Dach

Dach – górna, najwyższa część budynku, mająca za zadanie przykrycie i osłanianie go przed wpływami atmosferycznymi.

Składa się on z konstrukcji nośnej i pokrycia. Konstrukcja w budynkach o średniej wielkości jest zazwyczaj wykonana z belek drewnianych, przy większych odległościach pomiędzy ścianami zewnętrznymi stosuje się konstrukcje stalowe, żelbetowe lub z drewna klejonego. Materiał pokrycia zależy od strefy klimatycznej, lokalnego stylu i architektury budynku. Używane są zarówno pokrycia tradycyjne, takie jak strzecha, gont czy łupek, jak i współczesne systemy pokryć zawierające membrany izolacyjne i warstwy wodoodporne. Kąt jego nachylenia również zależy od lokalnych uwarunkowań i projektu architektonicznego. W niektórych budynkach współczesnych istnieje niewielka różnica pomiędzy dachem a ścianą zewnętrzną, efekty takie uzyskuje się również przez użycie stropodachu.

Elementy

Części dachu

Dach płaski przeznaczony na taras widokowy i ogród (Warszawa, 1929)

Ogród na dachu płaskim, budynek Rockefeller Center (Nowy Jork, 1939)

Główne części:

• Warstwy dachu:
  • więźba dachowa
  • pokrycie
    • podbitka

Części dachu:

• połać dachowa:
  • naczółek
  • przyczółek
• krawędzie połaci:
• kalenica
• kosz, nazywany krawędzią koszową
• okap
• naroże dachowe

Elementy i urządzenia związane z dachem:

• komin
• wyłaz
• okno dachowe
• ława kominiarska
• instalacja odgromowa
• płotki (bariery) przeciwśniegowe
• odwodnienie dachu: wodę z opadów atmosferycznych, czy roztopionego śniegu odprowadza się z dachu na zewnątrz – przy pomocy rynien i rur spustowych – albo do wewnątrz – przy pomocy wpustów dachowych i rur spustowych usytuowanych wewnątrz budynku.

Konstrukcja nośna

Konstrukcja nośna dachu to te elementy, które przenoszą ciężar dachu na ściany budynku. W budynkach tradycyjnych konstrukcję nośną dachu stanowi więźba dachowa, której funkcję w budynkach większych wykonują wiązary stalowe (kratownice) lub elementy żelbetowe. Współcześnie stosuje się też więźby drewniane z elementów prefabrykowanych.

Rodzaje pokrycia

Dach kryty dachówką karpiówką

Zewnętrzną warstwę, narażoną na działanie warunków atmosferycznych, nazywamy pokryciem. Za pokrycie służyć może:

• słoma – wiązana i układana w strzechę. Jest to jeden ze starszych materiałów, obecnie prawie nie stosowany, choć ma swoich zwolenników jako materiał naturalny (budownictwo ekologiczne).
• trzcina – podobnie jak słoma, jest materiałem naturalnym, służącym do wykonania strzechy.
• dranica – pokrycie z desek drewnianych o większej długości.
• gont – pokrycie z niewielkich elementów drewnianych, łączonych ze sobą przez klinowanie.
• łupek – pokrycie z płytek kamiennych, przytwierdzanych do desek ułożonych na więźbie, dość ciężkie. Stosowane w rejonach w pobliżu złoży łupka (Francja, Wielka Brytania, Skandynawia),
• dachówka – pokrycie układane z elementów ceramicznych lub cementowych, popularny w tradycyjnym budownictwie. Stosuje się dachówki różnych kształtów i kolorów, w zależności od technologii wypalania i dodanych barwników.
• blacha – blacha miedziana, stalowa ocynkowana, niekiedy dodatkowo powlekana tworzywem (np. poliestrem). Arkusze blachy dachowej układa się na deskowaniu i zagina na łączeniach. Odmianą blachy dachowej jest tzw. blachodachówka – pokrycie blaszane imitujące dachówkę ceramiczną, ale lżejsze od niej.
• papa – pokrycie stosowane na dachy o małym spadku i stropodachy. Jest to materiał tani i dający możliwość szybkiego ułożenia, ale niezbyt estetyczny i o niewielkiej trwałości. Stosowany zwłaszcza na budynki tymczasowe; w wypadku stropodachów pokrycie papą jest obecnie wypierane przez bezspoinowe masy bitumiczne.
• eternit – pokrycie uważane za bardzo szkodliwe dla zdrowia człowieka ze względu na zawartość azbestu.
• nylon dekarski – pokrycie dachowe stworzone na bazie elastycznych polimerów. Łączy on w sobie cechy samodzielnej powłoki dachowej oraz materiału do naprawy dachów.
• tzw. zielony dach – warstwa roślinności na przepuszczalnym i łatwo nasiąkliwym podłożu mineralnym lub organicznym (do 20%), ułożona na płycie żelbetowej i warstwach izolacji, w tym na specjalnej macie drenarskiej. Jest pokryciem ciężkim i wymagającym dużej dokładności wykonania, stosowanym dla uatrakcyjnienia bryły budynku.

Kształt

Kształt może być uwarunkowany klimatem (dach cztero- i dwuspadowy) lub względami estetycznymi (kopulasty, mansardowy).

Rodzaje (ze względu na kształt):

• dach czterospadowy
• dach dwuspadowy
• dach hełmowy
• dach kopulasty
• dach krążynowy
• dach mansardowy
• dach naczółkowy
• dach namiotowy
• dach pilasty
• dach pogrążony
• dach półszczytowy
• dach pulpitowy
• dach stożkowy
• dach szedowy
• dach wieżowy

Zobacz też

• łamany dach polski
• attyka
• stropodach
• przekrycie strukturalne

Bibliografia

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 37, 38. ISBN 83-85001-89-1.