, morskich ptaków zaliczanych do rzędu rurkonosych (Procellariiformes)[2]. Pod względem rozpiętości skrzydeł są jednymi z największych latających ptaków, a albatros wędrowny (Diomedea exulans) ma największą rozpiętość skrzydeł (251–350 cm; rekordowy osobnik miał 370 cm[4]) ze wszystkich żyjących gatunków ptaków[5]. Niewiele mniejszą przeciętną rozpiętość skrzydeł (260–320 cm) osiąga kondor wielki (Vultur gryphus)[6]. Albatrosy są ptakami bardzo długowiecznymi[2]. W ciągu swojego życia ptaki te pokonują nawet 8 milionów kilometrów[7].
| Diomedeidae[1] | |||
| G.R. Gray, 1840 | |||
 Przedstawiciel rodziny – albatros krótkosterny (Phoebastria albatrus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
albatrosy | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Diomedea Linnaeus, 1758 | |||
| Rodzaje | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Występują nad Oceanem Południowym, południową częścią oceanów: Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego oraz nad północną częścią Oceanu Spokojnego[8][9]. Skamieniałości dowodzą, że niegdyś zamieszkiwały również m.in. Bermudy[10].
Większość gatunków albatrosów jest zagrożona wyginięciem. Jedynym gatunkiem, któremu Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) nadała status najmniejszej troski (LC – Least Concern), jest albatros czarnobrewy[11].
Systematyka
edytuj
Systematyka w obrębie rodziny jest skomplikowana. Sytuację dodatkowo komplikuje trudny dostęp do miejsc występowania poszczególnych gatunków i co za tym idzie, ogranicza możliwość badań. Różni autorzy wymieniają od 13 do 24 gatunków albatrosów[3], np. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia 21 gatunków[8], IUCN – 22[12], a polscy autorzy Kompletnej listy ptaków świata – 16[3].
Trzy taksony: albatros białolicy (Diomedea amsterdamensis), albatros różowodzioby (Diomedea antipodensis) i albatros atlantycki (Diomedea dabbenena) uważane wcześniej (i obecnie jeszcze przez niektórych autorów[3]) za podgatunki albatrosa wędrownego (Diomedea exulans) podniesiono do rangi gatunków. Dwa taksony: albatros siwogłowy (Thalassarche eremita) oraz albatros szarogrzbiety (Thalassarche salvini), uważane wcześniej za podgatunki albatrosa szarodziobego (Thalassarche cauta) podniesiono do rangi gatunków. Rangę gatunku zyskał także albatros białoszyi (Thalassarche carteri), uważany wcześniej za podgatunek albatrosa żółtodziobego (Thalassarche chlororhynchos)[3].
Albatros żółtooki (Thalassarche impavida), uważany wcześniej za podgatunek albatrosa czarnobrewego (Thalassarche melanophris) również został podniesiony do rangi odrębnego gatunku, choć niektórzy autorzy zmiany tej jeszcze nie zaakceptowali[3].
Albatros królewski został podzielony na dwa gatunki – albatros królewski (Diomedea epomophora) oraz albatros ciemnoskrzydły[13] (Diomedea sanfordi), ale przez niektórych autorów nadal są uznawane za podgatunki tego samego gatunku[3].
Do rodziny należą następujące rodzaje[3]:
- Phoebastria Reichenbach, 1853
- Diomedea Linnaeus, 1758
- Phoebetria Reichenbach, 1853
- Thalassarche Reichenbach, 1853
Charakterystyka
edytujPtaki te mają krępe ciało długości 71–135 cm[14] oraz masywny, haczykowato zakończony dziób. Zazwyczaj są ubarwione na biało z domieszką koloru czarnego lub brązowego (jedynie ptaki z rodzaju Phoebetria jednolicie ciemno ubarwione).
Dzięki swym długim, ale stosunkowo wąskim skrzydłom, albatrosy są doskonałymi szybownikami. Przy odpowiednim wietrze mogą godzinami utrzymywać się w powietrzu. Okresy bezwietrzne spędzają zazwyczaj na powierzchni wody (są również bardzo dobrymi pływakami). Podstawę ich diety stanowią kałamarnice, chociaż czasami żerują także na odpadkach wyrzucanych ze statków. Większość życia spędzają na morzu, na lądzie pojawiają się wyłącznie w okresie lęgowym[2].
Rozród
edytujToki albatrosów odbywają się w parach lub większych grupach i polegają na rozkładaniu skrzydeł oraz krzyżowaniu dziobów. Ptaki wydają przy tym dość doniosłe odgłosy. Po kopulacji samica składa na gołej ziemi (ewentualnie w zagłębieniu niewielkiego, usypanego kopczyka) jedno bardzo duże, białe jajo. Młode po wykluciu rozwijają się bardzo powoli (zwłaszcza u większych gatunków). Dopiero po 4–10 miesiącach uczą się one latać. Pierwsze 5–10 lat spędzają wyłącznie na morzu, przepierzając się kilkukrotnie. Dopiero po tym czasie po raz pierwszy przystępują do rozrodu[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Diomedeidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 9. ISBN 978-83-60563-05-2.
- ↑ a b c d e f g h Nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rodzina: Diomedeidae, albatrosy (wersja: 2023-03-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-26].
- ↑ Zwierzęce „naj”. Koło łowieckie „Żubr”. [dostęp 2010-08-10].
- ↑ Dunn, Jon L.; Alderfer, Jonathon (2006). „Accidentals, Extinct Species”. in Levitt, Barbara. National Geographic Field Guide to the Birds of North America (fifth ed.). Washington D.C.: National Geographic Society. p. 467. ISBN 978-0-7922-5314-3.
- ↑ Houston, D., Kirwan, G.M., Christie, D.A. & Sharpe, C.J: Andean Condor (Vultur gryphus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-31)].
- ↑ Adam Nicolson, Krzyk morskich ptaków, Kraków: Znak, 2017, s. 29, ISBN 978-83-240-4244-9.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).
- ↑ Albatrosses (Diomedeidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)]. (ang.).
- ↑ Storrs L. Olson, Paul J. Hearty. Probable extirpation of a breeding colony of Short-tailed Albatross (Phoebastria albatrus) on Bermuda by Pleistocene sea-level rise. „Proceedings of the National Academy of Science”. 100 (22), s. 12825–12829, 2003. DOI: 10.1073/pnas.1934576100. (ang.).
- ↑ BirdLife International, Thalassarche melanophris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-14] (ang.).
- ↑ Diomedeidae – Family. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [on-line]. IUCN. [dostęp 2020-07-11]. (ang.).
- ↑ Diomedea sanfordi Murphy, 1917 (albatros ciemnoskrzydły). [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2018-06-21].
- ↑ C. Carboneras: Family Diomedeidae (Albatrosses). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 198. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).