Fretka domowa
Fretka domowa[2] (Mustela furo) – gatunek[3] niewielkiego ssaka drapieżnego z rodziny łasicowatych (Mustelidae), udomowiona forma tchórza zwyczajnego lub tchórza stepowego. Od lat 80. XX wieku rośnie popularność fretki domowej jako zwierzęcia domowego. Znalazło to wyraz we włączeniu fretek domowych (obok psów i kotów) do grupy zwierząt podróżujących z paszportami dla zwierząt domowych w krajach UE. Jednak nie wszystkie kraje podchodzą z taką wyrozumiałością do domowych pupili. W Portugalii, na przykład, obowiązuje zakaz hodowania (bez odpowiedniej zgody) i przewożenia fretek domowych ze względu na ryzyko hybrydyzacji pomiędzy fretkami domowymi i dzikimi[4].
| Mustela furo[1] | |
| Linnaeus, 1758 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
fretka domowa |
Biologia
edytujOpis
edytujFretki domowe są podgatunkiem silnie dymorficznym (samce około dwukrotnie większe od samic) i osiągają pełne rozmiary w wieku 1 roku[5].
- Masa ciała: 0,3-1,1 kg dla samic i 0,9-2,7 kg dla samców, wysterylizowane samce są często lżejsze.
- Długość ciała: 33-35,5 cm dla samic i 38-40,6 cm dla samców.
- Ogon: 7,6-10 cm.
Przeciętna długość życia 6-15 lat.
Odmiany kolorystyczne
edytujWyjściowymi ubarwieniami są forma albinotyczna i ciemne ubarwienie charakterystyczne dla dzikiego tchórza, ale na skutek selektywnej hodowli uzyskano wiele różnych odmian kolorystycznych i długości futra. Niektóre stowarzyszenia hodowców (na przykład amerykańskie American Ferret Association) ustanowiły swoje standardy rozpoznawania różnych odmian barwnych[6].
Rozmnażanie
edytujRuja u samców pojawia się pomiędzy grudniem a lipcem, u samic cyklicznie między marcem a sierpniem. Ciąża trwa 40-42 dni, do 15 młodych w miocie, do trzech miotów rocznie. Młode rodzą się ślepe i głuche ważąc 6-12 gramów, otwierają oczy w wieku 5 tygodni. Karmienie piersią kończy się pomiędzy w wieku 3-6 tygodni, w wieku do 8 tygodni młodym wyrastają kły umożliwiające spożywanie twardych pokarmów. Dojrzałość płciowa osiągana jest w wieku 6 miesięcy[7].
Uzębienie
edytuj
U osobników dorosłych[8]:
- 12-14 kilkumilimetrowych siekaczy (6-8 górnych i 6 dolnych)
- 4 duże kły
- 12 zębów przedtrzonowych
- 6 zębów trzonowych
Dieta
edytujFretki domowe są zwierzętami mięsożernymi. Dieta ich dzikich przodków składa się głównie z owadów, płazów, niewielkich ptaków i gryzoni. Dostępne są także komercyjne karmy dla fretek domowych.
Zachowanie
edytujFretki domowe są zwierzętami zmierzchowymi, oznacza to, że śpią 14-18 godzin dziennie i są najbardziej aktywne w godzinach świtu i zmierzchu[9]. W odróżnieniu do swoich samotniczych przodków większość fretek domowych jest zwierzętami towarzyskimi i żyje szczęśliwie w grupach. Fretki domowe są terytorialne, lubią kopać i spać w zamkniętych przestrzeniach[10].
Jak wiele innych drapieżników fretki domowe posiadają gruczoły zapachowe w okolicy odbytu, wydzielina z których służy do oznaczania terytorium. Do tego samego celu fretki domowe mogą również używać odchodów i moczu. Istnieją doniesienia, że fretki domowe potrafią rozpoznawać znajome osobniki po tym zapachu, jak również płeć osobników nieznajomych[11][12].
Jak (pokrewne im) skunksy, fretki domowe mogą używać gruczołów odbytowych do wydzielenia cuchnącej cieczy w sytuacjach podekscytowania, zaskoczenia lub strachu. Zapach jest jednak dużo słabszy niż u skunksa i łatwo wietrzeje. Wiele fretek domowych sprzedawanych w USA jest poddawane zabiegowi usunięcia gruczołów odbytowych[13], ale w wielu częściach świata (w tym w Europie) uznawane jest to za zbędne okaleczenie.
Podekscytowane fretki domowe mogą wykonywać tzw. łasiczy taniec wojenny (ang. weasel war dance) polegający na serii losowych podskoków w tył i bok, którym towarzyszą często nastroszone futro, i niskie dźwięki przypominające chichot lub gdakanie. Pomimo swojej żywiołowości zachowanie to nie jest wyrazem agresji tylko ekscytacji lub zaproszenia do zabawy. Rozdrażnione, niespokojne lub wystraszone fretki domowe syczą lub piszczą[14].
Udomowienie
edytuj
Nie jest znane miejsce ani okres udomowienia tchórza. Wiadomo, że nastąpiło to w basenie Morza Śródziemnego. Niewykluczone, że miejscem tym był Egipt, choć bardziej prawdopodobne wydaje się, że to Europejczycy oswoili tchórza. Znane były w starożytnym Egipcie, Rzymie oraz Grecji.
Najstarsze odkryte szczątki fretek domowych pochodzą z ok. 1500 p.n.e., dlatego przypuszcza się, że ich udomowienie nastąpiło jeszcze wcześniej.
Znaczenie dla człowieka
edytujPodobnie jak pozostałe gatunki rodzaju Mustela, fretka domowa była i nadal jest cennym zwierzęciem futerkowym, bywa również wykorzystywana jako zwierzę laboratoryjne. Fretki domowe od wieków używane były do polowań na króliki. Były również hodowane w Europie przed upowszechnieniem się kota domowego jako zwierzęta domowe tępiące myszy. Prawdopodobnie samiec fretki domowej (albinos) widnieje na słynnym obrazie Leonarda da Vinci "Dama z łasiczką"[15].
Przepisy dotyczące fretek domowych trzymanych jako zwierzęta domowe
edytuj- Australia – Nielegalne jest trzymanie fretek domowych w Queensland i Terytorium Północnym. W Australijskim Terytorium Stołecznym wymagana jest licencja.
- Brazylia – Warunkiem jest wszczepienie mikroczipu identyfikacyjnego i sterylizacja zwierzęcia.
- Nowa Zelandia – Sprzedaż, dystrybucja lub hodowla fretek domowych jest nielegalna od roku 2002 jeśli nie są spełnione określone warunki.[16]
- Portugalia – Nielegalne jest trzymanie fretek domowych jako zwierząt domowych. Fretki domowe są dozwolone tylko do użytku w polowaniach i ich trzymanie wymaga licencji udzielanej przez władze państwa.
- Stany Zjednoczone – Fretki domowe były zakazane w wielu stanach USA, ale większość tych praw zostało zniesionych w latach 80. i 90. XX wieku. Fretki domowe są nadal nielegalne w Kalifornii[17][18]. terytorium Portoryko ma podobne przepisy[19]. Podobnie wygląda sytuacja w niektórych miastach, jak Waszyngton i Nowy Jork[19]. Fretki domowe są również zakazane w wielu bazach wojskowych.[19] W niektórych miejscach, w tym w Rhode Island wymagane jest pozwolenie na posiadanie fretki domowej[20]. Illinois i Georgia nie wymagają pozwolenia żeby trzymać fretki domowe ale potrzebna jest licencja na ich rozmnażanie[21][22]. Posiadanie fretek domowych było niegdyś nielegalne w Dallas[23], ale obecne przepisy zawierają tylko obowiązek szczepienia[24]. Fretki domowe są nielegalne w Wisconsin, ale pozwolenie na import jest wydawane przez lokalne władze[25].
- Japonia – W prefekturze Hokkaido fretki domowe muszą być zarejestrowane u władz lokalnych[26]. Nie ma ograniczeń w innych częściach kraju.
Przypisy
edytuj- ↑ Mustela furo, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 161. ISBN 978-83-88147-15-9. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 458. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ Pet travel and moving with animals to Portugal.. [dostęp 2011-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-28)]. (ang.).
- ↑ Kim Shilling: Ferrets for dummies.. Wiley Publishing, Inc, 2000, s. 13. ISBN 0-7645-5259-7.
- ↑ American Ferret Association: Ferret Color and Pattern Standards. Ferret.org. [dostęp 2008-11-30]. (ang.).
- ↑ Jessica Duda: Mustela putorius furo. Animal Diversity Web. [dostęp 2011-11-13]. (ang.).
- ↑ Bob Church: Ferret Teeth (Ferret FAQ). [dostęp 2011-11-13]. (ang.).
- ↑ Anon: Ferrets. [w:] Pet Health Information [on-line]. Pet Health Information. [dostęp 2010-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 lutego 2010)].
- ↑ Susan, A Brown: Inherited behavior traits of the domesticated ferret. [w:] weaselwords.com [on-line]. [dostęp 2010-01-29].
- ↑ BK Clapperton, Minot EO, Crump DR. An Olfactory Recognition System in the Ferret Mustela furo L. (Carnivora: Mustelidae). „Animal Behaviour”. 36 (2), s. 541–553, April 1988. Academic Press. DOI: 10.1016/S0003-3472(88)80025-3.
- ↑ JX Zhang, Soini HA, Bruce KE, Wiesler D, Woodley SK, Baum MJ, Novotny MV. Putative Chemosignals of the Ferret (Mustela furo) Associated with Individual and Gender Recognition. „Chemical Senses”. 30 (9), s. 727–737, November 2005. Oxford University Press. DOI: 10.1093/chemse/bji065. PMID: 16221798. Online. [dostęp 2007-02-25].
- ↑ Mark A. Mitchell, Thomas N. Tully: Manual of exotic pet practice. Elsevier Health Sciences, 2009, s. 372. ISBN 978-1-4160-0119-5.
- ↑ Valerie V. Tynes: Behavior of Exotic Pets. Chichester, West Sussex: Blackwell Pub., 2010, s. 234. ISBN 978-0-8138-0078-3, ISBN 0-8138-0078-1.
- ↑ Erika, Ph.D. Matulich: Ferret Domesticity: A Primer.. [w:] Ferrets USA [on-line]. 2000. [dostęp 2008-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-13)]. Susan, DVM Brown: History of the Ferret. [dostęp 2008-03-05].
- ↑ Wildlife Act 1953 – Schedule 8
- ↑ Fish and Game Code Section 2118. [w:] California Codes [on-line]. Stan California. [dostęp 2006-09-19].
- ↑ Section 671(c)(2)(K)(5): "Family Mustelidae". [w:] California Code Of Regulations, Title 14: Natural Resources, Division 1: "Fish And Game Commission — Department Of Fish And Game", Subdivision 3: "General Regulations", Chapter 3: "Miscellaneous",Section 671: "Importation, Transportation and Possession of Live Restricted Animals" [on-line]. [dostęp 2006-09-19].
- ↑ a b c Katie Redshoes: Are Ferrets Legal in ...?. [w:] List of Ferret-Free Zones [on-line]. [dostęp 2007-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- ↑ R.I. Ferret Regulations. State of Rhode Island and Providence Plantations Department of Environmental Management, 27 czerwca, 1997. [dostęp 2007-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-23)].
- ↑ Wild Bird and Game Bird Breeder Permit Application. Illinois Department of Natural Resources. [dostęp 2006-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-05)].
- ↑ Wild Animal License Application. Georgia Department of Natural Resources. [dostęp 2010-03-05].
- ↑ Dallas. [w:] Prohibited by Ordinance [on-line]. Ferret Lover's Club of Texas, 1996 – 2005. [dostęp 2006-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-18)].
- ↑ Animal Services. [w:] Dallas City Code, Chapter 7: "Animals"; Article VII: "Miscellaneous" [on-line]. American Legal Publishing Corporation. [dostęp 2006-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-04)].
- ↑ Companion Animals. Wisconsin Department of Agriculture, Trade, and Consumer Protection. [dostęp 2008-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-27)].
- ↑ Hokkaido Animal Welfare and Control Ordinance. [w:] Hokkaido Animal Welfare and Control Ordinance Chapter 2, Section 3. [on-line]. [dostęp 2009-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-09)].